4-тарау.Ортаңғы топ (4-5 жастағы балалар) 1-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы 62. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны - тіл дамыту, есту арқылы қабылдау мен айтуды қалыптастыруды дамыту арнайы түзеу оқу қызметінде іске асырылады. 2-параграф. Тіл дамыту 63. Оқытудың 3-жылында балаларды: кітапта, тақтада, қағазда, кестеде баспа әріптермен жазылған сөздерді дактилді талдап оқуға;меңгерілген тілдік материалдың дыбыстық-әріптік белгілерінің құрамынбекіту үшін ауызша-дактилдеп айтуға;ауызша сөйлеу тілін қолдануғаүйретеді. 64. Нашар еститін балаларға арналған топтарда сөйлеу тілінің дактилді түрі талдап оқуды меңгеру процесіндегі сөздің дыбыстық-әріптік құрамын нақтылау үшін,көмекші құрал ретінде пайдаланылады. 65. Тақырыптық топтамалар бойынша сөздік іс-қимыл, қасиеттері, сапа, кеңістікте орналасқан заттардың атауларының санын ұлғайту есебінен кеңейеді (сын есім, үстеу, етістіктің түрлері). Сөздіктің көлемін ұлғайту жекелеген іс-әрекеттерді нақтылау, талдау есебінен жүргізіледі. 3-параграф. 1 - жартыжылдық 66. Қатынас: 1) әңгімелесушіні мұқият тыңдайды; 2) сөйлеу этикетінің ережелерінбіледі; 3) бейтаныс адамдармен сөйлесу; 4) бейтаныс еститін балалармен тілдесу; 5) заттарды, суреттерді, топтағы құрдастарымен болған оқиғаларды талқылау (табличкалар, педагогтың көмегімен); 6) дербес сәлемдесу және әр түрлі жағдайларда қоштасу; 7) әңгіме барысында кезектілік сақтау немесе сөйлеу үшін төзімділік танытып, өз кезегін күту; 8) ауызша немесе ауызша-дактилді формада жасаған әрекеті туралы хабарлау; 9) ауызша сөйлеу тілі арқылы қатынасқа түсуге тырысады; 10) ойын жағдайын "сөйлету" білігі және осы негізде сөйлеу тілінің коммуникативтік қызметін дамыту; 11) сұрақтарға қысқаша және толық жауап беруді білу, сұрақтар қою, диалог жүргізу, бір-бірін соңына дейін тыңдау; 12) танысу-әңгімеге қатысу. 67. Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну: 1) үлгі бойынша етістіктерді қолданып бейнелік, заттық әрекеттерді орындау; 2) ауызша нұсқау бойынша бейнелік, заттық әрекеттерді (бұйрық райда) орындау; 3) тапсырмаларды орындау; 4) заттарды, суреттерді атауы, дыбысталуы бойынша топтастыру; 5) ауызша немесе ауызша-дактилді формадасұрақтарға жауап беру; 6) жалпылама сөздердің мағынасын түсінеді; 7) етістіктерді қарама-қарсы мәні бойынша ажырату; 8) сын есімдерді, қарама-қарсы мәні бойынша ажырату; 9) 3-4 сөзден тұратын сөйлемшелердің мәнін түсіну; 10) сұраулы, мақұлданған, лепті интонацияларды түсіну, ажырату; 11) мәтіндегі себеп-салдарлық байланыстарды түсіну, сұрақтарға жауап беру; 12) етістіктің осы және өткен шақтағы мәндерін ажырату; 13) сөздердің жекеше, көпше түрдегі мәндерін ажырату; 14) ертегілер, әңгімелер, өлеңдер тыңдау; 15) етістіктің жекеше, көпше түрін осы және өткен шақта зат есіммен үйлестіру; 16) жіктеу есімдігін түсіну; 17) тәуелдеу есімдігін түсіну; 18) тәуелдеу есімдіктерді түсіну; 19) септеу сұрақтарын түсіну. 68. Айтылым: 1) жалпы топтан берілген заттар мен олардың суреттерін тауып айтылған орынға орналастыру; 2) жалпылама қолданылатын сөйлеу түрлерінде қарапайым сөздерді және дыбыстық еліктеулерді алмастыру; 3) қысқа мәтінді, өлең шумақтарын жатқа оқу; 4) жіктеу және тәуелдеу есімдігін қолдану; 5) енжар сөздік қорынан заттың атын, іс-әрекетін білдіретін жаңа сөздерді қолдану; 6) тәуелдеу есімдігін қолдану; 7) сөйлемнің әртүрлі типтерін қолдану; 8) тілдік қатынаста өз қалауын білдіру үшін ауызша, ауызша-дактилді, жазбаша сөйлеу тілін қолдану (сұрақтар, түрткі салу, хабарлама, келіспеу); 9) іс-әрекетін, қасиеттері мен сапасын, есімдерін, септеуліктерін, санын білдіретін таныс заттарды атау; 10) заттардың атын оларға кестеде жазылған сөздер мен қысқа фразаларды қою арқылы атау; 11) бірнеше сөйлемді біріктіріп, қысқа әңгіме құрау; 12) сұрақтар бойынша заттар мен суреттерді ересектердің көмегімен суреттеу; 13) заттар мен суреттегі заттардың бейнесін, іс - қимылды суреттеу; 14) сюжетті суреттерді сипаттау; 15) сөйлеуде жеке сөздерге бөлмей толық фразаларды қолданып жауап беру (сұрақ-жауап); 16) тапсырманы орындау туралы есеп беру; 17) таныс заттар мен суреттерге кестені сәйкестендіріп шамалап айту; 18) сөздерді, фразаларды байланыстырып, біріктіріп сөздерді бейнелі көрсетіп шамалап айту; 19) үйде, серуенде, топтағы жағдаяттар туралы әңгімелеу (3-4 сөйлем); 20) тұрмыстық іс-әрекеттерді шынайы, эмоционалды көркемдеп айту (хабарлама, сұрақтар, түрткі салу); 21) суреттер, сұрақтар, іс-әрекеттер бойынша көмекші сөздер (жанында, қасында, астында, үстінде) көмегімен жалаң және жайылма сөйлем құрау; 22) сөйлеуде жалпылама сөздерді қолдану; 23) етістікті ашық райда осы және өткен шақта қолдану; 24) зат есімді жекеше, көпше түрде қолдану. 69. Оқылым және жазылым: 1) фразаларды, сөз тіркестерін, сөздерді талдап (дактилдеп) оқу (кестеде жазылған сөздер); 2) қысқа әңгімелерді драмалау (3-4 сөйлеммен); 3) сөздерді дыбыстық талдау-жинақтау; 4) берілген мәтінге байланысты сұрақтарға жауап беру; 5) өзі туралы мәліметтерді баспа әріптермен жазу; 6) оқылған мәтінге қатысты суреттерді таңдау (3-4 сөйлем); 7) өз бетінше қысқа сөздерді талдап (дактилдеп) оқу; 8) заттық немесе ілеспе суреттерге қарап 2-3 сөйлемнен тұратын мәтін құрау және оқу (кестенің көмегімен берілген сұрақтар бойынша); 9) ілеспе суреттер бойынша (3-4 сөйлем) әңгіме құрау (таныс сөздер беріледі); 10) қима әріптерден сөздер құрастыру; 11) кітаптағы жазылған суреттерге қарап білетін 2-4 сөздерді, фразаларды тану; 12) кітаптан мәтін оқу, оқыған мәтінді драмалау, суреттерді таңдау (3- 4 сөйлем). 70. Күтілетін нәтижелер: 1) бейтаныс ересек адамдармен, балалармен сөйлеседі; 2) мәтіндегі себеп-салдарлық байланыстарды бөліп көрсетеді, сұрақтарға жауап береді; 3) тапсырманы орындайды, есеп береді; 4) үлкендердің көмегімен қысқа әңгімелерді драмалайды (3-4 сөйлеммен); 5) іс-әрекетін, қасиеттері мен сапасын, есімдерін, септеуліктерін, санын білдіретін таныс заттарды атайды; 6) топтағы құрдастарымен болған оқиғаларды талқылайды; 7) сұрақтар бойынша заттар мен суреттерді ересектердің көмегімен сөз тізбесімен суреттейді; 8) сөйлеуде жеке сөздерге бөлмей толық фразаларды қолданып жауап береді; 9) өзі туралы мәліметтерді баспа әріптермен жазады; 10) оқылған мәтінге қатысты суреттерді таңдайды; 11) жалпылама сөздердің, 3-4 сөзден тұратын фразалардың мағынасын түсінеді; 12) сұраулы, мақұлданған, лепті интонацияларды ажыратады; 13) үйде, серуенде, топтағы жағдаяттар туралы әңгімелейді; 14) өз бетінше қысқа сөздерді талдап (дактилдеп) оқиды; 15) дербес сәлемдеседі, қоштасады; 16) ертегі, өлең, әңгімелерді тыңдайды; 17) ауызша немесе дактилді формада жасаған әрекеті туралы хабарлайды; 18) суретке қима әріптерден сөздер құрастырады; 19) заттық немесе ілеспе (сюжетті) суреттерге қарап 2-3 сөйлемнен тұратын мәтін құрайды; 20) сөйлеуде жалпылама сөздерді қолданады; 21) етістікті ашық райда осы және өткен шақта қолданады; 22) зат есімді жекеше, көпше түрде қолданады; 23) танысу-әңгімеге қатысады; 24) қысқа мәтіндерді талдап (дактилдеп) оқиды.