Лекция Молекулалық биология пәні Молекулалық биологияның даму тарихы Молекулалық биологияның зерттеу әдістері мен болашағы. Нуклеин қышқылдарының толық сипаттамасы
қайталанатын, өте жиі қайталанатын
жүктеу/скачать 0,73 Mb. Pdf көрінісі
|
1-лекция
- Бұл бет үшін навигация:
- Alu- бірізділіктері
| қайталанатын, өте жиі қайталанатын учаскелері белгілі.
Қайталанбайтын учаске ДНҚ молекуласының бойында бір дана күйінде кездеседі және бұл жерлерде барлық структуралық гендер орналасқан. Оның үлесіне ДНҚ молекуласының 75 көлемі тиесілі. Геномның қалған 25%- қайталанатын нуклеотидтер бірізділігі болып табылады. Олар жүзден мындаған ретке дейін қайталануы мүмкін. Оларды дисперсияланған (біркелкі таралған) ДНҚ бірізділіктері (геномның 15% көлемін құрайды) ДНҚ молекуласының бойына біркелкі бытыраңқы таралып орналасқан. Оларға SINE (қысқа элементтер), LINE (ұзын элементтер) және басқада бірізділіктер кіреді. Жеке SINE– бірізділіктерінің ұзындығы 90-500 н.ж., ал LINE – бірізділіктерінің ұзындығы 7000 н.ж. дейін жетеді. SINE– бірізділіктерінің кейбіреулерін Alu- бірізділіктері деп атайды, себебі олар Alu- рестриктазалар арқылы кесіледі. Адам геномында 300 000 нан 500 000- ға дейін Alu- бірізділіктері табылған. Бұл бірізділіктердің бір ерекшеліктері – олар өздігінен көшірмеленіп, ДНҚ ның кез – келген бөліміне, сол сияқты гендерге, қыстырылып қосылуы мүмкін. Соңғы жағдайларда олар мутация пайда етіп ген қызметін бұзады. Сателиттік қайталанулар хромосомалардың әр түрлі учаскелерде бумаланып жинақталған және көптеген рет қайталанатын тандемді бірізділіктерден тұрады. Сателиттік ДНҚ геномының шамамен 10% қамтиды және α- сателиттік, минисателиттік және микросателиттік ДНҚ – лар деп бөлінеді. α- Сателиттік ДНҚ, әдетте, барлық хромосомалардың центромераларының айналасында орналасқан. Олардың негізі 171 рет қайталанады. Минисателиттік ДНҚ – 20 – 70 нж. тұратын және ондаған рет жұптасып (тандемді) қайталанатын бірізділіктер. Микросателиттік ДНҚ – 2 – 4 нж. тұратын, жалпы ұзындығы жүздеген нуклеотидтер жұптарынан аспайтын, жұптасып (тандемді) байланысқан қайталанулар типі болып табылады. «Адам геномы» атты ғылыми бағдарлама ХХ - ғасырдың 90 жылдары басталып 2001-2003 жылдары толық аяқталды. Бұл бағдарламаны орындауға Қытай, Жапония, Франция, АҚШ, Ұлыбритания елдерінен 20 – ға жуық ғылыми зерттеу мекемелері ат салысты. Бұл бағдарламаның негізгі мақсаты адам геномын зерттеп секвендеу (секвендеу – барлықхромосомалардағы ДНҚ молекуласының нуклеотидтер бірізділігін анықтау) және адам хромосомаларының физикалық және генетикалық картасын құрастыру болып табылады. Адам геномын секвендеу, адам геномының табиғи нұсқауларын талдау,ең жиі кездесетін полиморфизм – жекелеген нуклеотидтер полиморфизмін, ( SNP- Single Nukleotide Polymorphism ) ашуға, полиморфизм картасын құрастыруға мүмкіндік берді. жүктеу/скачать 0,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|