М. Б. Салқынбаев қазақ және араб әдебиеті (Типология, генезис және аударма мәселелері) ОҚУ ҚҰралы астана
жүктеу/скачать 1,08 Mb. Pdf көрінісі
|
treatise16241
| да’ибани деген сөзбен берілген. Автор осындай сирек қолданылатын сөздердің
де баламаларын дәл тауып, Құран тілін қалай меңгергенін көрсетеді. Жалпы кітаптағы өсиет боларлық мысалдардың құрылым түзілісі бір типте жасалады. Әуелі екі кейіпкердің арасында қандай да бір тақырыпта диалог немесе монолог арқылы өрбиді де, сөз болған әңгіменің желісіне қарай оның мысалы мынадай деп сол жайындағы ғибратты әңгімені баяндап кетеді. Жоғарыда берілген өнегелі мысал Ануширван Кисраның уәзірі Бузурджимһир ибн Бахтаканның монологы арқылы кітаптың стилі мен мазмұнына нұқсан келмейтіндей етіліп, кітаппен бір уақытта жазылған жазылмағаны ажырамастай болу принципі сақталып айтылады. Сондай -ақ, жинақтың Байдаба философ жазған негізгі идеясы мен эстетикасы Бузурджимһир тарауында болсын, Абдолла ибн Әл-Муқаффа тарауында болсын өзгермейді. Аударма – қандай да бір мәтіннің, шығарманы ң бір тілден екінші тілге көшіріліп, қайта түлеуі десек, онда аударма толық мағынасында түпнұсқа негізіне сәйкес болуы қажет. Дегенмен, шығарманың мәтінін түгелдей сөзбе сөз тәржімалау мүмкін бола бермейді. Өйткені араб тілі сияқты тілдердің грамматикалық ерекшеліктеріне байланысты және олардағы қалыптасқан сөз қолдану тәсілдері, образды сөздерді қазақ тілінің заңдылықтарына сәйкес құрағанда үлкен айырмашылық болады. Араб тілі мен қазақ тіліндегі сөйлем құрылысына қатысты сөйлем мүшелерінің орын тәртібі әр түрлі. Араб тілінде етістіксіз де сөйлемдер еркін жасала береді, әсіресе, арабтар осындай оралымдарды қолданғанды оңтайлы санап, оны үлкен шеберлік деп ұғады. Ал, мұндай сөйлемдерден тұратын мәтіндерді қазақ тіліне аудару біршама қиындық туғызатын белгілі. Жоғарыд а берілген түпнұсқа мысалда ғы бір сөйлемнің қазақ тілінде екі, үш сөйлемдермен берілуі де осындай себептерден туындаған ын аңғаруға болады. “Калила мен Димна” кітабының “Арыстан мен өгіз” тарауында С.Ғылмани дәлме-дәл немесе жолма-жол аударма жасамаған секілді. Мәтіннің жалпы желісін бұзбай, мазмұннан ауытқымай еңбектенгені байқалады. Мәселен, “Қала Дәпшәлим мәлику -л-Һинд ли Байдаба ра’си фаласифатиһи: идриб ли масала әр-рәджуләйни -л-мутахаббәйни йақтағ бәйнәма әл -кәзуб әл -хау’ун уа йахмилуһума ғәла -л-ғадауати уа-ш-шаннан” [119, 43 б.]. деген сөйлемді 117 тәржімашы “Байдаба деген ғалымынан Дәпшалим патша: Бір әдісқой, айлакер, өтірікші екі достың арасын айырып, араздастырып, дұспандастырып жібергені үшін мысал айтыңызшы, – деп сұраған [112 , 94 б.]. Осы мәтінді өз тарапымыздан аударып көрер болсақ, “Индия патшасы Дапшалим өз философтарының басшысы Байдабаға: Маған бір өтірікші, сатқынның достық қарым-қатынаста болған екі адамның арасын айырып, оларды бір -бірін жек көрушілікке, дұшпандыққа жеткізгені жайында мысал айтып беріңіз”, – дейді, болып аударылғаны нақтырақ бол атынына көз жеткіздік [М.С.]. С.Ғылмани Дәпшалимнің Үндістан патшасы екендігі және Байдаба оның философтарының басшысы сияқты сөздер қалыс қалған. Сонымен қатар “Кәнә би ’арди Дастабанда таджирун муксирун. Уа кәнә ләһу бун ун” [119, 43 б.]. – деген сөйлемді аудармашы былай аударған: “Дастауанда деген жерде бір кәрі адам болып, оның үш баласы болған” [112 , 94 б.]. Ал, араб тіліндегі нұсқада кәрі адамның емес, бір байдың үш баласы болады. Ұлдары өз беттерінше кәсіп қылып, мал таппай, әкесінің жиғанын шаша берген соң, бай оларды жинап алып, айтқан мынадай: “Йа бунәйи! Иннә с ахиба-д-дуниа йатлубу сәләсәтә умурин лә йудрикуһа иллә би арбағати ашиа’: Әмма сәләсәту әллати йатлубу, фә әс- сағату фи-л-мағишати, уа-л-мәнзиләту фи -н -нәси, уа-з-зәду илә-л-ахирати. Уа әммә әл-арбағату әллати йахтаджу иләйһ а фи дәрәкиһ а, фә иктисабу-л-мәли жүктеу/скачать 1,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|