Бақылау –балаларды табиғатпен таныстырудың негізгі әдісі Дүниетанудан білім беру барысында қолданылатын әдістердің ерекше түрі-бақылау. Бақылау әдістерінің бәріне ортақ белгі-нақты заттар мен құбылыстардығ олардың бейнесін, пішінін т.б. көріністерін сезімдік қабылдауға жағдай жасалуында; көз алдынағы бейнеге, көрініске көңіл аудару, түсіне, иісіне, құрылысына, жалпы қандай қасиетті байқауға ыңғайлы болса, сол ерекшеліктерінің бәріне де бала зейінің ауып, оны сезінуі, сол арқылы мида елестің пайда болуы. Бақыланатын обьектінің түрі мен мақсатына қарай бақылау ұзақ мерзімді, қысқа мерзімді болып бөлінеді. Түрлі көрнекіліктер, тірі не өлі табиғат заттарының жеке көріністері, тіршілік ерекшеліктері қысқа мерзімде бақыланады. Ұзақ мерзімді бақылаулар бүкіл жыл бойы созылады. Жыл мезгілдерінің табиғат ерекшеліктерін, өсімдік, жануарлар тіршілігінғ адам еңбегін бақылау-ұзақ мерзімді қажет етеді. Бақылаудың тиімділігін арттыру үшін бірнеше жұмыс түрлері ұйымдастырылады.
а) балалардың нені байқайтынын бәлуі;
ә) бақылаудың мақсатымен танысу;
б) бақыланатын заттың, не құбылыстың көлемін анықтау;
в) балалар зейінін бақыланатын обьектіге аудару;
г) салыстыру, жіктеу, топтау әдістерін бақылау нәтижесін қорытуда кеңінен қолдану.
1
14
Жекеше және топпен бірге бақылау,дүркін-дүркін бақылау,ұзақ уақыт бақылау А.С.Макаренконың еңбектерінде балалардың еңбегін ұйымдастыру, бірте-бірте оның мазмұнын күрделендіріп, баланың өзінің ұйымдастыруда қойылатын талап дәрежесін көтере түсу туралы ұсыныстар айтылады. Мектепке дейінгі балалардың еңбегі ойынмен тығыз байланысты. Еңбек үстінде балалар күнделікті өмірде: өзіне-өзі қызмет көрсетуде, шаруашылық тұрмыс қызметінде және т.б. қажет болатын алуан түрлі дағды мен іскерлікке үйренеді. Еңбек үдерісінде балалар маңайындағы заттардың қасиеттерін практика жүзінде біледі, өсімдіктердің өсуі мен өзгеруін бақылайды, жануарларды көреді, олардың тіршілік жағдайымен танысады және т.б. еңбек балаларды дене құрылысы жағынан да шнықтырады, өйткені оны көптеген түрлері таза ауада атқарылады. Балалар күш салуға, қиыншылықтарды жеңуге қабілеттенеді.
2
15
Ересек топта. Зат таныту сабақтарының мақсаты- балаларға тікелей өлі және тірі табиғат заттарымен қарым-қатысқа түсе отырып, сол заттың түр-түсін, басты қасиеттерін, басқа заттардан негізгі айырмашылығын, оларға ұқсастығын танып білуге арналады. Қоршаған орта туралы оқушыларға білім беруде олардың біліктілігі мен дағдыларын қалыптастыруға көмегін тигізетін сабақтың түрі-сарамандық сабақ. Сарамандық сабақта балалар бүкіл білімін сарамандық жұмыстар атқаруға қолданады. Сарамандық сабақтар көбіне географиялық картаның түрлерімен, глобуспен таныстыру барысында да ұйымдастырылады.
