Көші-қон үдерісінің түсінгі, себептері



жүктеу/скачать 107,83 Kb.
бет1/17
Дата11.12.2023
өлшемі107,83 Kb.
#136960
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17


  1. Көші-қон үдерісінің түсінгі, себептері.

"Көші-қон" терминінің латынша (migratio) және қоныс аудару, қоныстану дегенді білдіреді.Адамдарды бір аймақтан (мемлекеттен) екінші аймаққа, кейбір жағдайларда үлкен топтарға және алыс қашықтыққа көшіру.
Көші-қонның типтік себептері
Азаматтардың қозғалысына ықпал ететін ең көп таралған факторлар:
• өмір сүру сапасын жақсартуға және өмір сүру жағдайларын жақсартуға ұмтылу;
• кәсіби іске асыру мүмкіндіктерін іздеу (жақсы жағдайда жұмысқа орналасу, мамандық бойынша бос жұмыс орындарының болуы, жалақының жоғарылауы);
• қалыптасқан өмірге оң өзгерістер енгізуге ұмтылу, білімдерін кеңейтуге және дамытуға ұмтылу;
• өндiрiстiк объектiлердiң орналасқан жерiнiң өзгеруiне немесе оларды қайта құрылымдауға байланысты тұрғылықты жерiн өзгерту;
• денсаулығына байланысты тұрғылықты жерінің аумағын өзгерту қажеттілігі;
• отбасылық себептер бойынша көшу (жақын туыстарының ауруы, неке, отбасындағы жанжалдар);
• этникалық немесе діни қақтығыстар, әскери жағдай;
• қиын еңбек жағдайлары, жұмысты, ұжымды өзгертуге ұмтылу;
• кездейсоқ жағдайлар.



  1. Әлемдік саясаттағы миграция ағындарының түрлері.

Көші-қон әлемдік экономиканың дамуына әсер ететін маңызды процестердің бірі болып табылады.
Миграциялық процестерге әсер ететін факторлар.
Бұл келесі факторларға байланысты субъективті немесе объективті жағдайлар болуы мүмкін:
экономикалық;
саяси;
экологиялық;
құқықтық;
психологиялық;
ұлттық;
мәдени және діни.
Көші-қон процесінің компоненттерін, оның шекаралары мен масштабтарын анықтау үшін көші-қон түрлерін талдауға болады.
- қайтымсыз (тұрақты тұруға көші-қон);
- ұзақ мерзімді көші-қон;
- уақытша (маусымдық);
- қысқа мерзімді көші-қон;
- маятник,
Қысқа мерзімді көші-қон бір жылдан аз қысқа мерзімге жасалады. Уақытша сипатта Халықаралық көші - қонның келесі түрлері ажыратылады, олар ең маңызды, өйткені олар қоғамның дамуымен және оның өндірістік күштерімен байланысты:
Ішкі және халықаралық болуы мүмкін маусымдық көші - қон, әсіресе уақытша көші-қоннан ерекшеленбейді. Бұл, негізінен, еңбекке қабілетті халықты тұрақты тұратын жерлеріне міндетті түрде орала отырып, әдетте неше ай мерзімге (егін жинау, құрылыс жұмыстары) ауылдық жұмыс орындарына ауыстырудан тұрады.
Маятниктік көші-қон тұрақты тұрғылықты жерінің өзгеруіне байланысты емес, тұрғылықты жері мен жұмыс немесе оқу орны арасындағы халықтың күнделікті бірнеше рет қозғалысын білдіреді. Жаппай халықаралық маятниктік көші қон негізінен еңбек сипатына ие



  1. Халықаралық көші-қон үдерісінің бағыттары.

Әлем тұрғындарының 1 миллиарды олай-бұлай көшіп-қонады екен
"Халықаралық мигранттар саны 258 миллион адам деген дерек бар. Тиістітүрде басқара алған жағдайда көші-қон – керекті құбылыс" деп санайды БҰҰ Көші-қон агенттігінің (Халықаралық көші-қон ұйымы) сарапшылары.
БҰҰ Экономикалық және әлеуметтік мәселелер жөніндегі департаментініңдерегіне сүйенсек, 2017 жылы қоныс аударушылардың 38 пайызыоңтүстіктен оңтүстікке, 35 пайызы оңтүстіктен солтүстікке, 23 пайызысолтүстіктен солтүстікке, 6 пайызы солтүстіктен оңтүстікке қарай көшкен.
Ал құрлықаралық көші-қонды алатын болсақ
Европа құрлығының өз ішінде 41 миллион, Африка аясында 19 миллион, Азия құрлығының өз шегінде 63 миллион, Азиядан Солтүстік Америкаға 17 миллион адам көшкен.
Африкадан Европаға 9 миллион, Азиядан Европаға 20 миллион, Европадан Азияға 7 миллион, Европадан Солтүстік Америкаға 8 миллион, Латын Америкасы мен Кариб аймағынан Солтүстік Америкаға 26 миллион адам қоныс аударған.
Қазақстаннан сыртқа көші-қон
ҚР ҰЭМ Статистика комитетінің мәліметінше 2009-2017 жылдар аралығындаҚазақстаннан:
• Ресейге – 272 112;
• Германияға – 17 186;
• Беларусь мемлекетіне – 7073;
• Өзбекстанға – 2398;
• АҚШ-қа – 2158;
• Украинаға – 1996;
• Канадаға – 1415;
• Қырғызстанға – 1311;
• Израильге – 998;
• Қытайға – 450 адам көшкен



  1. Көші -қон үдерісінің саяси себебі, мысалмен

Саяси көші-қон әртүрлі қудалауларға, сондай-ақ саяси сипаттағы төтенше жағдайларға (соғыстар, революциялар, қарулы қақтығыстар, саяси депортациялар және т. б.) байланысты.
Мысалы;Соғыс өртіне ұшыраған Сириядан бір ғана Түркияға көшіп келгендердің саны 4 миллион адам болған. Иорданияға 1 миллион сириялық келді деген дерек бар.Ал Мьянмада қыспаққа ұшырап, көршілес Бангладешке үдере көшкен рохинжа мұсылмандарының саны 1 миллионнан асады. Бұл адамдардың барлығы қазір келген жерлеріндегі босқындардың шатырлы аймағында күн кешуге мәжбүр.Украина халкын алсакта болады. Ресеймен болған соғыс әсерінен халық Еуропа мемлекеттерніне көшуге мәжбүр болды.

  1. Көші -қон үдерісінің экономикалық себебі, мысалмен

Экономикалық көші-қон – қазіргі әлемдегі экономиканың жаһандану мен трансұлттықтанудың табиғи процесі.
Экономикалық миграцияның себептері.
1. Еңбек – жұмыс орнын ауыстыруға байланысты тұрғылықты жерін ауыстыру.
2. Коммерциялық – бағасы әртүрлі аймақтарда (елдерде) әр түрлі болатын тауарлар мен қызметтерді сатудан түсетін пайданы арттыру мақсатында қозғалатын.
Экономикалық көші-қонның себептері:
• экономикалық дағдарыс және кедей елдердегі өмір сүру деңгейінің төмендеуі;
• елдің демографиялық және экономикалық дамуы арасындағы диспропорцияның көрінісі;
• Қайталанатын дағдарыстармен шиеленіскен қоғамның ішкі қайшылықтарының көрінісі;
• жоғары жұмыссыздық;
• жоғары жалақы мен жақсырақ жағдайларды іздеу;
• халықаралық корпорациялардың қызмет етуі;
• еңбек нарығына кіруді жеңілдететін туыстары мен достарына көшу.
Ең үлкен «көші-қон ағыны» 19 ғасырда басталды. Еуропа эмиграцияның негізгі орталығы болып қала берді, мұнда капитализмнің дамуы халықтың бір бөлігінің бос жерлер бар аймақтарға «ығыстырылуымен» қатар жүрді, экономика қарқынды дамып, жұмыс күшіне сұраныс тудырды.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін халықаралық көші-қон көлемі қайтадан өсе бастады және 20 ғасырдың аяғында. жаңа «көші-қон ағынының» ауқымына жетті. Бұрынғыдай мұндай көші-қонның негізгі мотиві экономикалық болып табылады, адамдар еңбекті қолданудың жаңа орнын, жақсы өмірді іздеп кетуде. Мұндай көші-қондарды еңбек миграциясы деп атайды. Мұндай еңбек эмигранттарының негізгі легі дамушы елдерден экономикалық дамыған елдерге бағытталған. Бірақ еңбек миграциясы экономикалық дамыған елдер мен дамушы елдер арасында да бар.
Халықаралық еңбек миграциясының мұндай түрінің басты себебі экономикалық дамыған және дамушы елдер арасындағы өмір сүру деңгейі мен жалақыдағы үлкен алшақтық болып табылады.
Батыс Еуропада ең қуатты тарту орталығы дамыды, нәтижесінде ол эмигранттарды жеткізушіден жұмыс күшін тарту орталығына айналды. 1950 жылдардың басында ЕО елдерінде 15 миллионға жуық еңбек мигранттары мен олардың отбасы мүшелері болды.
Латын Америкасында 5-8 миллион иммигранттары бар Аргентина, Бразилия және Венесуэла жұмыс күшін тарту орталықтарына айналды.
Азиядағы жұмыс күшін негізгі жеткізушілер Таяу Шығыстағы Үндістан, Пәкістан, Филиппин, Малайзия және Ливан болды және болып табылады. Иордания, Түркия, Африкада – Марокко, Алжир, Тунис, Гана, Мали, Чад, Гвинея, Мозамбик, Солтүстік Америкада – Мексика, Еуропада – Польша, Португалия, Италия, Ирландия.
Адамдардың заңды немесе заңсыз иммигранттар ретінде басқа елдерге экономикалық бағыттағы көші-қоны қырғи-қабақ соғыстан кейінгі кезеңдегі ең күрделі және өте даулы мәселелердің біріне айналды.
Халықтың еңбек миграциясы, ең алдымен, елдің экономикалық және демографиялық дамуы арасындағы диспропорцияның көрінісі. Экономикалық дамудың халық санының жылдам өсуінен артта қалуы, сайып келгенде, «халқы тым көп пролетарлық ұлттың» қалыптасуына әкеледі, соның нәтижесінде жұмыс күшінің бір бөлігі жұмыс іздеп эмиграцияға мәжбүр болады.
1960 жылдары Жапонияның экономикасы өркендей бастағаннан бері оның азаматтарының эмиграциясы тоқтады. Оның үстіне эмигранттар ағыны кері бағытта жүріп жатыр. 1990 жылдардан бері Жапонияға жыл сайын 400 000-ға дейін шетелдік жұмысшы келеді.
2008 жылы Африка мен Таяу Шығыс елдерінен ЕО-ға кіруге тырысқандар саны 2007 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда айтарлықтай өсті. Көші-қон ағынының артуына бүкіл әлемді шарпыған экономикалық дағдарыс себеп болды, соның салдарынан әлемнің ең кедей елдерінде өмір сүру деңгейі төмендеді.

  1. Көші -қон үдерісінің ұлттық себебі, мысалмен

Ұлттық (этникалық) – этникалық отанына қоныс аудару.
Этникалық миграцияға мысал ретінде 4-7 ғасырлардағы халықтардың ұлы көші-қоны, орыстардың Сібірге қоныстануы (16 ғасырдан бастап), Колумб құрлықты ашқаннан кейін испандардың Оңтүстік Америка мен Орталық Америкаға қоныс аударуы, қытайлардың Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріне қоныстануы және т.б. .
Этникалық миграция әртүрлі себептерге байланысты болуы мүмкін. Көбінесе бұл экономикалық сипаттағы себептер: көшпелі халықтар үшін - жаңа жайылымдық жерлерді іздеу, егіншілікпен айналысатын халықтар үшін - жер тапшылығы және жаңа құнарлы және иеленбеген жерлерді игеру әрекеттері. Бірақ адамзат тарихында халықтарды күштеп көшіру жиі жүзеге асырылды. Осылайша, халықтардың ұлы қоныс аударуы шығыстан Рим империясының шекарасына қарай жылжыған ғұндардың шапқыншылығынан басталды.

  1. Көші -қон үдерісінің әлеуметтік себебі, мысалмен

1. Үйлену. Бұл мотив әсіресе әртүрлі мемлекеттердің азаматтары болып табылатын ерлі-зайыптыларға тән. Мысалы, бұл – күйеуі азамат болып табылатын Еуропа елдері мен АҚШ-қа қазақ әйелдерінің тұрақты тұруға көшуі.
2. Отбасын біріктіру. Көбінесе бұл себеп келесі формаларда көрінеді: ата-ананы балаларға, балаларды ата-аналарға, немерелерді ата-әжесіне көшіру.
3. Шетелде білім алу.
Алайда көші-қонның әлеуметтік себептері туыстық байланыстармен бітпейді. Адамдар тура немесе бейнелі түрде касталарға бөлінген қоғамдар бар. Төменгі касталардың өкілдері, негізінен, мұндай қоғамда ештеңеге қол жеткізе алмайды. Шетелде жүргенде адамнан оның қай кастаға жататынын сұрау ешкімнің ойына келмейді. Әлеуметтік көші-қонның басқа да себептері бар, атап айтқанда жыныстық бағдарға байланысты. Кейбір елдерде бұл үшін өлім жазасына кесілуі мүмкін, ал басқаларында олар тіпті назар аудармайды.

  1. Көші -қон үдерісінің мәдени және діни себебі,мысалмен

Қазіргі әлемде халықтың көші-қонының себептері мәдени болуы мүмкін, адамдар тарихи отанына оралған кезде: мысал ретінде 50-70 жылдардағы еврей текті азаматтардың Израильге жаппай көшуін қарастырайық. ХХ ғасыр.
Израиль оларға қолайлы шарттармен азаматтық ұсынады. Және бұл жұмыс істейді, соңғы уақытта еврейлердің отанына оралу ағыны көбейді.
Діни – мәжбүрлі көші-қон түрлерінің бірі; мемлекет пен елдегі үстемдік ететін діни ұйымның діни азшылықтарды агрессивті түрде басып-жаншуымен байланысты.
Сондай-ақ, әртүрлі себептермен туындаған діни миграциялар: сенімі үшін қудалау немесе әлемнің басқа бөлігінде іс-шаралар жүргізуге ұмтылу, қасиетті жерлерге зиярат ету.

  1. Көші -қон үдерісінің экологиялық себептері мысалмен

Экологиялық мигранттар - экологиялық апаттар, апаттар және техногендік себептер салдарынан өміріне және денсаулығына қауіп төнгендіктен көшуге мәжбүр болған адамдар
Табиғи апаттардың салдарынан өміріне қауіп төнген экологиялық босқындар, мигранттар, Арал, Семей, Чернобыль, Челябинск трагедиялары, Якутиядағы су тасқыны, жанартау атқылауы, техногендік процестерден туындаған шахталардағы жарылыстар мысал бола алады.

  1. Көші-қон үдерісінің жағымды және жағымсыз тұстары


жүктеу/скачать 107,83 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17



©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет
Lessons
Curriculum vitae
Documents