Мектепке дейінгі педагогика

дбілім беру мәселелерін тереңдетіп оңу, конспектілеу.

[₍ 2. Мектепке дейінгі білім беруді үйымдастыруда қа-

’ лыптасқан модельдерге ауызша сипаттама.

гі тәрбиенің бағыттары жайында аңлараттың мәлімет- тер жинақтау.

1.4. Қазақетаядағы мектепке дейінгі тәрбиенің
дамуы мен қалыптаеу кезеңдері

Мақсаты: Оқушы-студенттердің Қазақстандағы мек­тепке дейінгі ұйымдардың дамуы мен калыптасуы ту- ралы түсініктерін терендету, өр кезеддердегі ол ұйым- дардың қалыптасу, даму бағыттарын айқындау.

Жоспар

1. 
   Қазақстандағы мектепке дейінгі ұйымдардың да- муы мен ңалыптаеуы.
   
2. 
   1932-1940 жылдардағы мектепке дейінгі төрбие мәселелері.
   
3. 
   1940-1980 жылдардағы мектепке дёйінгі тәрбие мөселелері.
   
4. 
   1980-2000 жылдардағы мектепке дейінгі төрбие мөселелері.
   

мен балаға ңамңорлықты күшейту - Қазаңстан Респуб ликасының Қаулы-қарарларынан қ араб epic қалған емес; Оран дәлел, 1918-1920 жылдары Алматы (Верный)* Қызылорда, Орал, Торрай қалаларында 115 балабақша ал 1932 жылы 441 баңша ашылыд, оның 35-і ңазаі тілінде жұмыс істесе, 1939-1940 жылдары Қазақстан- дағы балабаңшалар саны (маусымдьгқ балалар алаңдарыв ңоса есептегенде) 550-ге жетті, оның ішінде 60-тан аста^ мы тәрбие жұмысын ңазаң тілінде жүргізді. Өлі іргесі нырайып, буыны бекімеген еді. Балабақшаларда отба- сында сәбилерді төрбиелеу, олардың денсаулырын^

күтімін жақсарту, сөбилі аналарға жөрдем көрсету мақ-<

*

сатында сол кездегі «Әйел теңдігі» (1926 ж. Редакторы С. Есова) журналы «Ана мен бала төрбиесі» деген бөлім? ұйымдастырды. Бүл бөлімді педагог-жазушы, журн£-| лист Нәзипа Құлжанова басңарды. Журнал бетінде қазақ, ауылындары отбасында бала күтімін, денсаулығын жак,-' сарту жайында мақалалар жарияланды. Сонымен ңатар; Н. Құлжанованың «Мектептен бұрынғы тәрбие» (Орын- бор, 1928 ж.) «Ана мен бала тәрбиесі» (Қызылорда,] 1927 ж.) атты екі еңбегі жарияланды. Осыныд өзі сол* кездегі ауыл-селодары, шалғайдағы қызыл отауларда ] ашылған маусымдың және тұрақты жүмыс істейтін *

Балалар мекемелерінің жыл санап қанат жая бастауы, бұл мекемелерде жұмыс істейтін педагогтар мен тәрбие- шілерді оқу қүралдарымен ңамтамасыз ету, ғылыми білім негіздерімен ңаруландыру сияқты маңызды про- блемаларды шещу қажеттігін турызды. Аталған іс-ша- раларды жүзеге асыру маңсатында Халық ағарту Комис- сариатының жанынан 1932 жылы республикалық әдістемелік кабинет ңүрылды. Осындай игілікті істер Қазақстанда педагогика ғылымының негізін қалауға, тәрбиешілер қауымына ғылыми-педагогикалың, әдісте- мелік басшы ңұралдар әзірлеуге мүмкіндік жасады. Алғаш рет 1924-30 жылдары Орынбор қаласында ғылы-

jj ми-педагогикалық мақалалар жинақтары басылып |t шықты. 1929-1936 жылдар аралығыыда балабақшалар Жарғысы жөне мектепке дейінгі балалар үйлері мен ба- J лабақша тәрбиешілеріне арналған практикумның жүмы- j сы туралы нүсңау хат, т.б. материалдар қазақ тіліне ауда- . рылып, шалгайдагы ауылдарда жаңа ұйымдаса бастаған маусымдың бөбекжай (ясли), балабаңша тәрбиешілері үшін басты ңұрал ретінде таратылды.

Осындай игі істер сөз болғанда, педагогика ғылымда-

• 
  рының кандидаты, доцент, Қазаң КСР-ның еңбек сіңір- '* ген мұғалімі Әміржан Сыздықовтың Б. Мұхамеджанов-
  
• 
  пен бірлесіп жасаған «Жас шебер» деген еңбегі де назар ;j аударарлық. Бұл кітапша мектеп жасына дейінгі сәби-
  

Алғаш жарық көрген өдістемелік оқу-құралдар, ғылы- j ми мақалалар жинаңтары балабаңшадағы тәрбие жұмыс-

• 
  тарын дұрыс ұйымдастырудатөрбиешілерге бағыт беріп,
  

, Ежелден тәлім-төрбие құралы - балаларға арналған і ауыз өдебиеті мүралары, қазаң жазушыларының өлең- , өндері, әңгімелері, көркемсуретті кітапшалар көптеп , жарияланды. Дөлірек айтсақ, 1929-36 жылдар аралы- ғында жарың көрген «Алтын сандың» (1935 ж.), «ІПәр- . кей», «ЯСұмбақтар» (1930) «Өтірікке бөйге» (Б.Майлин),

I «Қазақ әдебиеті», «Билер дөуірінің әдебиеті» (С. Сей- фуллин), «Өлеңдер, әқгімелер жинағы» (С. Бегалин,

J 1932) шығармалары ауыз өдебиеті мүраларын кеңінен қамтиды. Сондай-ақ, орыс халқының классик жазушы- лары - С. Маршактың «Бүл не деген жаңғалақ», К. Чу- ковскийдің «Кір қоймас», А. Бартоның «Жылауық» тәріздес бала психологиясына сәйкес келетін, ойлануға мөжбүр етерлік әңгіме-өлеңдері қазақ тіліне аударылып, сол кездегі бала төрбиесін жүзеге асыру ісіне үлес ңосты. *

1947 жылы «Қазаңстанда мектепке дейінгі төрби( жұмысының төрт бесжылдықтағы маңсаттары мен мін деттері» деген тақырыпта ғылыми-практикалың конфе ренция өткізілді. Конференцияда үш бесжылдыққа ңо рытынды жасалды. «Қазаңстан жазушылары балалар ға», «Қазаңстанның табиғи байлықтары», «Жас бөбект қазақтың ою-кесте өнерлеріне үйрету», «Қазаң фоль клорының төрбие жұмысындағы маңызы», т.б. таңі^ рыптарда баяндамалар жасалған. ^

Республика экономикалық және ғылым жағынаі нығайып, өркендеген сайын баланы отбасында, мектея ке дейінгі мекемелерде төрбиелеу, оларды болашаң оңу ісіне дайындау міндеті айңындала түсті. Балабақшалар дың жедел дамуы, ондағы төрбиеші педагогтарды ғылы ми-өдістемелік, өдеби-оқу ңұралдарымен қамтамасы етуді қажет ете бастады, Яғни, 1956 жылы республика да 888 балабақшада төрбиеленуші бала саны 48 мың^і жетті. t

Бесжылдықтар ішінде жүзеге асырылған ғылыми теориялық мөдени жұмыстар нөтижесінде және д( бұрыығы КСРО-ның Педагогика ғылымдары Академия- сының мектепке дейінгі’педагогика ғылымдары гылы ми-зерттеу институтының көрнекті психолог-педагоі галымдары (Л.С. Выготский, Д.Б. Эльконин, А.П. Усо, ва, Е.И. Тихеева, О.И. Соловьева, т.б.) жүргізген гыльі ми-зерттеулер негізінде Қазаңстанда мектепке дейінг педагогика жеке ғылым ретінде дами бастады.

Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі педа гогиканың даьіуы Ы. Алтынсарин атындағы педагог^ ка гылымдары ғылыми-зерттеу институтындағы меқ* тепке дейінгі төрбие бөлімінің жұмысымен тікелеа байланысты. Бүл бөлім 1958 жылы ашылды. Бөлімнің аД ғапгқы меңгерушісі Аэлита Александровна Анциферо­ва (1958-1964), мұнда үшғылыми қызметкер Бешен Бай: Муратова, Вера Никифоровна Андросова, Лидия Алек? сеевна Давиденколар ңызмет атңарады. 1966-1976 жыЛ; дары мектеп жасына дейінгі педагогика секторы ңұры; лып, оныБ. Баймұратовабасңарды, 1976-1980 жылдарь| осы институтта бастауыш білім беру жөне мектепк*

I

[ дейінгі өдістемелік бөлімінде аға ғылыми қызметкер міндетін атңарды. 1980 жылдан бастап сол бөлімніңмең- герушісі болды. 1958-1964 жылдар аралығында мектеп- ке дейінгі балаларды адамгершілікке, еңбекке төрбие- леу, ана тілінде сөйлеуге үйрету, сөз цорларын дамыту, балабақшадағы нөрестелерді бөбекжайдағы сабаң проце- сінде төрбиелеу мөселелері бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді.

Тіл дамытудан оқу-өдістемелік еңбектер (Б. Баймұ- ратова) жазылып, оның еңбекке төрбиелеудегі рөлі ту- ралы А.А. Анциферова кандидаттық диссертация қор- ғады. Нөрестелерді сабаң процесінде төрбиелеу мәселе- лері туралы өдістемелік құрал дайындалды. (Л.В. Да- виденко).

1965-70 жылдары « Ақыл-ой тәрбиесінің психология- лыц-педагогикалық мөселелері» деген тақырып бойын­ша төмендегідей зерттеулер жүргізілді: «Мектеп жасы- на дейінгі ересек балалардың поэзиялың шығармаларға ңызығушылығынарттыру» (В.Н. Андросова), «Сөбилер- дің сөз қоры мен сөйлеу тілінің даму ерекшеліктері» жа- йында (Б.Б. Баймұратова), «Нөрестелердің ңимыл-қоз- ғалыс жасауының психологиялық ерекшелігі» (Л.А. Да- виденко).

Бұл таңырыптарды зерттеуде көзделген негізгі маң- сат: балабақшалардағы төрбиелеу, білім беру жүмысы- ның жалпы жағдайын; балалардың білім-білік деңгейін анықтау, озат төрбиешілердің төжірибесімен танысу, тиімді өдіс-төеілдерді іздестіру, балабаңша бағдарлама- сы мазмұнын жетілдіру, зерттеу нәтижесіне сүйенілген ғылыми-өдістемелік құралдар дайындау. Аталған тақы- рыптар қорытындысы бойыншгі үш монографиялық еңбек, төрт оңу-әдістемелік ңұралдары жазылды.

2. 
   жастан 4 жасңа дейінгі топтар үшін күн төртібі, төрбие жұмысының күнтізбелік жоспарлары жасалып,