Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы ЕҰУ Ф 703-08-17 Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Алтыншы басылым
тиімді ӛткізу қабілеті пакетте қызметтік ақпараттардың бар болуынан, сондай-ақ жекелеген
пакеттерді беру арасында кідірістің болуынан, номиналдан тӛмен болады.
ДӘРІС №13 КОДТАУ ТЕОРИЯСЫНЫҢ ЖАЛПЫ ҦҒЫМДАРЫ Дәрістің мәтіні Мақсаты: Кодтаутеориясының жалпы ұғымдарын зерделеу
Дәріс жоспары 1. Кодтау туралы Шеннонның негізгі теоремалары
2. Аналогтық-кодтық түрлендіргіштер
3. Тиімді кодтау
Негізгі тҥсініктер: кодер, декодер, энтропия, кодтау әдісі, кодтың тиімділігі, шуыл,
дискреттік арна, Шеннон теоремасы
Тақырыптың мазмҧны: Біз, қателердің туындау ықтималдығы нӛлге жақын (идеалда
= 0) дискреттік арнаға ие боламыз деп жорамалдайық. Осындай арна мінсіз арна немесе
шуылсыз арна деп аталады. Бұған сәйкес арнаның ӛткізу қабілеті C=υ k *logМ-мен анықталады.
Мінсіз арнаның болуы кезінде ақпараттарды ол бойынша H'(U) сенімділікпен сипатталатын U еркін дискреттік дереккӛзден арнаның ӛткізу қабілетіне тең жылдамдықпен, жоғалтусыз хабар
беру мүмкіндігі туралы мәселені қою заңды. Ақпараттарды берудің осындай жүйесін құру
сұлбасы, 13.1-суреттегідей кӛрінуі тиіс.
13.1-сурет. Ақпараттарды берудің жүйесін құру сұлбасы
Арнадағы ақпараттарды беру жылдамдығы оның ӛткізу қабілетіне тең болуы үшін
арнадан шығарда I(Z,Z*) шаманы арттыратын, белгілі бір статистикалық қасиеттермен
дискреттік дереккӛз қолданылуы тиіс. Жекелей алғанда, біздің қызығушылығымызды
туғызатын мұндағы кедергілерсіз мінсіз арна жағдайында осындай дереккӛз ең үлкен
энтропияға немесе нӛлдік артықщылыққа ие болуы тиіс, яғни тәуелсіз тең ықтималды
хабарлар беруі қажет. Есептердің қойылымы кезінде еркін дереккӛзінен кез келген
статистикалық қасиеттермен, яғни нӛлдік емес артықшылыққа ие хабарлар беру мүмкіндігін
қажет етеміз. Осылайша, кодер атқарымдары статистикалық мағынада дереккӛз хабарларының
арнаға кірумен келісуі болып саналады. Осы келісім есептері түпкі қорытындысында
хабарлардың артықтығын жоюға әкеледі. Кодер хабарларды кодтауды жүзеге асырады, яғни
белгілі бір ереже бойынша әрбір дискреттік хабарға кӛлемі М алфавиттен символдардьщ
тізбектілігін сәйкестікке қояды. Бұл ретте арнаға кіруге қатынасы бойынша кодермен
берілетін символдардың ӛзі статикалық қасиеттері алғашқы кӛз хабарларының статикалық
қасиеттерінен ӛзгешеленуі тиіс статикалық қасиеттер хабарларының дискреттік элементтері
болып саналады. Хабарлардың еркін алғашқы кӛзінің артықтығын толық жоятын кодер құру