104
Мектеп оқушысының оқу материалын меңгеруінде ақпараттық
технологияны пайдалану үстанымдары.
• Оқытуда ақпараттық технологияны оқу үрдісінде пайдалану
жағдайлары
сүрақтары қарастырылды. Білім беруді ақпараттандыру тұжырымдамасы,
электрондық оқу басылымдары туралы мемлекеттік салалық стандарт,
бағдарламалар,
т.с.с.
қүжаттар
мен
педагогикалық,
әдістемелік
материалдар негізінде дайындалған электрондық дәрістер педагогикалық
оқу орны студентіне арнаулы курстарда ақпараттык технология туралы
мағлұмат беру үшін дайындалды. Бүл модуль студенттің дидактикалық,
әдістемелік жағынан өсуіне эсер етеді.
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін ақпараттық
технология арқылы қалыптастыру үрдісі бастауыш сынып мүгалімінің
қазіргі уақыт талабына сай әдістемелік даярлығын қажет етеді, сондықтан
ұсынылатын арнайы курс “Педагогика жэне психология” факультетінің
“Педагогика жэне бастауыш оқыту әдістемесі” мамандыгы бойынша
оқитын III курс студенттеріне оқылады. Курс 28 сағатқа есептелді.
Арнайы
курстың
мақсаты:
болашақ
мұғалімнің
оқытудың
ақпараттық технологиясын қолдануға дайындығын, үстаздық мамандыққа
қызығушылығын, сүйіспеншілігін, педагогикалық шеберлігін арттыру,
ақпараттық мәдениеттілікке тәрбиелеу мәселелерін зерттеу болып келеді.
Кесте 11 - “Бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін
ақпараттық технология арқылы қалыптастыру негіздері” атты арнайы
курстың тақырыптық жоспары
№
Дәрістер тақырыптары
Сағ.саны
1.
Оқытудың ақпараттық технологиясы туралы түсінік.
2
2.
Ақпараттық технология жабдықтары.
2
3.
Электрондық оқу-әдістемелік жүйе жэне кешен.
2
4.
Электрондық оқу басылымын бастауыш мектепте пайдалану.
2
5.
Компьютерлік оқыту арқылы бастауыш сынып оқушыларының
танымдық әрекетін қалыптастыру тәсілдері.
2
6.
Дәстүрлі жэне ақпараттық технологияны үйлесімді қолдану -
танымдық эрекетті қалыптастырудың кілті.
2
7.
Барлығы
12
№
Лабораториялық жұмыс тақырыптары
Сағ.саны
1.
Ақпараттық технология жабдықтары. («Музыка» электрондық
оқулығы.
Пернелік тақтамен жүмыс жаттықтырғыштары.
Бастауыш мектепке арналған оқыту, бақылау программалык
жабдықтамалары.)
______
2
2.
«Математиканы
оқыту
әдістемесі»
ЭОӘЖ.
"Дүниегану’ ,
2
105
“Информатика негіздері” ЭОӘК.
3.
Электрондық
оқулық
материалын
дайындау
алгоритмі.
Электрондық оқу материалының құрылымы.
4
4. -
Электрондық оқу тапсырмаларын дайындау.
2
5.
Электрондық тестілеү программалары.
2
6.
Электрондық нұсқада дайындаган «оқу құралын» пайдалану
жолдары.
2
7.
Қорытынды.
2
Арнайы курста оқытудың ақпараттық технологиясы туралы түсінік
электрондық дэріс түрінде беріледі. Электрондық оқулық, жаттықтырғыш,
компьютерлік оқыту бағдарламасы, компьютерлік ойындар, эксперттік
жүйе, автоматтандырылған жобалау жүйесі, деректер қоры, жергілікті
жэне ауқымды желі, шағын электрондық баспахана туралы мағлүмат
берілді. Бастауыш мектепке арналған “Музыка” электрондық оқулығының
(Нүрғалиева Г.К., Балтабаев М.Х.) қүрылымы мен жасалуы, мазмүны
қарастырылады. Олардың әрбіреуінің құрылымын талдау және оның білім
мазмүнына қатысына жалпы шолу жасалдаы. Ал, электрондық оқу-
эдістемелік жүйе және кешенді айрықша қарастырдық, өйткені олар
бастауыш
мектепте
қолдануға
арналған
ақпаратты-бағдарламалық
жабдықтар. “Бастауыш мектеп математикасын оқыту әдістемесінің” ЭӘЖ-
сін
(Нүрғалиева Г.К., Қүрманалина Ш.Х.),
“Дүниетану”
жэне
“Информатика негіздері” ЭОӘК-ін талданды. Компьютерлік оқыту арқылы
танымдық әрекетті қалыптастыру жолдары беріледі. Сабақта ЭОӘК-ді
қолдану жағдайлары беріледі.
Жаңа оқу материалымен танысу кезеңінде оқытудың дидактикалық
өзара осері мен ілім оқу материалын бөлшектеуге, теория мен деректерді,
негізгі қасиеттер мен белгілерді талдауға бағытталдаы. Мүнда үғым,
үйғарым, қорытынды, заңдылық пен заңдар қалыптасады. Оқушының
ақпаратты көру арқылы қабылдауы, оны қолдану тәсілдері мен
ережелерінің мэнін ашатын нақты белгілерін үғынуына көп көңіл бөлінеді.
Оқушының
өз
бетімен
жүмыс
орындауы
олардың
оқу
тапсырмаларына зейіні мен қызығушылығын қолдайды, Есте сақгау
қабілеттерінің, бардық оқушылардың белсенді ақыл-ой жүмыстарымен
айналысуының, білімді меңгеру мен оларға сүйенетін іс іәрекеттің
біріктіруінің, теория мен практика арасындағы жан-жақты байланысты
құрудың дамуына назар аударылады.
Алынған білікті жетілдіру мен дағдыны қалыптастыру жэне оларды
машықта
қолдану
кезеңінде
компьютерді
пайдалану
оқушының
техникалық қүралмен жүмыс істеу қабілетін шыңдай түседі. Білімді
машықпен ұштастыру оқушының үлгі бойынша жұмыстанудан білімді
өзгертілген жаңа жағдайда немесе түрлі жағдаяттарда біртіндеп өз бетімен
қолдана білуге өту тәсілімен жүзеге асады.
Электрондық оқу-әдістемелік кешенді бастауыш мектеите, жогарғы
оқу орындарында қолдана отырып, оның тиімділігін былай көрсетуге
болады:
- оқу жэне оқыту материалдары біріге, өзара байланыста берілген, бүл
мүғалм мен оқушы қызметін біртұтас қарауға мүмкіндік береді,
- бастауыш мектепте информатиканы оқытуға арналған программалық
жабдықтар, теориялық және машықтық материалдар, бақылау
жұмыстары мен сүрақтар жүйеленіп, оқу бағдарламасымен бірге
кешенді түрде үсынылады,
- оқушы компьютерді басқарудың дүрыс амалдарын пайдаланып
компьютерлік сауаттыльщ, ақпараттық мәдениет қалыптастыруга
бағытталған тапсырмаларды қамтиды,
- көрнекілік қағидасына сәйкес оқушыға эсер ететін фондық, мэтіндік,
айрықшаландыру түстері мен қаріптің өлшемі, қалпы, т.б. сияқты
ерекшеліктер ескеріледі,
- оқу материалдары оқушының танымдық қызығуын күшейтетіндей
қосымша графикалық, дыбыстық, медиалық объектілермен беріледі,
- бастауыш сынып оқушысының танымдық әрекетін қалыптастыруға
арналған тапсырмалар мен есептер, анаграммалар мен ребустар,
субтестілер мен танграмдар, қызықты есептер мен сүрақтар беріледі.
Қорытынды
Оқушылардың танымдық әрекетін қалыптастыру педагогика ғылымы
мен практиканың алдында түрған өзекті проблема.
Қазіргі кезде ақпараттық қоғамда өмір сүріп отырған бастауыш
сынып оқушыларының компьютерлік сауаттылыгы өте төмен. Мектепте
информатиканы оқыту мен компьютерді оқыту қүралы ретінде қолдану
орта буында басталады. Бұл бастауыш сынып оқушыларының оқудагы
белсенділігін қалыптастыруға оң әсерін тигізетін қуатты құралдың пайдага
асырылмай отырғанын дэлелдейді.
Бүгінгі танда жасадған еңбектер бар, бірақ компьютерлік техниканың
барлық
мүмкіндіктерін
пайдалана
отырып,
бастауыш
сынып
оқушыларының танымдық әрекетін қалыптастыру нақты зерттелмеген.
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетінің мәні туралы
білімді тереңдету, жүйелеу мақсатымен эрекеттік, түлғалық, техникалық,
жас жэне орта әсері тэсілдері пайдаланылады. Әрекеттік тэсілді қолдану
маңызы зерттеу мақсатын ашуға, проблеманың қойылуын дұрыс
анықтауға, танымдық әрекетті қалыптастыру шарттары мен олардың
практикаға енуіне негіз ретінде қарастырылады. Жеке түлғаның дамуы
оның танымдық эрекетімен, білім, іскерлік, дағдының қалыптасу
деңгейімен сипатталады, сондықтан түлғалық тәсілді пайдалану танымдық
эрекеттің табиғатын ашумен байланысты. Техникалық тэсіл, ақпараттық-
коммуникациялық
техниканың
бастауыш
мектептегі
сабақта
қолданылуына сәйкес қарастырылады. Яғни, ақпараттық технологияның
бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін қалыптастыруға
қатынасын
анықтауға,
мүғалім
мен
оқушының
сабақтағы
өзара
ынтамақтастық әрекетін ақпараттық технология шеңберінде басқару
моделін қүруға, белсенді әрекет етуге негіз болатын оқу материалының
логикалық қүрылымы мен мазмүнын бастауыш мектеп жасындағы балаға
қызыға оқуға түрткі болатындай етіп құруға, терең ойлай білуге қажетті
оқу есептерін жүйелей беруге, компьютердің көмегімен оқушының өзіндік
жүмысын үйымдастыру әдістемесін жасауға арқау болады. Орталық, жас
ерекшеліктік
тэсіл
бастауыш
сынып
оқушыларының
ақпараттық
технология жағдайында танымдық әрекетін қалыптастырудың алғашқы
кезеңінде жоғарыда айтылған тәсілдер негізінде қалыптасқан жалпы
стратегиясы мен әдістемесін нақтылау үшін пайдаланылды.
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін ақпараттық
технология жағдайында қалыптастырудың педагогикалық шарттарын
былай түжырымдауға болады:
• ақпараттық технология арқылы мұғалім мен бастауыш сынып
оқушысының
танымдық
әрекетін
жоспарлау
мен
басқару
(мақсаттық);
• танымдық әрекеттің негізі болатын есептер мен тапсырмалар беру,
яғни
шығармашылықпен
жүмыстануға
арқау
болатын
оқу
материалының
репродуктивті
бөлігін
электрондық
түрде
оқушыларға ұсыну (мазмұндық);
• сабақта электрондық оқу құралын қолдану, компьютерлік және
дәстүрлі оқыту эдістерін үйлесімді пайдалану, оқушылардың оқу
әрекетін жетістікке жететіндей етіп үйымдастыру формаларын
айқындау, алуан түрлі шығармашылық сипатқа тапсырмалар
түрлерін
үйымдастыру,
әр
түрлі
формалардағы
сабақтарға
оқушылардың оңтайлы мүмкін болатын қатысын қамтамасыз ету,
(әдістеме л ік-технологиялық);
• оқушылардың танымдық әрекетінің нәтижесін нақты, дэл корсету,
оқушыны ынталандыру, оқуға қажеттілік туғызу (өлшемдік).
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін қалыптастыру
туралы түсінікті кеңейтетін мәліметтер, ғылыми жаңалық, практикалық
мэн
алынды; әр түрлі сабақтарды үйымдастырудың әдістемесі
нақтыланды; ақпараттық технология арқылы 3-4 сынып оқушыларының
танымдық әрекетін қалыптастырудың ұсынылған моделі
бастауыш
сыныпта кез келген сабақты ақпараттық технологияны қолданып жүргізуге
нақты мысал болып табылады; информатиканы оқыту 2015 жылға дейін
білім беруді дамыту тұжырымдамасында көтерілген мәселенің шешу
жолын анықтайтын алғашқы қадамдардың бірі болып саналады.
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекеті ақпараттық
технология арқылы баланың білуге қызығушылық, сабақ үлгерімінің
жоғарылау, өз бетімен жүмыс, шығармашылықпен ойлау сапасы немесе
басқаша айтқанда, “мүғалім - ақпараттық технология - окушы қатынасы
арқылы оқылатын пэн туралы теориялық білім алуға жэне есеп шығарудың
жалпы амалдарын игеруге бағытталған жүмысы ретінде түсініледі.
Ә д е б и е т т е р
1. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы.
2. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
3. Аймауытұлы Ж. Психология, Аламаты, Рауан, 1995,3126.
4. Аймағанбетова Қ.А.Бастауыш сыныптарда дүниетануды оқытудың
теориялық негізі, А, “Балауса баспасы”, 2003, -1446.
5. Актуальные проблемы формирования интереса в обучении/Под
ред.Г.И.Щукиной, М., Просвешение, 1984.
6
. Алексеев П.В., Панин А.В. Философия: Учебник. Издание второе,
переработанное и дополненное. - М.: Проспект, 1997. - 568 с.
7. Апатова Н.В. Информационные технологии в школьном образовании.
-М ., 1994.
8
. Аржанникова О.В., Крутский А.Н., Кузнецова Г.Н. Системно
структурный подход к усвоению знаний. / Психодидактика: Сборник
избранных материалов первой Всероссийской научно-практической
конференции «Психодидактика высшего и среднего образования». -
Барнаул: Изд-во БГПУ, 1997. - С. 70-74
9. Баранов С.П. Принципы обучения: (Лекции по дидактике)/С.П.
Баранов; Моск. гос. пед. инст. им. В.И. Ленина, каф. педагогики нач.
обучения. - М.: МГПИ, 1975. - 94 с.
Ю.Баранов С.П., Болотина Л.П., Сластенин В.А. Педагогика, М,
Просвещение, 1987., 368с
П.Барсай б.Т. Бастауыш сынып математикасын оқытуда қазіргі
технологияларды қолдануға болашақ мүғалімдердің даярлығын
қалыптастыру, пед.г.канд.гылыми дәрежесін алу үшін дайынд.дисс.,
А, 2000, 1526.
12.Безрукова B.C. Педагогика. Проективная педагогика. Екатеринбург,
1996.
13.Беспалько В.П. Программированное обучение : Дидактический аспект.
- М.: Педагогика, 1970. - 300 с.
М.Беспалько В.П. Теория учебника: Дидактический аспект. - М.:
Педагогика, 1988. - 160 с.
15.Богоявленский Д.Н., Менчинская Н.А. Психология усвоения знаний в
школе. - М.: Политиздат, 1959, - С..347.
16.Божович Л.И. Познавательные интересы и пути их изучения //АПН
РСФСР, 1955.
17.Весна М.А. Моделирование как средство научно- педагогического
познания
//Педагогические
исследования:
гипотезы,
проекты,
110
внедрения: Сб.научн. тр. №
3
/
4
/ . Курган: Изд-во Курганского гос. ун
та. 1999.- С . 3-12.
18.Виштак О. В. Дидактические основы разработки педагогического
сценария мультимедийного учебного пособия по информатике,//
Информатика и образование, № 7-2004., с 87-90.
19.Водолад С.Н. Изучение методов представления информации в курсе
информатики на примере гипертекстового представления учебного
материала по тригонометрии
20.Выготский Л.С. Воображение и творчество в детском возрасте. —
М.:Просвещение, 1991. - 93 с.
21.Гальперин П.Я. Основные результаты исследований по проблеме
формирования знаний и умений у школьников, М., 1965, 52с.
22.Гальперин П.Я. Психология мышления и учения о поэтапном
формировании умственных действий (Исследования мышления в
солветской психологии), М.,Наука, 1966,277с.
23.Гершунский Б.С. Компьютеризация в сфере образования : Проблемы и
перспективы. - М.: Педагогика, 1987. - 265 с
24.Голубинцев В.О., Данилов А.А., Любченко B.C.
Фмлософия для
технических вузов Ростов на-Дону, Феникс, 2003,- 640с.
25.Давыдов
В.В.
Проблемы
развивающего
обучения:
Опыт
теоретического
и
экспериментального
психологического
исследования. М.: Педагогика, 1986.
26.Даумов Н.Ғ. Оқытуды ақпараттандыру үрдісінде оқушылардың
зерттеу қызметін дамыту. П.ғ.к. дәрежесін алу үшін дайынд. дисс. -
Алматы, 2003.
27.Джадрина М.Ж. Дидактические основы построения содержания
вариативного образования, Дисс.на соиск.д.п.н., А,2000.
28.Джакупов С.М. Психология познавательной деятельности, А,КазГУ
им. Аль-Фараби, 1992,198с.
29.Джусубалиева
Д.М.
Теоретические
основы
формирования
информационной культуры студентов в условиях дистанционного
обучения, Дисс.к.п.н., А., 1997.
30.Дрига
И.И.,
Рах
Г.И.
Технические
средства
обучения
в
общеобразовательной школе,
М,
Просвещение,
1985.
31.Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика. А, Дарын, 2004, -
4486.
32.Әбішев Қ Философия. А, 2004-2566.
33.Әбішев
Қ.Ә,
Әбжанов
Т
Философия тарихындагы таным теориясы
жэне метод проблемасы, А, 1990.
34.Ералиева М.
“Математика” оку пэш бойынша бастауыш бшш
стандарты жетілдірілді.//Бастауыш мектеп,
6
111
35
.Ералиева М. Жаңа буын окулықтарының мектеп тәжірибесіне
енгізілуі. /Бастауыш мектеп, 11-12,2000., 49-516
36.Есеналина Н.Т. Бастауыш сынып оқушыларына экологиялық білім
мен тэрбие берудің этнопедагогикалық шарттары, П.ғ.к. дәр. алу үшін
дайынд. дисс. автореф., Астана,2004.
37.Жадрина Г.Ж. Дидактические условия построения и использования
системы разноуровненых заданий, дисс.на соиск.канд.пед.наук.,
А,2002.
38.Жалпы білім беретін мектептің оқу бағдарламалары (1-4 сыныптар),А,
1997.
39.Жарықбаев Қ Жалпы психология, А, 2004, 2796.
40.Жүнісова К. Жаңа білім мазмүнының негізі-дамыта оқыту идеясы.
/Бастауыш мектеп, №1,1996.3-146.
41 .Жүмабаев М. Педагогика. Алматы, Ана тілі, 1992,1606.
42.3аир-бек
Е.С.
Взаимосвязь
видов
деятельности
как
фактор
формирования
познавательного
интереса
учащихся,
автореф.дисс.канд.пед.наук, ЛГПИ, 1983.
43.Зайцев
В.Н.
Практическая
дидактика.
Москва,
“Народное
образование”,
2000
г
44.Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі.
Педагогика жэне психология, Алматы, “Мектеп”, 2002, 1216.
45.Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты,
//Құрастырған: Нұрахметов Н.Н., Дүйсенбаев Б.М., Жүнісова К.Ж.,
Алматы, Ы.Алтынсарин атындағы қазақтың білім академиясының
• республикалық баспа кабинеті, 1998,-2466.
46.Калмыкова З.И. Продуктивное мышление как основа обучаемости. --
М.:Педагогика, 1981. - 200 с.
47.Қаплиева А.Қ. Оқушылардың салауатты өмір сүру дағдыларын
рухани-адамгершілік
қүндылықтар
негізінде
қалыптастыру,
педагогика ғылымының кандидаты ғылыим дәрежесін алу үшін
дайындалған диссертация, Атырау, 2003, 636.
48.Қараев Ж. Оқытудың компьютерлік технологиясын жасау. ИФМ, №3-
4-5 бет, 1994.
49.Қараев Ж. Оқытудың педагогикалық технологиясының жаңа түрпатты
мектептерде дамытудагы рөдлі //бастауыш мектеп, №1-1997, 18-226.
50.Караев Ж.А., др. Дидактические требования к разработке и экспертизе
программ, учебников УМК, А, РИК Казахская академия образования
им. И.Алтынсарина,
2000
.
51.Качество знаний и пути его совершенствования. /И.Я. Лернер, Л.Я.
Зорина, Г .И. Батурина и др. /Под ред. М.Н. Скаткина, В.В. Краевского.
- М.: Педагогика. - 208 с.
112
^ 339б^еКОВ ^ * ^ ЫДЫ^0В
^л ософ и я, А, Атамұра-Қазақстан, 1994, -
53.Кларин М.В. Личностная ориентация в непрерывном образовании.
//Педагогика, 1996. - №2. - С.14-21.
54.Козлова
Г.А.
Дидактическая
эффективность
компьютеризации
обучения (по материалам зарубежных публикаций). Автореф. дис.
...канд. пед. наук. - М.: МПУ, 1992.
55.Қоқымбаева
Т.
Оқушылардың
өзіндік
жұмысын
ұйымдастыру .//Бастауыш мектеп, №5-2001,14-156.
56.Компьютерная технология обучения. Словарь-справочник /Под ред.
В.И.Гриценко, А.М.Довгяло, А.Я.Савельева. - Киев: Наукова думка,
1992. - 652 с
57.Костин В.А. Исследование системы профессиональной подготовки с
использованием ЭВМ (на примере вуза). Автореф. дис. ...канд. пед.
наук. - Новосибирск: НВВПОУ, 1992.
58.Қоянбаев Ж.Б.,
Қоянбаев P.M. Педагогика,
Университеттер
студенттеріне арналған оқу құралы, Астана, Л.Н.Гумилев атындағы
Еуразия университеті, 1998, -3786.
59.Крутский
А.Н.
Психодидактика.
Теоретические
основы
психодидактики. Проблемное обучение (На материале физики средней
школы): Учеб. Пособие. - Барнаул: Изд-во БГПУ, 1994. - 72 с.
60.Крутский А.Н., Нестеренко В.А., Филонова М.А. Дискретный подход
к усвоению знаний. / Психодидактика:
Сборник
избранных
материалов первой Всероссийской научно-практической конференции
«Психодидактика высшего и среднего образования». - Барнаул: Изд-
во БГПУ, 1997.- С . 60-63.
61.Крутский А.Н., Поскотинова О.Н., Шаповалов А.А. Системно
логический подход к усвоению знаний. / Психодидактика: Сборник
избранных материалов первой Всероссийской научно-практической
конференции «Психодидактика высшего и среднего образования». —
Барнаул: Изд-во БГПУ, 1997. - С. 77-82.
62.Кубентаева
С.Н.
Педагогические
условия
индивидуализации
компьютерного обучения студентов, Автореф. на соискание ученой
степени канд.пед.наук., А, 2004, с. 16.
63 .Курманалина Ш.Х. Функциональная модель электронно-методических
систем в колледже., учебное пособие, Алматы «Алем», 2000.
64.Қүрманалина Ш X Методология и технология создания электронной
методической системы в условиях информатизации образования.
монография,
А, «Алем», 2002-413с
65.Қыдырбаева В. Жаңа буын оқулықары мектеп тәжірибесшде.
//Бастауыш мектеп, 1-2003,31-326.
ИЗ
66.Леднев
B.C.
Содержание
образования:
сущность,
структура,
перспективы. М., 1991.
67.Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. Изд. 2-е. -
М.Политиздат, 1977. - С. 303.
68
.Леонтьев А.Н. Проблема развития психики. 4-е изд. М.: Изд-во Моск.
унив.-та, 1981.
6 9 .
Лихачев Б.Т. Педагогика. Курс лекций: учебное пособие для
студентов пед.учеб.заведений и слушателей ИПК и ФПК.-М,
Прометей,
Достарыңызбен бөлісу: |