М е к т е п баспасы 1965 I. У ш Х кластарда эдебиет тарихын


* 51 Эдебиет1м1здщ атасы Абайга программада  14



Pdf көрінісі
бет50/116
Дата17.12.2022
өлшемі4,22 Mb.
#57753
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   116
4*
51


Эдебиет1м1здщ атасы Абайга программада 
14
сарат 
бершген. Осыныд ек1 сагаты акынныд заманы мен ем1- 
рш шолуга кетуге тшс. Калган 
12
саратты еледдерш 
окытып алып, композициясы, образы, тйп, проблемасы, 
идеясы, эд1С1 жарынан тыдрылыктап талдаура арнаймыз.
Бул 
12
сабак, эрб1реу1 езшщ 
5—10
минуттык 
К
1
р
1
С- 
пес1мен оку-талдау, эдг1ме эдгамен мына турде етшедк
1
-с а б а к: кыска такырыптык тусш ктен сод, Абай- 
дыд «Рылым таппай мактанба» деген еледш мэнерлеп 
окып, к1Ш1-пр1м бардарлаушы эдпме ж урпзем
13
. (Не 
туралы, шмге арналган, т у а ш к а з сездер бар ма? Тусш- 
Д1р1лет1н, сездшке тусетш сездер: асьщ бол, цанатт, 
рахым, нафратлы, галым, жанбай жатып сену, дуние, 
мал, махаббатпен еру, «ашыларсыц кунбе-кун»).
Будан сод елецд! уш салара белш окытып, компози- 
циялык жоспарын аныктаймыз. Олар: а) 
ры л ы м д ы
ар- 
мандау, з) асырып !здейтш бес нэрсе, кашык болатын 
бес нэрсе, б) Абайдыд жастарра беретш акылы. Бес тур- 
Л1 жаман кылыкты Абай сол кездеп устем тап адамдары 
мшезшен, юшен тудырран, ол ел тонау, мансапкорлыкка, 
надандыкка, рушылдыкка курал болып, жастар тэрбие- 
сше, прогрессивен 
1
ске жол бермеген. Бул жерде болыс- 
би, байлар, оларды елйстеуцп: пысьщ-ку, шабармандар 
мшезш Абайдыд баска еледдершен келт
1
рем
13
. бледд еп
ой тугелдей шенденсп'руге курылган (бес жаман кылык, 
бес жаксы мшез, надандык пен б ш м д ш к ) . Осы шендес- 
пруде автор идеясы да, реализм рухы да бар. Басты 
образы — прогресшш жастар.
Осымен жалгастыра «Эсемпаз болма эрнеге» еледш 
окып берш, не ездерше окытып (ш тен), эдпм е эдгамен 
такырыбын тапкызамыз (адамныд максаты — когамра 
пайда келт1ру? казак мшезшдеп кем ш ш к). Акыл, кай- 
рат бар да, эдшет, шапкат жок (оныд аты — надандык, 
жарты адам болатыны, пайдакунем, мактаншак болмау
ез мшш кере бшу, ед аягында, акынныд ез тулрасы дулн, 
ету1). Муныд такырыбы — бш м ге, жаксы мшезге, ха- 
льщты кад1рлеуге шакыру. Ортасында жастар мен акын­
ныд ез бейнес! турады. бледде сын элемент! де бар.
Бул еледдерд! Абайдыд осы такырыптары бурынгы 
б
1
р еледдер1мен де, Ыбырай лирикасымен де салысты- 
рып, оныд жалпы халыктык проблемара курылранын 
адрартамыз. Будан сод осы еш еледнщ елшеу1, уйкасы 
талданады. 
А
л д ы д р ы
еледнщ уйкасы — шубыртпалы
52


кейде ершн. Ол — жыр елшеуше курылран да, форма 
жарынан дэстурге тэшрек. Соцры елецдеп елшеу мулдем 
тосын. Ол — 8 буынра, шалые уйкаска курылран. Муны 
ездерше талдатып, естершде калдырамыз.
Сурактар такырыпка, композицияга, елец к^рылысы 
мен тш н е, салыстырура курылады. Сол ойлар кайдан 
туды дегенд1 мурал^м косымша факт! келтчру (цитат не 
эцпме айту) жолымен толыктырады, ол — мазмунды, 
жеке сездерд1 урымды етедь елец заман шындырына дэл 
келш, оныц проблемасы танымал болады. Ешб)р елещц 
окушыныц катысынсыз талдаура болмайды. Корытынды 
сезшде мугал1м осы проблеманыц буп нд ж жайын еске 
салады, Абай есиеттершщ ЭЛ1 де болса есю рм егендтн 
айтады. «Интернатта окып жур» уйге берш п, элшдей 
талдау ж урпзш келу тапсырылады (такырыбы, компо­
зициясы, образы, т ш , курылысы, идеясы). Сурак-тап- 
сырма осыларды камтиды.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   116




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет