«М әдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасының кітап сериялары
Мысалы, бір түсім де пропиленнің шашыр
жүктеу/скачать 17,69 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1. Бірде дастарқан басындағы бір ж и ы н д а танысқан ^
- 2. Бірінші бетінде менің де ^
Мысалы, бір түсім де пропиленнің шашыр у
әңгіме болған еді. Мен талдау бары сында алдымен түске түрткі ретінде амилен (химиялық препарат) бірталай рөл атқ ар аты н болм аш ы к ү й зе л іс т і ан ы қ т а д ы м . Ә зірш е амиленнің пропиленмен ығыстырылуын түсіндіре алмаймын. Сол түс төңірегіндегі идеяларға, ойларға менің алғаш рет Мюнхенге баруым себепші болғандыгы есіме түседі. Онда Пропилеялер маған өте күшті эсер қалдырған еді. Одан әрі жүргізілген талдау амиленнің пропиленге ығысуы екінші ретп идеялардың біріншіге эсер етуімен шартталған деп болжам ж ас ау ға м үм кіндік б еред і. П р о п и л е я л а р ғ а қаты сты елестерден пропилен елесі пайда болып, ол бір мезгілдегі әсірелеу мен ығыстыру арқылы түс мазмүнына енген. Бүл ығыстыру қызметіне ерекше назар аудара отырып, әсірелеуден де м аңы зды б олаты н т ү с к ө р у д ің ж үм бақ сырларының түрткілерін анықтау қаж еттілігі сезіледі. VI Түс м азм үны н ы ң астар ы н д ағы ж а с ы р ы н ой л ар д ы ң таб ы л м ауы нем есе о л ар д ы ң ан ы қ т а л м а у ы , б ү р м ал ау себ еп тер ін ің а ң ғ а р ы л м а у ы көп ж а ғ д а й д а ы ғы сты р у қызметімен ш арттасады. Түспен ж үм ы сты ң ж аң а, бірақ бары нш а түсінікті әр ек е ттер ін т а б у а р қ ы л ы ж асы ры н ой л ар д ы ң басқаш а, ә л д е қ а й д а ж е ң іл ө ң д е л у і м үм кін болады. Көбінде талдау арқы лы ан ы қталаты н ж асырын ой л ар д ы ң ө зін дік ер е к ш е л ік те р і т аң ғал д ы р ад ь г. ол ар әдеттегідей рационалды сөздік формада берілмейді. Мүнда салыстыру қүралы ретіндегі таңбалық бейнелер, метафора мен п о э ти к а тіл і оры н ал ад ы . О лай б олса, ж ас ы р ы н ой л ар д ы ң қ ү р а л ы п о эзи я тілі с и я қ т ы с а л ы с т ы р у мен метафоралар арқылы таңбалар болып табылады. Ж асырын оиларды аш уда осы реттегі ш ар тты лы қ ты ң себ еп тер ія анықтау күрделі емес. Түстің көп бөлігі көзбен көрген ж а ғд а й л а р ға байла- нысты. Сондықтан жасы ры н ойлар, ан ы қтау тәсілдеріне ораи, алдымен біраз өзгерістерге үш ы райды . Қ андай да ір саяси м а ң а л а д а ғы сө й л ем д і н е м е с е с о т за л ы н д а аи ты л аты н ф р а з а л а р д ы ң б ірін с у р е т т е р қ а т а р ы м ө н ал м асты ру м індетін ш еш ум ен сал ы с ты р ған д а, тү сп ен жүмыс та оның мазмүнын бейнелеу м ақсаты нда сондай өзгерістерді іске асыратынын түсінуге болады. sePTe. балалық ш ақтағы бір ж ағдайларды ң пси- ргінрн
, т , / аН“13ШӨ баилаңысты терең күйзелістердін адам Ж агы пм м ^!?И' Жасырын ойлаР түрінде сақталуы мүмкін. сакталған ПГІ^ Р АЬЩ осы ? лементі ~~ ерте балалы қ ш ақтан сихикалық күизеліс кристалдау орталығы ретін- де астарлы м атериалдарды ш оғы рланды руға да, белуге де әсерін тигізіп, түс көруге ай тарлы қтай ы қпал етеді. Сонда түс көрудің ж ағдай лары көбіне терең күйзелістің өзгерген түрі болып табылады. Түс күрделі бір оқиғаның қай таланы п өтуінен де қүралады . Ш ын мәнісінде орын а л ған к ө р ін істі т ү с т е а й н ы тп ай сол қ ал п ы н д а, еш бір өзгеріссіз қайта ж аңғы рту өте сирек кездесетін қүбылыс. Б ірақ тү с к ө ру т ек ер те б ал ал ы қ ш ақтан сақтал ған күйзеліспен астарланған ж ағдайлардан ғана қүралмайды. С оны мен қ атар түс күнделікті өмірде орын алаты н кез келген к еру бейнелерін, сөздерді, тіпті түрақты түрде үнемі пайда болатын ойларды да қамтиды. Енді ж а с ы р ы н о й л а р ер е к ш е б а й қ а л а т ы н к әр к ем - бейнелеу қүралдары на қысқаша тоқталған пайдалы болар. Т алдау арқы лы аны қталаты н ж асы ры н ойлар аса бір ретсіз, шатасқан қүрылымы бар психикалық кешен болып табылады. Оның бөліктері бір-бірімен әр түрлі логикалық байланы ста болады. А старлы, ж асы ры н ойларды ң адам өмірінде алатын орны әрқалай болуы мүмкін. Олар түрлі ж а ғд а й л а р , тү сін ік т ем ел е р , ш егіністер, қ ар сы л ы қ тар , дәлелдемелер ретінде көрінуі ықтимал. Әрқашан жасырын о й л а р д ы ң бір б а ғы т ы н а қ а р а м а -қ а р с ы б о л аты н ағым табылып, қатар жүреді. Астарлы материалға көрген түске қаты сы ж о қ , я ғн и өңдегі о й л ар д ы н б ар л ы қ си патты қ белгілері сәйкес келеді. Осы ж асы ры н ойлар әсірелену, іштей бөлш ектену, ығысу арқы лы түстің пайда болуына негіз б о л ад ы . Б ү л м ат ер и а л ген езисін ескере оты ры п сипатталған процесті ‘‘регрессия" деп атаған жөн. П с и х и к а л ы қ к е ш е н б о л а т ы н ж а с ы р ы н о й л ар д ан түратын материалды өңдеу кезінде оның, әрине, логикалық байланыстары бүзылады. Түспен жүмыс жасырын ойлар- дың тек д еректік м азм үны н ғана өңдеуді іске асыратын сияқты . С о н д ы қтан түс ж о р у д а түспен ж үмыс ж ойған байланы сты қалпы на келтіру қаж ет. Олай болса, түспен ж үмыс ж асау қүралдары н ойлау қүралдарына қарағанда тым қарапайы м деп айтуға болады. А лайда түстің аста- ры нда ж а т қ а н ж асы р ы н о й л ар арасы ндағы логикалы қ байланы старды ашып, көрсету қаж ет. Олардың арасын- д ағы б а й л а н ы с т а р ш ы ға р м а ш ы л ы қ қ а сәй к ес к ел етін өнімдермен ж иі алмастырылады. Түс көбінесе ж асы ры н ойларды ң арасы ндағы б ай л а нысты бейнелейді. М үнда алынған материалдар бір жаг- дайға қатысты біріктіріліп, жинақталады. Онда кеңістік пен у ақ ы тқ а қаты сты логикалы қ байланыс аңғарылады. Бүл П орнасты, еш қаш ан тау ш ыңында бірге болмаған, бірақ бір топ ретінде қабы лданы латы н барлы қ ақындарды бір 37 картинаға бейнелеген суретшінің іс-әрекетіне ұқсас келеді. Түс дербес жағдайларда да осы тәсілді қолданады. Сонда түсте екі элем енттің қосарланы п, қ атар келуі олардың астарындағы жасырын ойлардың арасында тығыз байланыс бар екендігін білдіреді. Олай болса, бір түнде көрген түс бір ғана ой ш еңберінің негізін де пай д а болаты нды ғы н ескеру керек. Т үсте себ еп керлік б ай л ан ы с м үл д е б ай қ алм ай д ы , я болмаса, түстің үзақтығына қатысты оның бірдей емес екі бөліктері уақы т бойы нш а бірізді ал м асты р ы л ад ы . Бүл алмастыру көбіне кері болады, яғни түстің бас ж ағы сал- дарға, ал соңы алғышартқа сәйкес келеді. Түстегі бір заттын екінш і бір з а т қ а т ік е л е й а й н а л у ы с е б е п т ің с а л д а р ғ а қатынасын көрсетеді. Түс әр қаш ан "нем есе-нем есе” б ал ам асы н көрсетеді. Алайда түсте баламаның мәнділіктері бойынш а тепе-тен екі мүш есі де ө за р а б ай л ан ы сты б о л ад ы . Т ү сті қ ай та ж аңғы ртуда "немесе-немесе" балам асы н "ж әне" сөзімен көрсету керектігін ескерткен едім. Түсте бір-біріне қарам а-қарсы келетін ел естер көбіне бір ғана элементтің көріністері болады. Түс керуге "жоқ" деген сөз қатысты емес сияқты (Мүны түстегі елестердін кез келгеніне негіз болатын әйтеуір бір элемент бар деп түсіну керек. — Аүдармаиіы.). Екі ой арасы ндағы қарама- қарсылық пен инверсия түсте аса ж оғары д әр еж е д е бір түрлі оғаш бейнеленеді. М әселен, түстің бір бөлігі өзіне қарам а-қарсы ға бірізді ай налады . Қ ар ам а-қ ар сы л ы қ ты көрсетудің басқа да әдістерімен алда әлі таныс боламыз. Түсте ж иі кездесетін қозғалыс ж асаудың қиындығы түйсіну им пульстері арасы ндағы қ ар ам а -ң ар сы л ы қ тар д ы , яғни еріктік қақтығысты білдіреді. Түсті қүрайтын механизм үшін тек үқсастьщ, түтастық, келісім ділік си яқты л о ги к а л ы қ қ а т ы н а ст ар ә л д е қ а й д а жарамды. Түспен жүмыс бүларды түсті әсірелеу үшін тірек пункті ретінде пайдаланады ж ә н е осы келісімділікті бір түтастыққа ж аңаш а біріктіреді. Түстің астарындағы жасырын ойлардың өзара логика- лық қатынастарын көрсету үшін түспен жүмыста болатын ар л ы қ қ ү р ал д ар д ы д үры с қ о л д а н у ғ а н ү с қ а у р етін д е келтірілген еске р ту л ер ж етк іл ік ті ем ес. О сы ған орай, түстеР әлДеқайда көрегендікпен, ал кейбірі әлде- ™ ь “ аШЫрдҢҚЫі ҮҚЫПСЫЗ ө ң д ел е д і: б ар м ә т ін ге қарам айлы ж ә ң е түспен ж үм ы с ж асауд ы н ждғ
v Қүралдарын қолдану да түрліш е болады . Бүл KeniHPftf РІІп ш атасқан' түсініксіз, байланы ссы з сияқты Р • р түс мағынасыз болып, мазмүнында қарама- 38 қарсы лы қтар анық аңғары лы п түрса, онда ол қандай да бір астарлы, ж асы ры н ойды байқатады . Түстегі мағына- сыздық ж асы ры н ойлардағы қарама-қарсылықты, әж уа- мазақты, мысқылды білдіреді. Бүл үстаным түске диссо циация тән ж ән е оның пайда болуы психикалық іс-әрекетке қатысты емес деген ілімге аса пәрменділікпен қарсы лық б ілд іру б о л ы п т а б ы л а д ы . С о н д ы қ т ан осы үстаны м ды мысалмен бекіткім келеді. Түс көрдім: Танысым М. бір мақалада анау-мынау емес, т у р а ғ ан а Г етен ің сы н ы на ілік кен екен. М үны бәрім із лайықсыз ж ал а ж аб у деп жатырмыз. Эрине, М. біржола тапталы п қ ал ған д ай , кәдім гідей қорланы п, тас-талқан болып ж үр екен деймін. Ал енді дастарқан басындағы оір жиында ол осыны ортаға салып, зарлана назаланады, бірақ өзінің Г етеге д е г е н қ ү р м е т ін ің б ү д ан бір м ы сқ ал да кемімейтінін, өзгермейтінін айтады. Одан соң бүл маған ш ындыққа ж ан асп ай ты н си яқты болып, өзіме уақы тты біраз анықтап ал уға тырысамын: Гете болса, 1832 жылы дүниеден қай тты , онда оны ң менін танысыма ж ап қ ан ж аласы ер т е р е к т е б о л у ы керек; М. ол кезде тым жас, шамамен 18 ж аста болуы ықтимал. Мен бірақ осы ҚазФ ңай жыл екенін дәл біле алмай қиналамын. Осыған оаи- ланысты ж ы л д ар д ы салыстырып, есептегендерім көм с кіленіп, бір тү р л і түсініксіз болады. Сонымен қатар ү сын Г е те н ің "Т аб и ғат" атты таны м ал м ақ ал асы н д а келтірілген екен деймін. М. — іскер, ж ас адам, бірақ поэзия мен әде® қойып, о л ар ға еш қ ан д ай қы зы ғуш ы лы қ танытпа айтсам, онда бүл түстің мағынасы ж оқ, қисы тіптен ап-аны қ көрінеді. Бірақ бүл түсті талдау Р -
^. Р жүйенің жасырынғаны н дәлелдеп бере аламын. түс материалдарының үш қайнар көзі бар. „ м
1. Бірде дастарқан басындағы бір ж и ы н д а танысқан ^ менен іш кі ж а н дүниесінде өзгерістер баи^? ^cneH ағасын тексеріп б еру д і сүрады. Осыған ор У әңгім елесу б ар ы сы н д а ы ңғайсы з бФ ж ағда тиісіПі оНЫН еш қандай себепсіз б ауы ры н қағытып, оға жасай
ж асөспірім кезіндегі ж ігіттік ж ү р істеріне Р Гетенің бастады. М ен науқастан туған жылын (оүл тү ы> дүниеден қ ай тқ ан кезін еске түсіруіме ті тексеру сүрадым. С одан кейін онын еске сақтау қабіл ептер үшін әр түрл і ам алдарды орындауға непзделген есептер 2. Бірінші бетінде менің де ^
3 9 тұратын досым Ф. ж азған кітаптың ту р а "тас-талқанын" шығарған сыны жарияланған еді. Бүл ж айлы мен редактормен хабарластым, обалы не, ол өз өкінішін білдірген еді. Бірақ жазылған сынның оспадарлығын мойнына алып, газетке түзету баса алмайтынын білдірді. Бұдан кейін мен редакторға газетпен қатынасымды үзетінімді, б ір ақ б үл ж ағд ай д ан арамыздағы қатынастың бүрынғыша өзгеріссіз қалатынына үміт артатынымды ж азбаш а түрде ж еткіздім. Міне, осы жағдай түске негіз болып келеді. Досымның еңбегін соншама теріс бағалау маған қатты эсер етті: менің ойымша, бүл еңбекте биологиялық іргелі ж аң алы қ дәйектеледі, ол тек қазір ғана — төр т ж ы л д а н кейін — м а м а н д а р д а н өз дәрежесіне лайық, тиесілі бағасын ала бастады. 3.
Бір ем д ел у ш і ә й е л ж у ы қ т а б а у ы р ы н ы ң а у р у ғ а шалдығу тарихын баяндады. Бауыры есі ауы сқан кезден бері "Natur-natur5" деп айғайлай береді екен. Ал дәрігерлер бүл лепірме айғай себебін Гетенің тамаша мақаласын оқуға қ аты сты ж ә н е н а у қ а с т ы ң көп о қ ы ғ а н н а н зо р ы ғ у ы , қажығандығы деп қарастырып келген. Меніңше, "табиғат" деген лепірме айғайлауды ж ы н ы сты қ м ағы н ада түсіну әлдеқайда ықтимал сияқты. Бүл тіпті сауатсыз адамға да белгілі ғой. Расында да, б ей б ақ н а у қ аст ы ң кей ін адам т ө згісіз со р а қ ы ә р е к е т п е н ө зін ің ж ы н ы с м ү ш е л е р ін к е м т а р л ы қ қ а ш а л ы қ т ы р у ы ж о р а м а л ы м д ы б ек іт т і. Н ау қ асты ң үстам асы ж ас ы 18-ге т о л ғ а н д а ал ғаш рет көрінген. Түстегі өзімнің Мен-ім астарында соншама сынға үшы- раған досым байқалады ("Мен өзіме уақы тты біраз анықтап алуға тырысамын"). Досымның еңбегі өмір сүру үзақтығына қатысты кейбір мәселелерді зерттеуге арналған. Тегінде, автор биологиядағы аса мәнді күндердің санына тең болған Г етен ің өм ір ж а с ы н ы ң ү з а қ т ы ғ ы ж а й л ы м ә л ім е т те келтірген. Алайда М ен енді паралитикке үқсасты ры лады ("Мен қазір қай ж ы л екенін д әл біле алмай қиналамын"). Осылайша, түсте молынан келтірілген м ағы насы зды қтар досымды паралитик етіп көрсетеді. Ал жасырын ойлардың астарында кекесін, мысқылбар: "Әрине, ол — есуас, ақымақ, ал сендер — данышпансыңдар, бәрінен арты қ түсінесіңдер; осы керісінше дүрыс бола ма?" Бүл инверсия түс мазмү- нында кеңінен қолданылады. М әселен, Гете ж ас адамды түкке түрғысыз етіп сынайды; бүл, әрине, мәнсіз. Себебі қазіргі заманда кейбір жастар үлы Гетенің өзін де сынауға ешбір тартына қоймас. ^ Әрбір түстің түрткілері өзімшілдіктен пайда болады деп аитар едім. Түстегі Мен досымды ғана алмастырмайды, мені де беинелейді. Өзімді досыммен теңестіремін: ол аш қан
ж аңалы қты ң тағдыры менің зерттеулерімді қабылдаудың үлгісі тәрізді; мен психо-невроздардың этиологиясындағы ж ы ны с сал асы н ы ң әсер ін к ө р сететін теори ялары м м ен танысты рар болсам, мені де осындай сын күтіп түрады. Одан әрі жасырын ойларымның астарын аша отырып, мен үнемі к ек есін м ен м а з а қ т ы тү стегі м ағы н асы зды қты ң к о р р е л я ті р е т ін д е ан ы қ та й м ы н . В ен еци яда к езд ей со қ табылған ж ары қш ақ сызаты бар қойдың бас сүйегі Гетені бас сүйектің ом ы ртқалы қ теориясы ж ай лы ойға әкелді. Досым сту д ен т кезін д е еңбегі сіңген, бірақ ж асы келе ақылы азайып, содан оқы туш ы лы қ іс-әрекетке жарамсыз болып, егде тартқан бір проф ессорды қы зметтен (жоға- рыда ай ты л ған сал ы сты р м ал ы ан атом и я саласындағы) босатуға барынша ықпал етіп, күш салғанын мақтанышпен айтып ж үреді. Оның (досымның) жүргізген үгіт-насихаты неміс университеттерінде ж асқа шек қойылмайтындықтан, үлғайы п к е л е ж а т қ а н к есап атты ң алды н ал у ға көм ек болады. Бірақ ж ас ақылсы зды ққа кепілдік бере алмайды. Мен он ж ы лд ай кем ақы л болып, селкілдеп қартайғанш а жауапты қызметтен кетпей, бір аурухананың бас дәрігері қызметінде ж ү р е берген адамның қарамағында талай жыл жүмыс істедім. М үнда Гетенің Венецияда тапқан олжасы есіме түседі. Ауруханадағы ж ас әріптестер осы қартты сол кезде кең таралған әннің сөздерін қолданып, келемеждеп ж үретін-ді. VII
Түспен ж үм ы с ж асау д ы бағалау әлі аяқталған ж оқ. Т ү стің а с т а р ы н д а ғ ы ж а с ы р ы н о й л а р д ы ә с ір е л е у д е н , ығыстырудан ж ән е көрнекті етіп өңдеуден басқа да, түспен жүмыс ж асауды ң қосымша функцияларын анықтау қажет. Тегіңде, о л ар б ар л ы қ түстерде аны қ б ай қала бермейді. Түспен ж ү м ы сты ң б ү л бөлігіне сипаттам аны тәптіш те- меймін. А лайда оны ң мәні ж ай лы тек түсініктем е ғана бергім келеді. Ол үшін, бәлкім, түспен ж үмыс кейде түс қүрылған соң ғана оған ықпал етеді деп жорамал жасаған ж ө н б о л а р . Б ү л т ү с т ің қ ү р а м д а с эл ем ен тт ер ін ө зар а байланыстыруды әрі біртүтас түс алу үшін оларды ретімен орналасты руды пайымдайды. Олай болса, түсте ерекш е бір ф асад болады . Э рине, ол түс м азм үны ны ң барлы қ бөліктерін жаппайды. Сонымен қатар алғашқы түс жоруға қосы мш алар мен ж еңіл-ж елпі өзгерістер ықпал етеді. Бірақ түсті өңдеу тек түспен ж үмысқа ешқандаи кедерп ж асал м аса ғана мүмкін болады. Ж алпы , түспен ж үм ы с ж асы ры н ойларды ң түсініксіз болатындығын аңғартады. 4 1 Сондықтан түске талдау ж асауда бәрінен бүрын осындай үстанымдағы түс ж ору әрекеттері болмауы керек. Мүнда түс ж ору мақсаты барынша айқын болады: ол — түсті ашып, әлдеқайда түсінікті етуге үмтылу. Осы жағдай қайта өңдеудің сипатын да көрсетеді. Қ абы лдауды н кез келген сәйкес м азм үн ы н а қаты сты қ ал ы п ты іс-әр екет болатыны сияқты, қайта өңдеу де түстің сәйкес мазмүнына қатысты іске асады. Сергек кездегі ойлауға барынша үқсастырылып, психи- калық іс-әрекет тарапынан өңдеуге үш ыраған түсті жақсы қ ү р а с т ы р ы л ға н д еп а т а у ғ а б о л а д ы . Б а ғ з ы т ү с т е р д е көрсетілген іс-әрекет мүлдем болмайды; тіпті оларды ретке келтіруге және ж оруға талпыныс та жасалмайды. Сондық- тан үйқыдан оянған соң шынайы жағдайды көрген түстін бір бөлімімен теңдестіріп, түс м үлде "түсш іксіз" болды дейміз. А лайда ретсіз, ө зар а байланы ссы з үзінділерден түратын түс мазмүны келісті түстің бірі тәрізді талдау үшін аса қүнды болады. М үнда түспен ж үм ы с ж ас ау арқылы алынған ойларды өзгертуге күш ж үм сауды ң керегі жоқ. Дегенмен бүл фасадты мағынасыз, ішкі ж а н дүниеміздің саналы инстанциясы арқы лы түс мазмүнын түсініксіз әрі ы рықты түрде қарапайы м ғана қ ай та өңдеу деп қарас- тыруға, санауға болмайды. Түс ф асады н қ ү р у д а “өңдегі түс- деп аталатын сергектік типіне үқсас ж ән е түс көрудегі ойлармен іске асырылатын тілек-қиялдар қолданы лады . Түске жасалған талдау арқылы анықталатын тілек-қиялдар балалық шақтағы жағдайлардың қайталануы ж ә н е қайта өңделуі ретінде болады. Ф асад көптеген түстерде басқа м атериалм ен ығыстырылы п, б ү р м ал ау ға ү ш ы раған түс түйінін көрсетеді. Түспен ж үмы ста ж оғары да көрсетілген төртеуінен басқа іс-әрекет типтерінің болуы мүмкін емес. Егер "түспен жүмыс" жасырын ойларды, түс мазмүнын қайта өңдеуді білдіреді деген түж ы ры м қатаң үсталынса, онда ол еш теңе ж асам айды : адам қи ял ы н көрсетпейді, талқыламайды, ой қорытындысын бермейді; оның функ- циялары материалды әсірелеумен, оны ығыстырумен ж әне к ө р н е к ті етіп ш ы ғар у м ен ғ ан а ш е к т е л е д і. А тал м ы ш ф у н к ц и я л ар ға кей де түсп ен ж ү м ы сты ң т ү р а қ т ы емес элементі — қайта өңделген түсті талқы лау қосылады. Түс мазмүнында ж оғары психикалық іс-әрекет өнімі ретінде қарастырылатын элементтер де кездеседі. А лайда талдау Үл ^қыл-ои операциялары үнемі ж асы ры н ойларға ғана тән оолаты ны н, оларды ң түс к ө р у д е те к қ о л д ан ы л ы п отыратынын көрсетті. Түстің логикалы қ түйіні ж асы ры н оилардың қорытындысын қайталау ретінде көрінеді. Егер сырын оидан шығатын қорытынды түске өзгеріссіз енген 42 болса, онда оны теріске ш ы ғара алмаймыз. Егер түспен жүмыс оны өзге материалдарға ауыстырса, ол мағынасыз болады. Түстегі есептеу ж асырын ойдағы сондай әрекетті б іл д ір ед і. Д е г е н м е н ж а с ы р ы н о й д а іс к е асы р ы латы н есептеу әрқ аш ан дүры с болады, ал түсте элементтердің ауысуы мен басқа м атериалдарға ж ы лж уы на байланысты ол күтпеген нәтиж е беруі ықтимал. Түстегі сөздер де бүрын айтылған немесе естілген сөйлемдер үзіндісінен қүралып, жасырын ойда қайталанады. Бүл жағдайда сөздер тура сол қалпы нда қ ай та ж аң ғы рты л ад ы . А лайда бүл сөздердің себептері ескерілмейді, сондықтан түсте олардың мағынасы ө зге р е д і. К е л т ір іл г е н т ү ж ы р ы м д а р д ы м ы сал д ар м ен бекітудің арты қты ғы болмас. І.Емделушінің ж ақсы қүрастырылған бір түсінде: Ол себ ет ү ст аға н аспазш ы сы м ен бірге базарға бара жатыр. Ет сатуш ы оның талабына: "Ол нәрсе ж оқ, бітіп қалған", — деп, сү р аған заты ны ң орны на оған "Бүл да жақсы" деген ескертум ен басқа нәрсе бермекші. Ол бас тартады да, әрі қ ар ай дәм деуіш шөп сатуш ы ға келеді. Сатуш ы оған қ ар а түсті бір бума шөп береді. Ол: "Мен мүны білмеймін ж ән е алмаймын", — дейді. "Ол н ә р с е ж о қ " сө зд е р і он ы ң е м д е л у тар и х ы м ен байланысты. Мен осыдан бірер күн бүрын емделушіге ерте балалық шақты еске түсіру енді мүмкін бола бермейтінін айтып, алайда олардың метафоралармен, түс көрулермен алмасатындығын түсіндіргенмін. Осыған орай оның түсінде ет сатушы ретінде мен болғанмын. "Мен мүны білмеймін" сөздері мүлде басқа жағдайларда айтылған. Түс көруден бір күн бүрын ол аспазшысына (ол да түске енген) "Өзіңізді дүры с үстаңыз, мүндайды мен қабылдай алмаймын" — деп дауыс көтерген (яғни мүндай тәртіпті мен білмеймін, қабылдай алмаймын). Бүл тіркестің бір б ө л ігі т ү с к ө р у г е ж ы л ж ы ғ а н , ал ж а с ы р ы н ой д а тіркестің екінші бір бөлігі басты орында болған. Түс көруде емделуші қиялы арқылы өзгертілген ж ағдай орын алады. С ебебі адам өзін өңіндегі бір ж ағд ай ға қаты сты дүрыс үстам ады м деп ойлап, сол ж ағд а й төңірегінде толған а береді. С онда, б ү л қи ял и ж ағд ай бүры н ш ынайы орын алған пациенттің мазасыздануының тек "жаңа басылымы . 2.Міне, сандар кезігетін, мағынасы ж о қ тәрізді келесі түс. А. ханым түсінде бір нәрсеге ақш а төлеуі керек екен: қы зы оның әмияны нан 3 фл. 65 кр. (ақша) алып жатыр, анасы оған: "Сен не істеп жатырсың? Бүл тек 21 крейцер ғана түрады ғой”, — дейді. жүктеу/скачать 17,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|