Лекция мақсаты Салықтардың экономикалық мәні. Салықтар мен салық салудың құрылу негіздерін түсіну. Лекция сұрақтары

1. 
   Акциздердің экономикалық мәні мен табиғаты. Акциздердің функциясы және оларға сипаттама.
   
2. 
   Акциздер құрылымының негізі: акциздік тауалардың тізбесі, субьектсі, обьектісі, ставкасы, жеңілдіктері, төлеудің жалпы тәртібі.
   
3. 
   Отандық акциздік тауарлар бойынша акциздерді есептеу ерекшеліктері.
   

Бағаға қосылатын және сатып алушы төлейтін тауарларға салынатын салық. Акциздерді өзінің айрықша ерекшеліктеріне қарай монополды түрде жоғары бағалары мен тұрақты сұранымы болатын тауарларды өндірушілер төлейді. Акциздер көрсетілген қызметтерге де салынуы мүмкін, бұл орайда салық сомасы тарифке кіреді. Қазақстан Республикасы аумағында өткізілетін алкоголь өнімі мен темекі бұйымдары акциздерді жинаудың толықтығын қамтамасыз ету және оның аумағында жасырын әкелу, өндіру және өткізуді болдырмау мақсатында міндетті түрде таңбалауға жатады.

Акциз салығын төлеушілер бұл ҚР аумағында өндірілген және ҚР аумағына импортталатын тауарларға және ҚР салық заңдылығында көрсетілген тауарлар тізбегіне салынатын салық акциз салығы болып аталады.

Акциз төлеушілері мыналар:

1) ҚР аумағында акцизделетін тауарлар шығаратындар;

2) акцизделген тауарларды ҚР кедендік аумағына импорттайтындар;

3) ҚР аумағында бензиннің (авияциялық бензинді қоспағанда) және дизель отынының көтерме, бөлшек саудасын жүзеге асыратындар;

4) ҚР заңдарына сәйкес бұрын ҚР аумағында аталған тауарлар бойынша акциз төленбесе, тәркіленген, иесі жоқ акцизделетін тауарларды, сондай –ақ мүрагерлік құқығы бойынша мемлекетке өткен және ҚР аумағында мемлекет меншігіне өтеусіз берілген акцизделетін тауарларды өткізуді жүзеге асыратындар;

5) ҚР аумағында қызметтің акцизделетін түрлерін жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар акциз төлеушілері болып табылады.

Резидент емес заңды тұлғалар және олардың құрылымдық бөлімшелері де акциз төлеушілері болып табылады.

Акцизделетін тауарлар мен қызмет түрлерінің тізбесі:

• 
  спирттің барлық түрлері;
  
• 
  алкоголь өнімі;
  
• 
  темекі бұйымдары;
  
• 
  құрамында темекі бар басқа бұйымдар;
  
• 
  бензин (авияциялық бензинбі қоспағанда) дизель отыны;
  
• 
  жеңіл автомобильдер (арнаиы мүгедектерге арналған, қолмен басқарылатын автомобильдерден басқа);
  
• 
  атыс және газ қарулары (мемлекеттік билік органдарының қажеттіліктері үшін алынғандардан басқа);
  
• 
  газ конденсатын қоса алғанда, шикі мұнай акцизделетін тауарлар болып табылады.
  

• 
  ойын бизнесі;
  
• 
  лотереяны ұйымдастыру мен өткізу.
  

1. Акциз ставкаларын ҚР Үкіметі бекітеді және тауар құнына процентпен (адвалорлық) және (немесе) заттай нысандағы өлшем бірлігіне абсолюттік сомада ( тұрлаулы ) белгіленеді .

2. Алкаголь өніміне акциздер ставкасы су араластырылмаған (жүз проценттік) спирттің болу көлеміне байланысты бекітіледі.

3. Спирттің барлық түрлеріне акциз ставкалары спирттің бұдан әрі пайдаланылу мақсаттарына қарай сараланады.

Алкоголь өнімдерін өндіру үшін өткізілетін спиртке акциз ставкасы алкоголь өнімдерін өндіру үшін пайдаланбайтын адамдарға өткізілетін спиртке белгіленетін базалық ставкадан төмен белгіленуі мүмкін.

4. Ойын бизнесі объектілеріне акциздің базалық ставкасының ең жоғары және ең төмен шектерін ҚР Үкіметі бір жылға есептеп белгілейді.

Жергілікті өкілді органдар ойын бизнесі объектілеріне белгіленген базалық ставкалар шегінде қызметін бір әкімшілік –аумақтық бірлік аумағында жүзеге асыратын барлық салық төлеушілері үшін бірыңғай акциз ставкасын белгілейді.

Салық салу объектісі мыналар:

1) акциз төлеушінің өзі жасап шығарған және (немесе) өндірген және (немесе) ыдысқа құйылған акцизделетін тауарлармен жүзеге асырылатын мынадай операциялары:

акцизделетін тауарларды өткізуі ;

акцизделетін тауарларды алыс-беріс негізінде ұқсатуға беруі;

алыс-беріс, оның ішінде акцизделетін шикізат пен материалдарды ұқсату өнімдері болып табылатын акцизделетін тауарларды беру;

жарғылық капиталға жарнасы;

заттай ақы төлеген кезде акцизделетін тауарларды пайдалануы;

тауар өндірушінің акцизделетін тауарларды өзінің құрылымдық бөлімшелеріне тиеп жөнелтуі;

тауар өндірушілердің жасап шығарған және (немесе) өндірген және (немесе) ыдысқа құйылған тауарларды өздерінің өндірістік мұқтаждарына пайдалануы;

2) бензинді (авиациялық бензинді қоспағанда) және дизель отынын көтерме саудада өткізуі;

3) бензинді (авиациялық бензинді қоспағанда) және дизель отынын бөлшек саудада өткізуі;

4) тәркіленген және (немесе) иесі жоқ, мұрагерлік құқығы бойынша мемлекетке өткен және мемлекет меншігіне өтеусіз берілген акцизделген тауарларды өткізуі;

5) ойын бизнесі саласындағы қызметті жүзеге асыруы;

6) лотереяларды ұйымдастыруы және өткізуі;

7) акцизделетін тауарлардың ,акциз алымы маркаларының бүлінуі , жоғалуы акциз алынатын объект болып табылады.

Салық салу базасы болып төмендегілер табылады:

1. Тұрлаулы акциз ставкасы белгіленген акцизделетін тауарлар бойынша салық базасы өндірілген , өткізілген заттай нысандағы акцизделетін тауарлар көлемі ретінде белгіленеді.

2. Адвалорлық акциз ставкалары белгіленген акцизделетін тауарлар бойынша салық базасы өндіруші осы тауарды акциздер мен ҚҚС енгізбей беретін бағалар бойынша анықталатын өндірілген , өткізілген акцизделетін тауарлар құны ретінде белгіленеді .

3. Лотереяларды ұйымдастыру және өткізу жөніндегі қызметті жүзеге асыру кезіндегі салық базасы лотереяны ұйымдастырушы салық органында лотерея билеттерін сатуға шығаруды тіркеген кезде жүлде қорына жатқызылатын сома алып тасталған, оған акциз сомасы қосылмай мәлімдеген түсім сомасы ретінде анықталады және шығарылым тіркелгеннен кейін ол өзгертілмеуге тиіс.