М. Ж. КӨпеевтің 155 жылдығына арналады
М.Ж. КӨПЕЕВТІҢ 155 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛАДЫ
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
М. Ж. К пеевті 155 жылды ына арналады
| М.Ж. КӨПЕЕВТІҢ 155 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛАДЫ
отыруынан-ақ оның жас жігітті қаншалық зарыға тосқаны аңғарылады.Мұхаммед пен Хадиша душарласуын бейнелегенде, автор аз сөзбен көп нәрсені байқата алады:”Мұхаммед жетіп келді, көрді көзі,// Балқиды қуанған /нан/ айдай жүзі“. Осы жолдардағы бір ғана “балқиды“ сөзінің өзі Хадиша толғанысын, сөзбе-сөз ұғынсақ, отқа ерігендей күйге түсуін, жайып салады. Шығармада одан әрі інісіне еңбекақы талап еткен Әбутәліпке Хадиша берген жауаптан да көп жәйт танылады. Атап айтқанда, оның Алла тағалаға , тағдырға ден қойғаны, бір кезде көрген түсіне сай әрекет етуі, Мұхаммедпен тұрмыс құрмақ ниетінен парасаттылығы көрінеді. Ең соңында әйелдер ішінде мұсылман дініне бастап кірген Хадиша болуы да сол сенімнің , өсудің заңды жалғасы деп санаймыз. Шығармада аз көрінсе де, есте қаларлық тұлғаның бірі-Мұхаммед ағасы Әбутәліп. Әбутәліп ерекшелігі, адалдығы әсіресе Хадишаның Мұхаммедке екі есе ақы белгілеуін бірден құп алмай, оның арам іске жұмсамасына көзі жеткесін барып келісуінен көрінеді. Сол тәрізді бір рет көрінсе де, бірегей танылған қаһарманның бірі-Әбубәкір. Оның Мұхаммедті өзінше жасырып, қапқа салып алып қашып келе жатып, қуғыншыға бар шынын айта салуы таң қаларлық. Тек қуғыншылардың шындықтың солай айтыла салуына сенбей, қалжың деп, тексермей кетуі ғана бұларды зобалаңнан сақтап қалады. Қандай қиындық, қауіп төнсе де, шындықты жасырмау себебін Әбубәкір былай баяндайды:” “Жалған сөйлеп кәпірден қорыққанымнан, // Құдайға болайын ба дұшпан?!”- депті. Мұның бәрі Мұхаммедтің қандай ортада өскенін, оған жаны ашып, қолқабыс етушілердің қаншалық таза, шыншыл болғанын ашады. Қ о р ы т а а й т қ а н д а , М ә ш һ ү р - Ж ү с і п Көпейұлының “Жер мен көк“ дастаны автордың әлем сыры, жаратылысы туралы наным-сенімінің айнасы. Сонымен бірге онда жалпыадамзаттық идея: Аллаға сену, әділдікті ту етіп ұстау идеясы назар аудартады. Көркем әдебиеттің көркемдік белесі тұрғысынан, оның ішінде ұнамды қаһарман жасау тарихы межесімен зерделесек, шығармада аз көрінсе де, есте қаларлық бейнелер бар екеніне көз жеткіземіз. Қысқасы, көркем әдебиет дамуы тарихында мифтік әдебиеттің алатын орны ерекше десек, ақын дастаны да - соның ерекше бір көрінісі. ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1 Дүйсенбаев Ы. Эпос және ақындар мұрасы. – Алматы: Ғылым, 1987. 2 Дүйсенбаев Ы. Ғасырлар сыры. – Алматы: Жазушы, 1970. 3 Дүйсенов М., Сейдеханов К., Негимов С. Халық ақындары творчестволық көркемдік сипаты. – Алматы: Ғылым, 1982. 4 Дьяхонов И.М. Архаические мифы Востока и Запада. – Москва: Наука, 1990. 5 Евсюков ВВ. Мифы о вселенной. – Новосибирск: Наука, 1988. 6 Елеукенов Ш. От фольклора до романа-эпопеи. – Алма-Ата: Жазушы, 1987. 7 Ел қазынасы -ескі сөз./В.В.Радлов жинаған қазақ фольклорының үлгілері. – Алматы: Ғылым, 1994. 8 Жармұхамедов М. Көненің көзі. – Алматы: Санат, 1996. 9 Жиреншин Ә. Қазақ кітаптары тарихынан. – Алматы: Қазақстан, 1971. 10 Жүсып Баласағұн . Құтты білік ./ауд.А.Егеубаев. – Алматы: Жазушы, 1986. 11 Иассауи Қ. «Диуани Хикмет». – Алматы: Мұраттас, 1993. 12 Иса. – Алматы: Шығыс сәулесі, 1993. 13 Ислам /Энциклопедический словарь. – Москва: Наука, 1991. 14 Исмаилов Е. Ақындар. – Алматы: ҚМКӘБ, 1956. 15 Кәкімов Т. Дәуір суреттері. – Алматы: Жазушы, 1967. 16 Келімбетов Н. Ежелгі дәуір әдебиеті. – Алматы: Ана тілі, 1991. 17 Кенжебаев Б. ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті. – Алматы: Мектеп, 1976. 18 Күлікбаев Ө. Терең тамырлар. – Алматы: Ғылым, 1994. 19 Комдовский З. Библийские сказания. – Москва, 1978. 20 Көпейұлы М.Ж. Аспан, жер және адам жаратылысы туралы /дайындаған Н.Жүсіпов. – Қазақстан тарихы, N 2, 1995. |