М. Р. Балтымова
жүктеу/скачать 1,57 Mb. Pdf көрінісі
|
open-file
- Бұл бет үшін навигация:
- АУЫЗ ӘДЕБИЕТІ
| АРНАУ ӚЛЕҢ – поэзия жанры. Қазақ әдебиеттану
ғылымына бұл терминді алғаш енгізіп, ішкі жанрлық түрге жіктеген А.Байтұрсынов. Ол «арнауды үш түрге жіктеген: жарлай арнау, сұрай арнау, зарлай арнау» Жарлай арнау кӛпшілікке, белгілі бір ортаға, қауымға немесе жеке адамға да қаратылып айтылады. Мысалы, «Бір аллаға сыйынып, Кел, балалар оқылық. Оқығанда кӛңілге, Ықыласпен тоқылық» (Ы.Алтынсарин); Сұрай арнау - кӛпшілікке, не жеке адамға арнап айтылады және оған жауап беріледі. Кейде жауап меңзеу арқылы сезіліп, білініп тұрады. Мысалы, «Не жазып ем, құдай-ау, мен қазаққа, Мұншама ғып салғандай бұл азапқа? Адамшылық есебіне кірісіп, Қолы жетсін дегенім бе азатқа?! немеесе «Бар ма, қазақ, мұнан басқа қылғаным? Неңді шаштым, неңді бұздым, былғадым? Аштан ӛлген аталарың бар ма еді? Тамақ үшін сатқан иттер иманын» (А.Байтұрсынов). Арнау ӛлеңдер іштей жанрлық түрге жіктелгенімен, олардың үндесіп кететін сәттері жиі кездеседі. Жоғарыдағы арнау ӛлеңді сұрай арнауға жатқызғанымызбен, онда зарлай арнаудың да сарыны аңғарылады. Зарлай арнау – арнау ӛлеңнің ең кӛне түрі. Халық басына түскен қиындық, тағдыр тәлкегі зарлай арнауда ерекше ашылып, кӛрсетіледі. Мысалы, "Сауықшыл есіл елім-ай! Сарыарқа қайран жерім-ай! Күмістей таза суы бар, Айдын шалқар кӛлім-ай!" немесе «Қиналдың-ай, шыбық жан! Тоқтамапты ыстық қан! Зарлайсың ғой жетім боп, Бесікте қалған балапан!» 269 (М.Жұмабаев). Арнау ӛлеңнің құрғақ мақтау түріндегілері де кездеседі. Кӛркемдік қуаты ой-толғамы жағынан бұндай арнау ӛлеңдер кем соғып жатады. АУДАРМА, кӛркем аударма – әдеби шығарманың бір тілден екінші тілге аударылған нұсқасы, кӛркем әдеби шығармашылықтың бір саласы. Шынайы аударма түпнұсқаға сәйкес болуы шарт. Кӛркем аударма түпнұсқаға мағынасы қаншалықты жақын келетініне орай дәлме-дәл аударма, еркін аударма, сәйкес аударма. деп ажыратылады. Кӛркем аудармада әдеби шығарма бастан аяқ сӛзбе-сӛз тәржімаланбайды, сӛздердің мағынасын, кӛркемдік қуатын, бейнелік әсерін неғұрлым толық жеткізу мақсат етіледі. АУЫЗ ӘДЕБИЕТІ – ауызша таралған халықтық кӛркем- әдеби туындылардың әдебиеттану ғылымындағы жиынтық атауы. 1896 ж. Вильям Томс ұсынған «фольклор» (ағылш. folk – халық, lore – білім, даналық) сӛзі де ауыз әдебиеті атауы үшін халықаралық ғылыми атау ретінде орныққан. Фольклор атауы халықтың ауызша поэтикалық шығармашылығы деген мағынада қалыптасқан. ӘДЕБИЕТ (араб. адаб – сӛз, үлгілі сӛз) – ӛнердің негізгі бір түрі. Қазақ әдебиеттану ғылымында ХХ ғасырдың 20-шы жылдарынан бері «литература» (лат. litteratura – жазылған) терминінің баламасы ретінде қолданылып келеді. А.Байтұрсынов ӛзінің «Әдебиет танытқышында» әдебиетке: «Нәрсенің жайын, күйін, түрін, түсін, ісін сӛзбен келістіріп айту ӛнері. Бұл сӛз ӛнері болады. Қазақша – асыл сӛз, арабша жүктеу/скачать 1,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|