Лекция. Зерттеу үрдісінің құрылысы мен мазмұны Жоспар
-лекция Педагогикалық зерттеуге қажетті әдіснамалық тұғырлар және ұстанымдар
жүктеу/скачать 0,62 Mb.
|
| 3-лекция Педагогикалық зерттеуге қажетті әдіснамалық тұғырлар және ұстанымдар
Жоспар: 1.Педагогиканың әдіснамасының педагогикалық зерттеудегі рөлі. 2.Педагогика әдіснамасы дамуының негізгі бағыттары. 3.Педагогикалық зерттеуге қажетті әдіснамалық тұрғылар мен ұстанымдары. Ғылымның эдіснамасы - ғылыми білімнің құрылымын, ғылыми танымның құралдары мен эдістерін, білімді дамыту мен негіздеу тэсілдерін зерттейтін ғылымтану бөлімі. Әдіснамалык мэселелердің жүйеленген шешімі белгілі бір гносеологиялық принциптер негізінде қүрылатын эдіснамалық түжырымдамада беріледі. Ғылымның әдіснамасы дегеніміз ғылыми танымның қүрылу принциптері, түрлері мен тэсілдері туралы ілім.Ал, ғылыми танымның эдіснамасы - ғылыми-зерттеу эрекетінің принциптері, түрлері мен тэсілдері туралы ілім.Педагогикалық эдіснаманың мэні эртүрлі түсіндіріледі: эдіс туралы ғылым, философиялық қағидаларды тікелей ғылыми зерттеулерде қолдану ретінде, арнаулы зерттеу эдістерін жасауға арналған ғылыми пэн ретінде. Бүл айтылған үш көзқарас педа-гогика эдіснамасының шекарасын мөлшерсіз кеңейтеді немесе тарылтады (Г. В. Воробьев). Қазіргі педагогика эдіснамасының пэні болып педагогикалык құбылыстар мен оның нэтижесі педагогикалық білімдер жүйесін (Ф. Ф. Королев) зерттеу үдерісі екендігі анықталған. Педагогикада жеткілікті дэрежеде оның эдіснама қызметін атқаратын эдіснамалык жэне жалпы теориялық білімдер шека-расы айқындалуда. эдіснамалық білімдер жүйесіне: педагогика пэні, педагогикалык категориялары, педагогиканың ғылыми Оілімдер жүйесіндегі ролі, педагогиканың басқа ғылымдармен очара байланыстылығы, педагогика ғылымдарының жүйесі; исдагогикалық пэндердің жалпы жэне ерекшелік міндеттері, исдагогиканың анықтамалы-терминдік жүйесі жатады. Әдіснаманың көрсетілген аспектілерін жасау «білетін тура-лы білім» береді. Осылайша педагогикалық құбылыстарды тану процесін оқуда зерттелетін мэселелер анықталады, «білетін тура-лы білім», яғни, педагогикалық қүбылыстарды зерттеудің өзінде оның принциптері, заңдылықтары, эдістері, болашағы туралы білімдер жинақталады. Қазіргі кезеңде мынадай эдіснамалык мысаналарды жасау педагогика ғылымының түсіндіру, жобалау жэне конструктивтік функцияларының атқаратын қызметтерінің өзара байланыстылығын, педагогикадағы дүниетанымдық және эдіснамалык принциптерінің ерекшеліктерін, ұғымдар жүйесі мен у_ғымдар қатарын жэне т.б. зерттеу өзекті мэселе болып отыр (В.Е. Гмурман, Г. В. Воробьев, В. И. Журавлев). Педагогикадағы жалпы теориялық зерттеул ерге пед агогикал ық процестің мэні, заңдылықтары, биологиялық пен элеуметтіктің ара қатынасы, педагогикалық үдерісте түлғаны қалыптастыру; тұлға жэне үжым, үжымның тұлғаны қалыптастырудың элеумет-тік ортасы ретінде; педагогикалық процестің принциптері, оны ұйымдастырудың формалары мен эдістері жэне т.б. жатады. Әрине, қазіргі педагогиканың кең көлемдегі сүрақтары пэн аралық жэне ғылым аралық байланыстарын дифференцияланды-ру мен интеграцияландыру негізінде педагог-зерттеушілер мен практиктердің зерттеу үдерісін үйымдастыруы оңтайлы шешілуі мүмкін. Педагогика эдіснамасы дегеніміз не? Осыған тоқталайық. -біріншіден, ол эрқашанда өзгеріп отыратын педагогика-лық шығармашылықтың алынатын ғылыми білімдер эдістерін анықтайды (М. А. Данилов) -екіншіден, ғылыми-зерттеу мақсатына жеткізетін бағыттар мен негізгі жолды анықтайды (П.В.Коппин); - үшіншіден, зерттеліп жатқан процесс пен құбылыс туралы ақпараттың жан-жақтылығын қамтамасыз етеді (М.Н.Скаткин); -төртіншіден, педагогика теориясының қорына жаңа ақпа-ратты енгізуге көмектеседі (Ф.Ф.Королев); Ғылым танымдық процестің объектісі мен жемісі. Сондықтан ғылыми танымдағы және оқу процесінде пайда болатын проблеманы айыру үшін танымдағы проблеманың объективті маңызы мен оқытудағы оның объективті мәнін айыру қажет. -бесіншіден, педагогика ғылымындағы түсініктер мен тер-миндерді түсіндіреді, жинақтап қорытындылайды жэне жүйе-лейді (В.Е. Гмурмин); -алтыншы, ғылыми танымның обьективті жэне логикалық, аналитикалық қүралдарына сүйенетін жүйелік ақпарат құрады (М.Н. Скаткин). Педагогикалык эдіснама - жалпы эдіснама негізінде қү-растырылған педагогикалық білім туралы, білім алу үдерісі мен оны іс-тэжірибеде қолдану туралы ілім.Педагогиканың эдіснамасы педагогикалық құбылыстар мен үдерістерді зерттейді. Педагогикалық теория тұрғысынан негіз-гі білімдер мен қүрылымдарды жүйеге келтіреді.Педагогикалық эдіснама (В.И. Журавлев) «Педагогикалык шындықты, ақиқатты тану мен қайта қү_рудың принциптерін, эдістері, нысандары мен рэсімдері туралы ілім». Әдіснаманы бүдан да кең мағынада нақты ғылымдағы танымның ғылыми эдістерінің жиынтығы немесе жалпы алғанда ғылыми эдіс тура-лы деп түсінеді. «Әдіснаманың» осындай анықталған қызметтері бойынша, педагогиканың эдіснамасы - зерттеу эдіснамасының, мазмү-нының, мақсатының концептуалды баяндалуы. Мұндай баянда-малар аркылы педагогикалық процестер мен қүбылыстар туралы обьективті, дэл, жүйелік ақпарат алуға болады.Әдіснама термині гректің «эдіс жөніндегі ілім» немесе «эдіс-тер теориясы» деген мағынаны білдіреді. Әдіснама - кең мағы-насында алдымен дүниетанымдық көзқарас, дүниетанымдық үстанымдар, тар мағынасында ғылыми зерттеулердің эдістері жөніндегі ілім. Әдіснаманың мэнін түсінуде ғалымдар оның негізгі қызметтеріне тоқталады: Әдіснама - үнемі өзгеріс үстіндегі педагогикалық шынайы-лықты көрсететін ғылыми білімді алу тэсілдерін, нақты ғылыми-зерттеу мақсатына жету жолдарын анықтайды (Новиков А. М.), қүбылысты немесе үрдісті оқу жөніндегі ақпараттарды алудың жан-жақтылығын қамтамасыз етеді (Данилов М. А., Скат-кин М. Н.). Әдіснама - (эдіс жэне логос) қызметтің логикалық үйымдастырылуы, эдістері жэпе құралдары, қүрылымы жөніндегі ілім (Кеңестік энциклопедиялык сөздік). Әдіснама - теориялық жэне практикалық қызметті үйым-дастыру тәсілдері мен үстанымдары жүйесі жөніндегі ілім (фило-софиялық энциклопедия сөздігі). Әдіснама - қандай да бір ғылымда колданылатын интеллек-туалдық құралдардың, эдістер мен тэсілдердің жиынтығы; 2) теориялық (танымдық) жэне тэжірибелік-өзгертушілік эрекет-'ГІ ұйымдастыру мен құру тэсілдері принциптерінің жүйесі. Одіснаманың жалпы танымдық іс-эрекет процесін зерттейтін типым теориясынан ерекшелігі - ол шынайы жэне тэжірибелік гүрғыдан тиімді білімге жету эдістері мен жолдарына баса назар аударады. Егер теория таным процесінің нэтижесі болса, эдіснама осы білімге қол жеткізу мен оны қүру тэсілі болып табылады. Берілген анықтамалар педагогика эдіснамасы бү_л зерттеудің өдістерін, мазмұнын, мақсатын мазмұндау түжырымдамасы де-гси қорытындыға экеледі (Қүдайбергенова К.С.). Әдіснама нақты ұйымдастыру, тэсілдер жиынтығын құрай-тын эдіс емес, эдіснама зерттелетін нысананың, пэннің нақты шіықтамасы арқылы қойылған мэселеге қай қырынан, қай бұры-іш.інан келу керектігін қарастырады. Әдіснама философиялық, жалпы ғылымилық, нақты-ғылы-милық жэне технологиялық болып төрт деңгейге бөлінеді (В. В. Краевский, В. А. Сластенин). Әдіснаманың барлық деңгейі, оч арасында нақты байланысы бар, күрделі жүйені қүрайды. Әдіснаманың фшософияльщ деңгейі, оның мазмұны таным-ш.щ жалпы принциптері мен ғылымның категориялық құры-иымынан тұрады. Философиялық білім жүйесі эдіснамалық мін-детті атқарады. Бүл жағдайда философиялық деңгей кез-келген эдіснамалық білімнің мазмүндық негізі ретінде қарастырлады. Әдіснаманың жалпы гылымшъщ деңгейі барлық немесе көп-ісген ғылыми пэндерде (салаларда) қолданылатын теориялық гүжырымдама болып табылады. Танымдағы проблеманың мәні – ғылыми білімді түзуге, маңызы – дүниенің даму заңдылықтарын ашуға көмектеседі. Проблема – деп, негізінен практикалық мақсаттың синонимін немесе ғылымдағы белгісіз болып тұрған жәйтті түсінеміз. Проблеманы шешу дәлелдер жүйесі арқылы түзілуі тиіс. Қандай да бір ақиқатқа көз жеткізуде тәжірибеге сүйенуді және онда,оның орындалу шарттарының ескерілуі жайлы жоғарыда айтылды да Сол себепті, проблеманы қоюда келесі педагогикалық талаптар орындалуы қажет: тапсырма, меңгерілген білім мен біліктілікке негізделуі керек; белгісіз нәрсе жалпы заңдылықты және жалпы әрекет тәсілін түзуі керек. Проблема - шешуді қажет ететін келелі мәселе болып табылады Проблема – қағида мен практикалық құбылыстар арасындағы қарама-қайшылықтар арқылы анықталады. Біз дүниедегі құбылыстарды бақылай, олардың өзара бағыну деңгейлерін белгілей отырып, олар жөніндегі ұғымдар мен түсініктерді анықтаймыз. Бұл талдау әдісі делінеді. Осы әдіс нәтижесінде – проблеманың мәнін қарама-қайшылықтар және бір-біріне таласқа түскен ғылыми қағидалар (теориялар) – деп түсінеміз Қарама – қайшылық деген не ? Қарама – қайшылық қандай көріністерден пайда болады ? Алға қойған тапсырмалар, міндеттер мен сұрақтар – шығармашылық іс-әрекеттің тиімді құралдары деуге болады. Әсіресе, олар проблемалық болатын болса, яғни мазмұнында қарама-қайшылық жүретін болса. Қарама-қайшылық келесі түрде көрініс табады: ақпараттық-танымдық; танымдық; логикалық. жүктеу/скачать 0,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|