М. К. Ахметова Мәтін лингвистикасы

мағыналық жағынан табиғи жымдасып кеткен. Оқырман бұл мэтінді 
бірден  суреттеме,  сипаттама  түрінде  қабылдайды.  Мұны  мэтін 
құрылымын негізінен суреттеудің құрап тұрғанымен түсіңдіре аламыз. 
Ал суреттеудегі мазмұнның дамуына эсер етіп отырған түгасымның 
алғашқы  сейлемі  -  әңгімелеу.  Әңгімелеу  формасының  алғашқы 
сөйлемдерде келіп сурепггеуді мэтшге енгізудегі кызметі ерекше.  Мэтін 
құрамындағы  сейлеу  формаларының  басқа  да  ретпен  бір-бірімен 
араласуга  қабілетті  екенін  ескерсек,  бұлардың  орындары  ауысып, 
суреттеу  -  эңгімелеу,  суретгеу  -  әңгімелеу  -   суреттеу,  эңгімелеу -  
суреттеу - әңгімелеу түрінде де қолданьшады.
Әңгімелеудің суретгеу мәтініне ұласуын олардың негізінде жатқан 
мазмұндык-фактуалды хабардан, сөйлемдердегі шактык магынаның 
өзгеруінен  жэне  әңгімелеудің  суреттеуге  ұласқандығын  мекендік, 
мезгілдік, заттық мәніндегі сөздердің колданылуынан аңгаруымызға 
болады.  Келтірілген  мэтінде  эңгімелеу  белгілі  бір  кеңістікте  орын 
ауыстырған  субъектілердін  қимыл-қозғалысы  туралы  мазмұндық- 
фактуалды хабарды білдірсе, суреттеуде бізді қоршаған орта, көлдің 
сипаттамасы  туралы  мазмұндык-фактуалды  хабар  беріліп  отыр. 
Бұл -  бірін екіншісінен ажырататын бірінші белгісі, яғни әрбір мәтін 
түрінің негізінде жатқан басты мазмұндык ерекшелігі болып саналады. 
Екінші белгісі - әңгімелеудін жедел өткен шакта (кепді), ал суреттеудің 
осы шақта берілуі (жсттырап, мөлдіреп жатыр; жасырып, мелшиіп 

жүктеу/скачать 4,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: