1) Құрылымдық рөлі: а) нуклеосома
тізбегінің ширатылып, одан жоғары
құрылымдарды қалыптастыруына қатынасады; б)
хромосомаларды центриоля
аппаратына бекіндіреді.
2) Белгілі бір ақуыздар байланысатын арнайы локустар болып табылады;
3) ДНҚ не РНҚ молекулаларының синтезделуі басталатын және ДНҚ – полимераза,
РНҚ –полимераза ферменттері байланысатын учаске – промоторлар болып табылады.
Промоторлар транскрипцияланатын гендермен қатар орналасады не гендерден
алшақтау орналасуы мүмкін. Бактериялар промоторларында Прибнев
боксы болады, ол
транскрипция басталатын нүктеден 15 н.ж. –тей қашықтықта орналасқан.
(5
1
) – ТАТААТ – (3
1
)
(3
1
) – АТАТТА - (5
1
)
Промоторлардың жалпы ұзындығы бірнеше ондаған н.ж. тең. Эукариоттар
промотарларының құрылысы күрделірек, онда ТАТА – бокс, ГЦ- бокс, ЦТ- бокстар
болады. РНҚ – полимераза олармен транскрипцияланады жалпы факторымен (TFIID) бір
кешен түзіп барып байланысады.
4) Операторлар, эхансерлер рөлін атқарады.
Оператор
промотордан кейін, құрылымдық гендерге дейін орналасады, онымен
арнайы ақуыз- репрессор байланысып транскрипцияны болдырмайды (бастырмалайды).
Энхансерлер – реттеуші гендердің біршама алшақ (
бірнеше ондаған мың
нуклеотидтердей) орналасады. Олар транскрипция факторларымен (ТФ), мысалы ақуыз
р-53, байланысып, TFIID белсенділігіне әсер ету арқылы гендердің экспрессиялануын
реттейді.
5) ДНҚ молекуласында транскрипцияның аяқталуына (терминациялауына)
сигнал
болатын локустар қызметін атқарады. Бактерияларда бұл реттеуші гендер алдында
орналасқан аттенюаторлар және гендерден кейін орналасқан – терминаторлар (53-
сурет).
Промотор Оператор Аттенюатор Гендер Терминатор
ДНҚ
/ / / / / ХХХХХХХХХ ХХ / / / / / / / / / / / / / / ХХ
Е
РНҚ
полимераза Репрессор
53-сурет. Бактериялар ДНҚ- сының қызметтік бөлімдері (
Достарыңызбен бөлісу: 
