Қоғам және мәдениет
Мәдениет философиясы — мәдениеттің идеясын, мақсаттарын, принциптері мен алғышарттарын зерттейтін философиялық пән. Мәдениет философиясы мәдениетке, оның формалары мен мән-мағынасына филос. талдау жасайды.
“Мәдениет философиясы” терминін XIX ғасырдың басында неміс философы А.Мюллер енгізді. XX ғасырдың басында Мәдениет философиясы мәдениет эволюциясының әр түрлі кезеңдерін зерттеуге бағыт алды.
“Мәдениет философиясы” терминін XIX ғасырдың басында неміс философы А.Мюллер енгізді. XX ғасырдың басында Мәдениет философиясы мәдениет эволюциясының әр түрлі кезеңдерін зерттеуге бағыт алды.
А. Мюллер
Мәдениет философиялық тұрғыдан нені білдіреді?
«Мәдениет» ұғымы Батыс өркениеті тіліндегі іргелі ұғымдардың қатарына жатады. Мұндай ұғымдарды анықтау әрқашан қиын. Жеке ұғым, әдетте, жалпы түсінік арқылы анықталады. Сонымен қатар, анықтама Осы тұжырымдаманы сипаттайтын бірқатар белгілерді бөлуді қамтиды. Біз өзіміз өте жалпы болып табылатын және көптеген түрлі белгілермен сипатталатын негізгі ұғымдарға тап болған кезде оларды басқаша анықтау керек. Мұндай Тұжырымдаманың тарихын бақылау, онымен байланысты және оны толықтыратын терминдерді анықтау, ол белгілейтін құбылыстардың саласын сипаттау қажет.
Қоғам
Қоғам – ұйымының әлеуметтік формасы. Қоғам – адамдардың мәдени әрекеттері мен қажеттіліктері мен қызығушылықтарының, мақсаттарының саналы ұйымдасқан формасы.
19-20 ғғ. Батыс философтары мен социологтарының пікірінше, қоғам – еңбек бөлінісі мен ынтымақтастыққа негізделген, қызметтік жүйе (О.Конт), қоғам-ұжымдық көзқарасқа сүйенген индивид үстінен қарайтын рухани шындық (Э. Дюркгейм), қоғам әлеуметтік әрекеттің жемісі болып табылатын, индивидтердің өзара әрекеті (М. Вебер). Қоғамды материалистік тұрғыда түсіндіріп, оны алға жылжытқан К. Маркс болды.
19-20 ғғ. Батыс философтары мен социологтарының пікірінше, қоғам – еңбек бөлінісі мен ынтымақтастыққа негізделген, қызметтік жүйе (О.Конт), қоғам-ұжымдық көзқарасқа сүйенген индивид үстінен қарайтын рухани шындық (Э. Дюркгейм), қоғам әлеуметтік әрекеттің жемісі болып табылатын, индивидтердің өзара әрекеті (М. Вебер). Қоғамды материалистік тұрғыда түсіндіріп, оны алға жылжытқан К. Маркс болды.
Жеке жұмыс, «О.Шпенглер, А.Тойнби, С.Хантингтонның мәдениет және
өркениет тұжырымдамалары» тақырыбына кесте құру.
Шектеулі, тарихи мәдениеттердің арнаулы, оқшау типтері тұжырымдамасының ең көрнекті үлгісін О.Шпенглер өзінің «Еуропаның ақыры» еңбегінде ұсынды. Бұл еңбектің шығуына Бірінші Дүниежүзілік соғыстың аса қасіретті салдары әсер етті. О.Шпенглер тарих философиясының еуропалық концепциясының жалғандығына баса көңіл бөлді. Өзінің мәдениет типологиясын құрастыра отырып, О. Шпенглер бірегей жалпы адамдық мәдениет бар ма деген сұраққа, теріс жауап береді. О. Шпенглердің өз жауабын барлық мәдениеттердің оқшау екендігін мойындаудан және олардың өздерінен кейін еш нәрсе қалдырмай, сол бойынша әрбір индивидуалды мәдениет кеңінен туындайтын, гүлденетін және өлетін, олардың дамуында тек осы логиканы мойындаудан іздейді.
Тарихқа өркениеттік көзқарас. Егер формальды теория тұтас ілім болса, онда өркениетті көзқараспен іс олай емес. Бірыңғай өркениеттік теория жоқ. Әр түрлі зерттеушілердің өткен өркениеттер бойынша тарихи процесті бөлуге ұмтылысы бар. «Өркениет» термині (лат .civilis-азаматтық, мемлекеттік) әлі күнге дейін бір мағыналы түсінік жоқ. Ол төрт мағынада қолданылады:
1. Мәдениет синонимі ретінде (А. Тойнби және басқа да батыс тарихшылары мен философтары).
2. Деградация кезеңі ретінде, жергілікті мәдениеттің құлдырауы (О. Шпенглерде).
3. Адамзаттың тарихи дамуының белгілі бір сатысы ретінде варварлықтан кейінгі (Л. Морган, Ф. Энгельс, А. Тофффлер).
4. Белгілі бір аймақтың немесе жекелеген халықтың даму деңгейі (сатысы) ретінде (антикалық өркениет, майя, инктер және т. б. өркениеті).
Мәдениеттің қоғамда атқаратын қызметтері жеткілікті. Зерттеушілер оның аксиологиялық, футурологиялық, герменевтикалық тағыда басқа түрлерін атайды. Соның ішінде мәдениеттің негізгі қызметтері: адамды қалыптастыру қызметі, жалғастық, мәдениет мұрагерлік қызметі, танымдық қызметі, реттеу қызметі, комуникатифтік, қарым-қатынастық қызметі.
Достарыңызбен бөлісу: |