«М әдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасының кітап сериялары

симптоматикалық  және  кездейсоқ  әрекет т ер.

  —  Психо- 

анализге  қарсылық.

Қүрметті  ханымдар  мен  мырзалар!  Ш ындықты  айту, 

әсіресе  мүмкіндігінше  қысқаш а  ж еткізуге  тура  келгенде, 

үнемі  оңай  болмайды...  Бүгін  мен  алдыңғы  дәрісімдегі  бір 

ж ағд ай д ы   түзету ім   керек.  М ен  сіздерге  гипноздан  бас 

тартып,  ем  кезінде науқастардан  ойларына  келгеннің  бәрін 

айтуды  талап  еткенімді  айтқанмын.  Олар  өздерінің  бәрін 

үмытып  кеткендерін  ғана  біледі  емес  пе,  ж әне  де  алғашқы 

ой,  әрине,  іздеудегі  елесті  сипаттайтын  болады.  Сонымен 

бірге  тәжірибе  маған  алғашқы  кездейсоқ  ойдың  қажеттіні 

дәл  қамтып,  естеліктің  үмытылған  жалғасы  болып  келе- 

тінін  көрсетті.  Бүл,  әрине,  үнемі  осылай  бола  бермейді; 

мен  м үны   тек  ықш амдық  үшін  келтірдім.  Шын  мәнінде 

осындай  ж ағдай  талдау  жүргізудің  бастапқы  кезінде  менің 

табанды  міндет  қоюым  арқылы  ғана  іске  асады.  Осы  әдісті 

әрі  қарай  қолдана  бергенде,  ж ағдайға  сәйкес  келмейтін 

керексіз  ойлар  шығады.  Науқастардың  өзі  оларды  дүрыс 

емес  деп  қабылдамайды.  Әрі  қарай  өз  талабыңды  қоюдың 

қаж еті  ж оқ.  Осылай,  гипноздың  қолданылмай  қалғанына 

өкінуге  болар  еді.

Осы абырж у ж әне дәрменсіздік кезінде мен бір нанымды 

қатты   үстандым.  Оның  ғылыми  негізін  бірнеше  жылдан 

кейін менің досым К.Г.Юнг ж әне оның  оқушылары Цюрих- 

те  жасаған.  Мен  расында да  кейде нанымдарға  ие  болудың 

пайдасына  сенемін.  Тегінде  мен  ж ан  дүние  процестерінің 

қатаң детерминациясы жайлы үнемі  жоғары пікірде болған 

едім.  С онды қтан  науқаста  зейін  қою  нәтижесінде  пайда 

болған  ойдың  тек  ырықты  болып,  біз  іздестіретін,  нау- 

қасты ң   ү м ы тқан   елесіне  қаты сты   болм айты ны на  сене 

алм айты нм ы н.  Н ауқаста  пайда  болаты н  ой  үмытылған 

ел е с п е н   б ір д ей   б ол а  ал м ай ты н ы   оны ң  ж а н   күй ім ен  

түсіндіріледі.  Емдеу  кезінде  науқаста  екі  күш  бір-біріне 

қарсы  эсер  етеді:  бір  жағынан,  оның  үмытылғанды  еске 

түсіруге  саналы  талпынысы,  екінші  ж ағынан  —  ығысты- 

рылғанға немесе оның туындыларына санаға қайта оралуға 

к ед ер гі  ж ас ай ты н   нем есе  бізге  таны с  қ ар сы ласу.  Бүл 

қарсыласу  нөлге  тең  болса  немесе  шамасы  аз  болса,  онда 

үмытылғандар  еш қандай  өзгеріссіз  санада  пайда  болады. 

Ал  қарсы ласу  үлкен  шамаға  ие  болған  жағдайда,  санаға 

бағы тталған  қарсы лы қ  неғүрлы м   күш ті  болса,  ығысты- 

рылған,  үмыт  болғандар  соғүрлым  көбірек  өзгереді.  Нау- 

қаста  пайда  болатын  ой,  дәл  симптом  сияқты,  өзі  қалып- 

тасады:  бүл  ығыстырылғанның  жаңа,  жасанды,  эфемерлі 

орынбасары.  Қарсыласу  әсерінен  өзгеру  неғүрлым  күшті 

болса,  соғүрлы м  пайда  болған  ой  —  ығыстырылғанның

243

орнын  басуш ы  мен  сол  ы ғы сты ры лғанны ң  арасындағы 

үқсастык,  аз  болады.  Бірақ  осы  ой  іздеудегімен  қандай  да 

бір  үқсастыққа  ие  болуы  керек,  өйткені  ол  симптом тәрізді 

пайда  болган.  Егер  қарсы ласу  онш а  қарқы н ды   болмаса, 

онда  осы  ой  арқылы  іздеудегіні  табуга  болады.  Кездейсоқ 

ой  ығыстырылған  ойға  ишара  ретінде  қатысты  болу  керек. 

Мүндай  қатынас  ойларды  ж анам а  білдіруде  орын  алады.

Біз  қалыпты  ж ан  дүние  аймағында  суреттелген  жағдай- 

дағы  үқсастық дәл  осындай  нәтиж е  берген  ж айтты  білеміз. 

Бүл  жағдай  —  өткір  сөздер.  П сихоаналитикалық  техника- 

ның  м әселелері  үш ін  м аған  өткірліктерді  қ ү р у   техника- 

сымен  айналысуга  тура  келді.  Мен  сіздерге  бір  агылшын 

сөзінің  өткірлігін  түсіндіріп  беремін.

Ол  келесі  анекдот68:  біршама  үстірттеу  екі  іскер  адам 

зор табысқа  жетіп,  енді  ж оғары  қоғамга  ену  үшін  көп  күш 

жүмсайды.  Сонымен  бірге  олар  ең  атақты   ж ә н е   қымбат 

суретшіге  өздерінің  портреттерін  салуды  тапсырады.  Онын 

ш ығармаларының  шығуы  үлкен  оқиға  болып  саналатын. 

Үлкен  бір  жиында  оның  осы  ж асаған  бағалы  портреттері 

алғаш  рет  көрсетіледі.  И елері  өнердің  бір  білгірін  ж әне 

ықпалды  сыншыны  өз  портреттері  ілініп  түрған 

қабырғаға 

ж ақы ндаты п,  одан  таңғалуды   ж ән е  м адақтауды   күтеді. 

Сыншы  портреттерге  өте  үзақ  қарап,  содан  оған  бір  нәрсе 

жетіспегендей  басын  шайқады.  Ол  екі  портрет  арасындағы 

бос  орынды  көрсетіп,  тек  мынаны  сүрады:  "A nd where  is the 

SaviourV'm.

  М ен  енді  осы   кер ем ет  ө тк ір л ік к е  сіздердін 

күлгендеріңізді  көріп,  оның  қүры луы н  түсінуге  тырыса- 

мын.  Біз өнер білгірінің мынаны айтқысы келгенін түсінеміз: 

сіздер  —  ар ал ар ы н д а  Қ ү тқ ар у ш ы   к р естк е  керіп   шеге- 

ленгендей  болған  қарақш ылардың  жүбысыздар.  Бірақ,  ол 

мүны  айтпай,  оның  орнына,  бастапқыда  жағдайға  мүлдем 

қатысты  емес  болып  көрінетін  басқасын  айтады.  Алайда 

біз  оның  сездерінен  айтқы сы   кел ген   пікірге  м еңзейтін 

ишараны

 бірден аңғарамыз. Бүл ишара соңғы пікірдін нақты 

орынбасары  болып  келеді.  Әрине,  біздің  емделуш ілерде 

кездейсоқ  ойлар  пайда  болып,  еткірліктер  орын  алғанда, 

аны қталм ақ  барлы қ  қаты настарды   табу  қиын.  Бірақ  біз 

тек  кездейсоқ  ой  мен  өткірлік  мотивінің  сәйкестігін  ғана 

көрсеткіміз  келеді.  Неге  сыншы  екеуіне  айтқысы  келген 

ойын  т у р а  ж еткізгісі  келмейді?  С ебебі  онда  т у р а   айту 

ниетімен  қатар,  осыған  қарсы  негізделген  түрткілер  бар. 

Үйіне  қонаққа  шақырған әрі  қол  астында үлкен  жүдырық- 

тарға  ие  қызметш ілері  бар  адам дарды   рен ж іту  қауіпсіз 

емес.  Өткен  дәрісте  мен  “ығыстыруга"  үқсасты қ  келтір- 

гендей  тағды рды   сынап  көру  оңай.  С о н д ы қтан   сыншы 

өзінщ  

мақүлдамайтын  пікірін  тура  емес, 

"ишара 

ретінде",

244

өзгерген  түрде  ж еткізеді.  Д әл  осы  констелляция,  біздің 

пікірімізше,  емделушінің  үмытып  қалған,  енді  іздеудегінін 

о р н ы н а  б ел гіл і  бір  ш ам ад а  ө згер ге н   оры нбасарды  

ығыстыруына  себеп  болады.

Қ ү р м етті  хан ы м дар  мен  м ы рзалар!  Бір  аф ф ектім ен 

байланысқан  елестер  тобын,  Цюрих  мектебі  (Блейлер,  Юнг 

т.б.)  тәрізді,  “кешен"  деп  атау  орынды.  Сонымен,  ығыс- 

тырылған кешенді айқындау үшін,  егер науқас басына  еркін 

келетін  ойлардың  жеткілікті  саньш  берсе,  онда  іздестірілген 

кешенді  анықтауға  болатынын  сенімді  түрде  көріп  түрмыз. 

Сондықтан біз науқастың не айтқысы келсе де,  бәріне толық 

мүмкіндік  беріп,  оның  басына  тек  іздеудегі  кешенге  тікелей 

емес  болса  да,  оған  тәуелді  ой  желісі  гана  келеді  дегенді 

қатаң  үстанамыз.  Егер  сіздерге  осы іздеу  жолы  тым  күрделі 

сияқты керінсе де,  мүның жалғыз ғана мүмкін болатын амал 

екеніне  сендіре  аламын.  Өз  міндеттерінізді  орындау  кезінде 

н а у қ а с т ы ң   к ей де  үндем ейтіні,  ж аң ы лы п,  не  айтары н 

білмейтіні  немесе  ойына  ештеңе  келмейтіні  жайлы  мәселе 

сіздерге  жиі  кедергі  болады.  Егер  бүл  шын  мәнісінде  орын 

алып,  науқастың  айтқаны  дүрыс  болса,  біздің  әдіс  тағы  да 

жарамсыз  қалар  еді.  Алайда  мүқият  жүргізілген  бақылау 

шын  м әнінде  әрқаш ан   ойлар  легі  болатынын  керсетті. 

О лардың  бәрі  науқастың  басына  келген  ойды,  оның  мәні 

жайлы  әр  түрлі  сыни  пікірлерге  жасырынатын  қарсыласу 

әсерімен,  үстап  қалғандары   немесе  шектегендері  болып 

табылады.  Біз  бүдан  науқасқа  осындай  жағдайдың  болу 

мүмкіндігін  айтып,  оған  өз  ойларын  сынға  салмауды  талап 

ету арқылы шығамыз.  Ол сынға салудан мүлдем бас тартып, 

ңате,  ж а ғ д а й ғ а   қаты сты   ем ес  деп  ойласа  да,  басына 

келгеннің  бәрін  айтуы  керек.  Әсіресе  оның  осындай  ойы 

орын  алғаны  жағымсыз,  оғаш  сияқты  жағдайда  пайдалы 

болады .  Осы  ер еж еге  сүйеніп,  өзімізді  ы ғы сты ры лған 

кешендердің  ізіне  әкелетін  материалмен  қамтамасыз  етеміз.

Егер  науқас  дәрігердің  емес,  қарсы ласуды ң  әсерінде 

болса,  ол  бағаламайтын  ж әне  өзінен  шеттейтін  ойлардан 

ш ыққан  материал  психоаналитиктің  қарапайым  түсіндіру 

өнерінің  көмегімен  қүнды  металл  алынатын  руда  тәрізді 

болып  келеді.  Н ауқастан  оның  кешендерінің  өзара  қаты- 

настарын ашпай түрып,  жедел түрде алғашқы  мәліметтерді 

алғы лары ң ы з  келсе,  онда  Ю нг70 ж ән е  онын  ш әкірттері 

үсынған  ассоциативті  экспериментті  қалтқысыз  қолдана 

аласыздар.  Химикке  сапалы  талдау  қанша  пайдалы  болса, 

бүл  әдіс  психоаналитиктерге  сонша  береді;  невротиктерді 

емдегенде  біз  онсыз  амалдай  алсақ,  ал  кешендерді  объек- 

тивті  көрсеткенде,  сонымен  қатар  ол  Цюрих  мектебінде 

сәтті  басталған  психоздарды  зерттеуде  де  қаж ет  болады.

245

Егер  психоанализдің  негізгі  ер еж есі  орындалса,  нау- 

қаста  пайда  б олаты н   о й л ар д ы   ө ң д е у   бейсаналы лы қты  

зерттеу  үшін  ж алғы з  техникалы қ  тәсіл  больга  келмейді. 

Д әл   осы   м а қ с а т қ а   б а с қ а   ек і  қ ү р а л   д а  б ағы ттал ған : 

науқастың түстерін түсіндіру әрі оның қате ж ән е кездейсоқ 

әрекеттерін  қолдану.

М енің  қ ү р м ет т і  ты ң д а р м ан д ар ы м ,  к ө п к е  дейін  осы 

қысқартылган  психоанализ  саласына  ш олу  ж асау  орнына 

сіздерге  т үс жорудың71  то л ы қ  м азм үны н  берген  ж өн  бе 

еді  деп  ойланғаны м   рас.  С у б ъ ек ти втіл ік   ж ә н е   қосалқы 

т ү р т к і  м ен і  о д ан   қ а й т а р ы п   т а с т а д ы .  М а ға н   күш ін 

практикалық  м ақсаттарға  ж үм сайты н  бүл  елде  осы  ескі 

ж ән е  к елеке  етілген  өнердің  қ ан д а й   м ағы н аға  ие  бола 

алатынын  білмей  түрып,  түс  ж оруш ы   ретінде  сөз  сөйлеу 

ретсіз  көрінді.  Түс  ж ор у  бейсаналы қты   тануға  via  Regia11 

болы п  келеді,  ол  п с и х о ан ал и з  н егізі  ж ә н е   кез  келген 

зерттеуші  сенім  мен  білімге  ие  болатын  сала.  М енен  қалай 

психоаналитик  болады  деп  сүрағанда,  үнемі  былай  жауап 

қайтарамын:  тек  өз  түстеріңді  зерттеудің  көмегімен  бола 

аласыңдар.  Психоанализдің  қарсыластары  түс  жоруды   осы 

уақы тқа дейін  дүрыс  үстаныммен  бағалаудан  қаш қалақтап 

жүр,  немесе  осы  мәселеге  орай  пайда  болған  күдіктерден 

қ ү т ы л ған .  Егер,  к ер ісін ш е,  т ү с   м ө с е л е л е р ім е н   толы қ 

айналыссаңыздар,  психоанализ  түрғысынан  ж аң а  мәлімет- 

тер  алу  сіздер  үшін  еш қандай  қиындық  тудырмайды.

Біздегі  түс  көрудің  түнгі  өнімдері,  бір  ж ағы нан,  ж ан 

ауруының симптомдарымен аса зор сырттай үқсастық ж әне 

іш тей  туы сты қтар  болаты ны н,  екінш і  ж ағы н ан ,  сергек 

күйім іздегі  сау  өм ірм ен  сы й ы саты ны н  ү м ы тп аң ы зд ар . 

Түстерді,  ягни  "қалыпты"  галлю цинацияларды,  сандырақ 

идеяларды   ж ән е  мінездің  өзгеруін  түсінбей,  тек   оларға 

таңғалатын  адам  ауруды ң  ж ан   күйлерінің  қалы птан  тыс 

көріністерін  тек  дилетант  деңгейінде  түсінетініне  шағым- 

дана  алмайды  деген  көзқараста  огаш   болаты н  еш  нәрсе 

жоқ.  Осы дилетанттарға  енді  сіздер  психиатрлардың  басым 

о ө л т н  қорықпай  ж атқы за  аласыздар.  Енді менің  соңымнан 

түс  көру  мәселелеріне  жылдам,  үстірт  ш олу  жасаңыздар.

одетте,  ояна  салысымен  өз  түстерімізге  біз  психоана­

литик  үшін  қаж ет  емделушінің  кездейсоқ  ойлары  сияқты 

жоғары дан  қараймыз.  Біз  түстерді  әдетте  ж ы лдам   ж ән е 

мүлдем  үмытып,  өзімізден  алш ақтатамыз.  Біздің  түстерді 

төмен  оағалап,  мән  бермеуіміз  тіпті  магынасыз  емес  және 

1иЛ Т^ СПаГаН  т ҮсТер л ің   б іР  т ҮРлі  си п аты н а,  с о н д а й -а қ  

^ й І ! “ АарДЫ?   аи қы н  оғаш тығы  мен  м агы насы зды ғы на

плаплі

.!1СТЬ1’“

к

-ЗЛ'Щ 

т

Ү

сті

  еске  алудан  қаш қалақтауы м ы з 

оларды ң  кеибірінде  кездесетін  ж үген сіз,  ү я тс ы з  ж ә н е

246

өнегесіз  ұмтылыстардан  шығады.  Ерте  кезде  түске  деген 

осындай  ж е к   көруш ілік  қатынасты ң  болмағаны  белгілі. 

Халықтың  төменгі  деңгейдегі  топтары  әлі  де  түс  ж оруға 

қаты сты   д ү р ы с  ж о л д а н   тай ы н б аған .  О лар  тү стерд ен  

ертедегі  тәрізді  болашақтың  анықталып,  ашылуын  күтеді.

Мен  біздің  қазіргі  кездегі  білімдегі  кемістіктерді  толық- 

ты ру  үш ін  м истикалы қ  мәліметтерді  қолдануды   мүлде 

қаж ет  етпеймін,  сондықтан  түстердің  пайғамбарлык,  мағы- 

н асы н  р а с т а й   ал м ай м ы н .  Т ү стер ге  қ аты сты   тағы   да 

таңғаларлықтай  көп  нәрсе  айтуға  болады.

Ең  алдымен,  барлық түстер  біз  үшін  жат,  түсініксіз  және 

шатасқан  емес.  Егер  сіздер  бір  жарым  жастағы  кішкентай 

балалардың  түстерімен  айналыса  бастасаңыздар,  олардың 

қарапайым  ж ән е  оңай  түсіндірілетініне  көздеріңіз  жетеді. 

К іш кен тай   б ал а  тү сін д е  үнем і  кү н д із  пайда  болып, 

қанағаттанды ры лм аған  тілектердің  оры ндалуын  көреді. 

Бала  түстері  ешқандай  түсіндіруді  қажет  етпейді.  Олардың 

қарапайым  түсініктемесін  табу  үшін  тек  түс  көру  қарса- 

нындағы  баланы ң  күйзелістерін  білу  жеткілікті.  Әрине, 

ересек  адамдардың  түстері  балалардың  түстерінен  ерек- 

шеленбей,  соңғы  күн  барысында  пайда  болған  тілектердің 

орындалуы  болып  табылса,  олардың  түстер  мәселесін  аса 

қ ан а ға т т а н д ы р а т ы н д а й   ш еш імі  б о л ар   еді.  Б ірақ  шын 

мәнісінде  де  осылай  болады.  Мүнда  түсіндірудегі  қиын- 

д ы қтар  түстер д і  тер ен   тал д ау д а  бірте-бірте  ж ойы луы  

мүмкін.

А лғаш қ ы   ж ә н е   м аны зды   күдік  ересек  адам дарды ң 

түстері  әдетте  өз  мазмүны  бойынша  тусініксіз  болуында, 

ж ән е  де  түс  мазмүны  ен  аз  шамада  тілектердің  орында­

луы н  білдіруінде  ж аты р.  Осы  күдікке  ж ауап  мынандай: 

түстер  өзгеріске  үш ырайды.  О лардың  негізінде  ж атқан 

психикалық процесс мүлдем басқа сөздермен,  бейнелермен, 

кәріністермен суреттелуі тиіс еді. Сіздер таңертең еске әрең 

әрі  к ем ес к і  т ү сетін   ж ә н е   бір  қ а р аған д а  сәзб ен   еркін 

ж еткізілуі  мумкін  түстін  нақты  мазмүнын  психикалық 

б е й с ан ал ы қ   ай м ағы н д а  б олаты н  түсшің  аст арындағы  

жасырын  ойлардан  ажыраліып алуларыңыз

 керек.  Түстің осы 

өзгеруі  сіздердің  истериялық  симптомдардың  қүрылуынан 

танысқан  процестеріңіз  болады.

IV

Сексуалдыльщтың  этиологиялық  мағынасы. 

Ипфап- 

шильді  сексуалдылық.

  —  Балалық  шақтағы  махаббаттыц 

омерикалық  бақылаушысы.

  —  Балаларга  жасалған  психо- 

онализдер.

  — Аутоэротизм  фазасы.  —  Объект  таңдау.

247

Жыныстық  өмірдің  түпкілікті  қалыптасуы.

  —  Невроздың 

перверзиямен  байланысы—  Невроздардың  ядролык,  кешені.

  — 

Баланың  ата-аналарынан  алыстауы.

Құрметті  ханымдар  мен  мырзалар!  Сіздер,  әрине,  менен 

невротиктердің  патогенді  кеш ендері  мен  ығыстырылған 

тіл ек тер ін е  қаты сты   т е х н и к а л ы қ   қ ұ р а л д а р   көмегімен 

суреттелген  мәліметтер  ж ай лы   талап  етерсіздер.

Ең  алдымен  мынаны  атап  өтейін:  психоаналитикалық 

зерттеулер  ауруларды ң  қасіреттерінің  белгілері  олардың 

м ах аб б ат  өм ірінің  ай м ағы н д а  а л а т ы н   ә с е р л е р г е   адам 

таң д ан ар л ы қтай   сәй кестігін  к ө рсетед і;  бүл  зерттеулер 

эротикалық  елігулерге  қатысты  әрі  ауруға  әкелетін  фак- 

тор л ар д ы ң   іш інде  эр о ти кан ы ң   б ү зы л ы стар ы   аса  мәнді 

болаты ны н  ж ән е  бүл  ж ағд ай   екі  ж ы н ы сқ а  да  қатысты 

екенін  мойындауға  м әж бүр  етеді.

Менің  пікіріме  бары нш а  сене  қою ды ң  күрделі  екенін 

білемін.  Ә уелі  психологиялық  ж үмыстарыммен  келісетін 

зерттеуш ілердің  өздері  де  мені  сексуал ды қ  ф акторды ң 

этиологиялық  рөлін  асы ра  дәріптейді  деп  санауға  бейім. 

Олар неліктен басқа ж ан толғаныстары ығыстыру мен орын 

ауыстырудың  суреттеліп  кеткен  қүбы лы стары на  сылтау 

бола  алмайды  деген  сүрақ  қояды.  М ен  бүған  ж ауап  бере 

аламын:  неліктен басқа, сексуалды емес,  ж ан толғаныстары 

дәл  сондай  нәтижелерге  әкелмейтінін  мен  білмеймін,  өзім 

бүған  қарсы  болмас  та  едім;  бірақ  тәж ірибенің  көрсетуі 

бойынша,  олардың  мүндай  мәні  ж о қ   ж ән е  ең  бастысы  — 

олар  сексуалды  мезеттегі  әрекеттерге  ықпал  етеді;  алайда 

ешқашан  да  соңғылардың  орнын  ауыстыра  алмайды.  Бүл 

ілімді мен теориялық жағынан тағайындаған ж о қ  едім.  1895 

жылы  Брейермен  бірлесе  жариялаған  “Studien  ііЬет Hystorie" 

еңбегімізде  мен  бүл  көзқарасты   ү стан баған  едім.  Бірақ 

т ә ж ір и б е г е   б асты   н а з а р   а у д а р ғ а н ы м д а   ж ә н е   п ән ге 

тереңірек  үңілген  кезімде  бүл  к өзқарасқа  келуім   қаж ет 

б олды .  Қ ү р м е т т і  м ы р за л а р ,  с ізд е р д ің   а р а л а р ы ң ы зд а  

менімен  бірге  В устерге  сая х ат  ж а с а ғ а н   кей бір  ж ақ ы н  

достарым  мен  жолымды  қууш ылар  бар  ғой.  Егер  олардан 

сү расаң ы зд ар,  онда  олар  ө зд ерін ің  ж е к е   п си х о ан ал и - 

ти к ал ы қ   ізд ен істерін ің   н егізін д е  т о л ы қ   к ө з  ж ет к ізб е- 

гендерінше  сексуалды  этиологияның  негізгі  рөліне  алға- 

шында  сене  қоймағандарын  ести  аласыздар.

Айтылған  ілімнің  ш ы найы лығы на  сендіру  емделуш і- 

л ерд щ   м ін ез-қү л қы н а  қаты сты   қи ы н д ай д ы .  Ө здер ін ің  

сексуалды  өмірлері  ж айлы   шынайы  баяндаудың  орнына, 

олар  оны  барынша  жасыруға  тырысады.  Адамдар  жыныс- 

тық  м әселелерде  ш ындықты  бары нш а  ж асы рады .  О лар 

өздерінщ  сексуалды  толғаныстарын  оңай  ашық  ете  алмай-

248

ды;  керісінше,  оларды  өтірік,  жалғаннан  тоқылған  қалың 

нәрсемен  жауып  тастайды.  Оларға  сексуалдылық  әлемінде 

әрқашан  ауа  райы  жаман  болатын  тәрізді.  Бүл  шынында да 

солай:  біздің  мәдени  әлемімізде  күн  мен  ж ел  сексуалды 

толғаныстарға жағдай туғыза бермейді.  Шын мәнінде,  біздің 

еш қайсы м ы з  өзінің  эротикасы н  басқаларға  ж ең іл  аша 

алмайды.  Бірақ  сіздердің  емделушілеріңіз  өздерін  ыңғайлы, 

ж айбарақат  сезіне  алатынына  көзі  жетсе,  онда  олар  бүл 

ж алғанды қты   ысырып  тастай  алады.  Бүл  ж агдайда  осы 

даулы  мәселе жайлы  пікірді  тек сіздер  ғана  бере алуға икем 

тан ы тасы зд ар.  Ө кініш ке  орай,  дәрігерлер  сексуалды қ 

мәселелерге  өздерінің  ж еке  қатынастары  жағынан  басқа 

адамзат  балаларынан  ешбір  ерекшеленбейді.  Олардың  көбі 

адам дарды ң  көпшілігінің  жыныстық  қатынастағы  мәде- 

ниетті  мінез-қүлқын  айқындайтын  кінәмшілдік  пен  қүмар- 

лылықтың  бірігуінен  жәбір  көреді.

Біздің  зерттеу  нәтижелері  жайлы  баяндаманы  жалғас- 

ты руға  р ү қ са т   етіңіздер.  Ж ағдайларды ң  бірқатарында 

белгілердің  психоаналитикалық  зерттелуі  сексуалды  емес, 

қарапайым  жарақаттық  толғаныстарға  әкеледі.  Бірақ  бүл 

шегіну  бір  ж ағдайға  байланысты  мәнсіз  болып  келеді. 

Қажетті  талдау  жүмысы  тиянақты  зерттеу  мен  емдеуге 

керек  болса,  онда  ол  ауру  кезеңдеріндегі  толғаныстарға 

назар  салмауы  тиіс.  Талдау  жыныстық  даму,  ерте  балалық 

кезеңді  қамтуы  тиіс.  Бүл  жерде  ол  кейінгі  ауруға  себепші 

болған  әсерлер  мен  кездейсоқтықтарды  анықтап  алады. 

Тек балалық шақтың толғаныстары ғана кейінгі зақымдарға 

деген  сезім тал д ы қ қа  түсініктем е  бере  алады.  Әдетте, 

әрқашан  үмытылып  қалатын  естеліктердің  осы іздерін  ашу 

және  санамызға  жеткізу  арқылы  ғана  біз  белгілерді  жоюға 

күш  ж и н ай м ы з.  М үнда  түстерді  зерттеудегі  нәтиж еге 

келеміз,  дәлірек  айтқанда,  балалық  шақтың  ығыстырылған 

болса  да,  қал ы п   қояты н   тіл ек тер і  белгілердің  пайда 

болуына  күш  береді.  Кейінгі  зақымдарға деген реакция бүл 

тілектерсіз  қалыпты  өте  алады.  Ал  балалық  шақтың  осы 

алып  тілектерін  біз  жалпы  мағынада  сексуалдык,  деп  атай 

аламыз.

Енді  сіздердің  бүған  таңғалғандарыңызға  толық  сенім- 

Дімін.  С іздер  былайш а  сүрақ  қоясыздар:  "Инфантильді 

сексуалдылық  бар  ма?"  Балалық  шақ  сексуалды  үмтылыс- 

тарды ң  о ры н  алм ауы м ен  ерекш елен етін  кезең  болып 

келмей  ме?  М ы рзалар,  бүл  Евангелиядағы  ш айтанның 

ш ощ қаларға  енуі  тәрізді,  жыныстық  сезім  де  балаларға 

жыныстық  даму  кезеңінде  пайда  болады  дегенді,  әрине, 

білдірмейді.  Бала  бастапқы  кезден  сексуалды  талпыныстар 

мен  іс-ә р е к е тк е  ие  болады ;  оларды   бала  өзімен  бірге

249

дүниеге  әкеледі.  Осы  талпыныстардан  дамудың  аса  маңыз- 

ды  саты лы қ  процестері  ар қ ы л ы   ересек тер д ің   қалыпты 

сексуалды лығы  пайда  болады .  Ш ын  м әнінде,  балалық 

сексуалды лы қты ң  көріністерін  б ақ ы л ау   м үлдем   қиынға 

түспейді.  Керісінше,  оньщ  бар  болуын  елемей  кету  және 

ж оққа  шығару  үшін  асқан  шеберлік  қаж ет.

Тағдырдың  күштілігі  арқасында  менін  пікірімнің  пайда- 

сына  орай  өз  орталарыңыздан  куәгерді  көрсетуге  мүмкін- 

дігім  бар.  Мен  сіздерге  доктор  С.Беллдің  еңбегін  көрсете 

аламын.  Оны  1902  ж ы лы   American  Journal  of  Psychology 

жариялаған  еді.  Авторы  —  қазіргі  біз  ш аңырағы  астында 

отырған Кларк университетінің коллегия  мүшесі.  "Әр түрлі 

жыныстар  арасындағы  махаббат  эмоцияларын  алдын  ала 

зер тте у "  деп  а т а л ғ а н   ең б егі  м ен ің   "С ек су ал д ы л ы қ  

теориялары  бойынша  үш  очерк"  атты  кітабымнан  үш  жыл 

бүрын  ш ыққан  еді.  Бүл  еңбегінде  автор  менің  ж аң а  гана 

сіздерге  айтқандарымды  дәл  солай  қайталайды:  "Сексуал­

ды  өмірдің эмоциясы...  бүрындары  болжағандай,  алғаш рет 

жасөспірімдік кезеңде көрініс бермейді".  Ең алғаш рет Белл, 

Еуропада  айтатындай,  америкалық  стильде  ж үмыс  істеген, 

дәлірек  айтңанда  —  ол  15  ж ы л  көлемінде  2500-ден  аз-көп 

емес  б ақы л ау л ар   ж ин аған ,  о л ар д ы ң   іш індегі  800-і  тек 

өзінікі.  Ғашықтық  белгілерін  суреттей  келе,  Белл  былай 

дейді:  "Бүл көрініске қатысты жүздеген адамдарды бақылай 

келе,  олардың  зердесі  сексуалды  негіздерін  зерделемеуі 

мүмкін  емес.  Бүл  б ақы лауларға  бал ал ы қ  ш ағында  эмо- 

цияньі айқын дәрежеде кешкен ж әне балалық шағы жайлы 

естеліктері  аса  анық  болып  келгендердің  мойындаулары 

қосылған кезде, ең талғампаз зерде де қанағаттануы қажет". 

Сіздердің  аралары ңызда  инфантильді  сексуалдылықтьШ  

бар болуына сенбейтіндеріңіз сөз болып  отырған ғашықтық 

балалардың үш-төрт  ж әне  бес ж аста басынан кешетіндерін 

естігенде  таңғалатын  шығарсыздар.

Егер сіздер отандастарыңыздың осындай 

жүктеу/скачать 17,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: