Меншік иесі: «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік қоғамының филиалы Шығыс Қазақстан облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін

56 
 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ
 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
№3 (59) 2015 
когда  проводится  нетрадиционная  игра  «Колючие 
ежики»:  ребенок  катает  круглую  щетку  или 
круглый  мяч  с  шипами  между  ладонями,  пригова-
ривая, например: «Гладила мама ежиха ежат: что за 
пригожие детки лежат!», а также проводится игра-
массаж  «Чудо-прищепки»:  ребенок  поочередно  на 
каждое  слово  стиха  «кусает»  прищепкой  ногтевые 
фаланги,  например:  «Кусается  сильно  котенок-
глупыш, он думает: это не палец, а мышь». 
Уровень развитости мелкой моторики – один из 
показателей  интеллектуальной  готовности  к 
обучению.  Мелкая  моторика  –  это  согласованные 
движения  пальцев  рук,  умение  ребенка  «пользо-
ваться»  этими  движениями:  держать  ложку  и 
карандаш,  рисовать,  лепить.  Неуклюжесть  пальчи-
ков говорит о том, что мелкая моторика еще недос-
таточно  развита.  Обычный  ребенок,  имеющий 
высокий уровень развития мелкой моторики, умеет 
логически  рассуждать,  у  него  достаточно  развиты 
память и внимание, связная речь. 
Развитие  мелкой  моторики  ребенка  связано  с 
его  общим  физическим  развитием.  Двигательная 
активность  ребенка  и  его  предметно-манипуля-
цион-ная  деятельность,  способствующая  развитию 
тонких движений кистей и пальцев рук, оказывают 
стимулирующее  влияние  на  речевую  функцию 
ребенка, на развитие у него сенсорной и моторной 
сторон  речи.  Благодаря  развитию  пальцев  в  полу-
шариях мозга формируется проекция «схемы чело-
веческого  тела»,  а  речевые  реакции  находятся  в 
прямой зависимости от тренированности пальцев рук. 
Параллельно с развитием моторики развивается 
и все виды восприятия, например: зрение, осязание, 
чувство  мускулов  и  суставов.  Это  является 
условием  того,  что  ребенок  будет  в  состоянии 
понять,  что  находится  у  него  в  руках.  Навыки 
тонкой  моторики  помогают  ребенку  исследовать, 
сравнивать,  классифицировать  окружающие  его 
вещи  и  тем  самым  позволяют  ему  лучше  понять 
мир,  в  котором  он  живет.  Они  помогают  ребенку 
самостоятельно обслуживать себя.  Для того чтобы 
застегнуть пуговицу, нужен определенный навык. 
Сознавая,  что  проблемы  развития  речи  и 
мелкой моторики невозможно решить без единства 
с  семьей,  уделяю  особое  внимание  работе  с 
родителями,  используя  коллективные  формы 
работы (родительские собрания, вечера вопросов и 
ответов,  выставки  совместных  работ)  и  индиви-
дуальные  (беседы  и  консультации).  Изготовила 
папку-передвижку  по  проблеме  развития  речи 
детей.  В  помощь  родителям  рекомендовала  неко-
торый  практический  материал:  массаж  ладоней  и 
пальчиков рук, пальчиковые игры, стихи, считалки. 
Главное – довести до родителей значение развития 
мелкой  моторики  для  жизни  и  успешной  учебы 
ребенка в школе. 
Пальчиковые  игры  и  упражнения  –  развле-
кательное  и  развивающее  занятие.  Поэтому  игро-
вую  тренировку  необходимо  начинать  с  раннего 
детства.  Игровые  пальчиковые  упражнения  помо-
гают  преодолеть  стеснительность,  проверить  в 
себя, сформировать чувство собственного достоин-
ства.  Для  совершенствования  опыта  работы  по 
данной  проблеме  решила:  продолжать  работу  над 
совершенствованием мелкой моторики; системати-
чески пополнять копилку игр с пальчиками. 
Литература: 
1. "Развиваем руки – чтоб учиться и писать, и красиво рисовать" Гаврина С. Е., Кутявина Н. Л., Топоркова И. Г., 
Щербинина С. В. 
2. Яшина, В.И. Теория и методика развития речи детей / В.И. Яшина. – М.: Просвещение, 2007. – 192 с. 
3. Степанова, Е.В. Организация работы с родителями детей логопедической группы детского сада / Е.В. Степа-
нова // Коррекционная педагогика. – 2008. - № 4. – С. 74 – 78. 
4.  И.  Яковлева,  Физическое  воспитание  и  оздоровление,  «Пальчиковая  игра  –  одна  из  форм 
закаливания» [Текст]/-Яковлева И., ГОУ-детский сад №2432, Москва 

Педагогика 
ЖАРШЫСЫ 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ
 
57 
Педагогический  
ВЕСТНИК 
Педагогический 
ВЕСТНИК 
№3 (59) 2015 
Сабақтың мақсаты:  
Тал  бесігі  Зайсандай  сұлу  мекен 
болған соң, жырлары да мөлдір, таза, 
шуақты,  қуатты  ақындардың  сөз 
маржанын  жіпке  тізген  жазушы-
лардың шығармаларын оқыту негізін-
де  ұрпақ  санасына,  туған  жерге,  елге 
деген  сүйіспеншіліктерін  арттыру, 
патриоттық сезімдерін  ояту. 
Сабаққа  Зайсан  ауданының  тума-
таланттары: Ұ.Есдаулет, М.Қабанбай, 
К.Сегізбаев,  Ә.Нілібаев,  Р.Түлкин, 
А.Егеубаев,  К.Мамыров  шығарма-
лары негізге алынды. 
Міндеттері:  
Аймақтық  компоненттерді  оқыту 
барысында жаңа технологияны пайда-
ланып,  жергілікті  ақын-жазушылар-
дың  шығармаларын  біліп,  зердесіне 
тоқыту. 
Өзектілігі және жаңалығы:  
Аймақтық  компоненттерді  оқыту 
әдістемесіне үлес қоса отырып, өңірі-
міздің  ақын-жазушыларының  еңбек-
терін енгізу арқылы білім беру. 
Зайсаным менің, Зайсаным, 
Жатыр міне көсіліп. 
Ортасын жатыр Жеменей, 
Желпіне аққан есіліп. 
Зайсаным менің, Шолпаным, 
Шырай берген Шығысқа 
Ойы, қыры, орманы 
Бөленген  байлық,  ырысқа,  -  деп 
жерлес  ақын,  ұлағатты  ұстаз  Мәкеш 
Әукебаев  тебірене  жыр  еткендей, 
біздің  Зайсан  нағыз  жайсаң  өңір. 
Зайсан жері көгілдір көлі, дархан елі, 
құт дарыған жерімен әйгілі. 
Айдын-шалқар  Зайсан  көлі,  кеме-
рінен асып төгілген Қара Ертіс. Ұшы-
қиыры  жоқ  сар  дала,  өркеш-өркеш 
құм,  сыңсыған  орман,  сылдырай  ақ-
қан  бұлақ.  Таяқ  шаншыса  көктеп, 
алып  ағашқа  айналады.  Сауыр  мен 
Сайқан  толы  аң  мен  құс.  Шыңына 
бүркіт ұя салса, құзар түбінде аю мен 
марал  мекендейді.  Маңырақта  арқар 
мен таутеке жортады.  
Осындай  тамаша  өңірге  талант 
сіңбеуі  мүмкін  емес.  Топырағы  толы 
дарын  десе  болғандай.  Жер  байлы-
ғына,  сұлулығына,  ой тереңдігі,  ақыл 
айнасы  қосылып,  тұтас  бір  келбет 
жасағандай. 
Бұл –  Қамбар,  Қабанбай, Арқалақ, 
Жәнделілер  атойлап,  түнере  келген 
жауды  түре  қуған  жер.  Бұл  –  зағип 
ақын  Ноғайбайдың  жүрегі  жарып 
шыққан  зарлы  өлеңдері  сіңген  жер. 
Бұл  –  Естайдың  жанды  тербеген,  се-
зімді  кернеген  әуезді,  назды  әуендері 
қалықтаған жер. Бұл – атақты жиһан-
герлер  Гумбольд,  Потанин,  Преже-
вальский  шатыр  тігіп,  бүкіл  дүние 
жүзіне  Зайсан  атағын  әйгілеп,  тарих 
беттеріне тамсана жарып кеткен жер. 
Тал  бесігі  Зайсандай  сұлу  мекен 
болған соң, жырлары да мөлдір, таза, 
шуақты,  сөз  маржанын  жіпке  тізген 
жазушылар  шығармалары  ұрпақтар 
жүрегінде күмбірлеп тұр. 
Педагогикалық  инновацияның 
өзіндік  ерекшеліктерін  пайдалана 
отырып,  білім  мазмұнын  байыту  қа-
зіргі  оқытудың  өзекті  мәселелерінің 
бірі  болып  отыр.  Осы  негізде  оқу 
бағдарламаларына арнайы түрде жер-
гілікті  қалам  иелерінің  туындыларын 
саралап,  іріктеп  және  оқушылардың 
жас  ерекшеліктерін  ескере  отырып 
пайдалану, әр сынып бағдарламасына 
қосымша  жасау,  оны  инновациялық 
технологиялар  арқылы  бере  білудің 
маңызы  зор.  Бірақ  бұл  жөнінде  ар-
найы  жазылған әдістемелік  құралдар, 
нұсқаулар  жоқтың  қасы.  Сондықтан 
аймақтық  компоненттерді  оқыту  - 
қазақ  тілі  мен  әдебиет  пәнінің  өзекті 
мәселелерінің бірі. 
Дегенмен,  аймақтық  компонент-
терді  қазақ  тілі  мен  әдебиет  пәнінің 
мазмұнына  енгізу  үшін,  әдебиеттерді 
зерттеп,  бағдарламадағы  негізгі  са-
бақпен  үйлесімді  етіп  ұйымдастыра 
білу  керек.  Мысалы,  6-сынып  қазақ 
әдебиеті сабағында «Батырлар жыры» 
М. Турганбаева,   
Айнабұлақ орта 
мектебінің қазақ тілі мен 
әдебиеті пәні мұғалімі,  
Зайсан ауданы  
Қазақ тілі мен әдебиет  пәндерін  оқытуда 
аймақтық  компоненттерді  пайдаланудың  тиімділігі 

58 
 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ
 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
№3 (59) 2015 
тақырыбын  өткен  кезде,  жергілікті  аты  әйгілі 
батырларымыздың  бірі  Қабанбай  жайлы  оқытуды 
таңдап  алдым  (оқытуға  3  сағат  беріледі).  Сыни 
тұрғыдан  оқыту  бағдарламасының  кейбір 
элементтеріне  сүйене  отырып,  батырдың  өмірін, 
батырлық  істері  жайлы  аңызға  айналған, 
қиссаларға тоқталдық. 
Дәл  осы  сыныпта  Б.  Соқпақбаевтың  «Менің 
атым  Қожа»  хикаясынан  соң  М.Қабанбаевтың 
«Сурет салғым келмейді» повесін  алып,  мазмұнын 
оқып танысқаннан кейін сыныпты екі топқа бөліп, 
көркем  мәтінмен  жұмыс  істей  отырып,  1-топқа 
Венн  диаграммасы  бойынша:  екі  шығармадағы 
кейіпкерге,  яғни  Ержан  мен  Қожа  әрекеттерін 
салыстыру беріледі. 
 
Қожа    Ержан   
 
 
 
 
 
Ал,  2-топ  қиын  да  қиқар  балалар  Ержан  мен 
Қожа  мінездерінің  сырын  ашуға  талпынған 
жазушы  іскерліктерін,  көркемдік  тілдерін  салыс-
тыру беріледі.  
Сол сияқты 5-сыныпта  аймақтық  компонент-
тер: Аңыз әңгіме өткенде К.Мамыровтың «Жұмық 
батыр»  аңызын;  Ә.Тәжібаевтың  «Толағай»  әдеби 
ертегісін  өткенде  Р.Тулкиннің  «Балағазыны»; 
А.Құнанбаев «Қыс» өлеңін өткенде, Ә.Нілбаевтың 
«Менің  Жаңатұрмысым»;  С.Торайғыров  «Шілде» 
өлеңін  өткенде  Ұ.Есдәулеттің  «Көк  теңіз  мені 
шақырады»;  Ғ.Мүсіреповтың  «Жаңа  дос-
тар»  («Қазақ  солдаты»  романынан  үзіндіні) 
өткенде,  М.Қабанбай  әңгімесін,  С.Жүнісовтың 
«Ақырғы бәйге» («Ақан сері» романынан үзіндіні) 
өткенде  К.Сегізбаевтың  «Соңғы  шабысын»; 
Қ.Жұмаділовтың  «Қозыкүреңді»  өткенде, 
К.Сегізбаевтың  «Арқарқарасын»;    К.Ахметованың 
«Қазағым  менің»  өлеңін  өткенде,  А.Егеубаевтың 
«Сағынып  келдім»  атты  өлеңдерін  қосымша 
оқытып, әртүрлі шығармашылық тапсырмалар беру 
арқылы  өз  өңірінің  ақын-жазушыларын  шығарма-
ларын  біліп,  өз  туған  жеріне  деген  сүйіспенші-
ліктері, пәнге деген қызығушылықты арттыру үшін 
мынандай жаңа технологияларды пайдаландым. 
РАФТ стратегиясы: 
Р – рөлі (бір шығармаға байланысты). А – ауди-
тория  (оқушыларға,  мұғалімдерге,  жұртшылыққа). 
Ф – формасы (өлең, эссе, хат). Т – тақырыбы.  
Берілген  тақырыптарға  байланысты  беріледі. 
Таңдау  өз  еншісінде.  Ондағы  мақсат,  мысалы, 
«Туған жер» болып хат жазады, өлең шығарады, ой 
толғайды.  
Сементикалық карта толтыруға болады: 
 
Сол  сияқты  кейіпкерлер  бейнесін  талдағанда 
«Топтастыру» стратегиясын пайдалану тиімді.  
Келесі  «Сиам  егіздері»  стратегиясын  қолдан-
дым.  Екі  оқушы  бір-біріне  өте  жақын  тұрады, 
берілген тақырып туралы өз ойларын айтқан кезде, 
айтылмай  қалғанын  екіншісі  толықтырып  айтады. 
Пәннің  алдына  қоятын  мақсаты  –  осында  жаңа 
технологияны  тиімді  пайдаланып,  оқушылардың 
рухани дүниесін байытып, рухын шыңдап, адамгер-
шілік, азаматтың тәрбие беру арқылы қажетті білім 
және біліктілікпен қаруландыру. 
Ұлтымыздың  ұлы  ұстазы  А.Байтұрсынов:  «Өз 
алдына ел болуға өзіндік тілі, әдебиеті бар ел ғана 
өзіндік  тілі,  әдебиеті  бар  ел  ғана  жарай  алады»,- 
деген  екен.  Халқымыздың  ғасырлар  бойы  аңсаған 
тәуелсіздігін нығайтудың, ұлтымыздың тұтастығын 
сақтап  қалу  мерейін  көтеру,  қолдану  аясын 
кеңейту. 
Қазақ  тілі  пәнінде  аймақтық  компонентін 
пайдаланып  жүрмін.  Мысалы,  6-сыныпта  «Зат 
есімнің  түрленуі»  деген  тақырыпты  өткенде 
Ұ.Есдәулеттің  «Қарт  пен  қыран»  өлеңін  алып, 
мынандай  тапсырма  бердім:  «Өлеңді  түсініп  оқы. 
Қыран құс туралы не білесің? Септік жалғаулы зат 
есімдерді тауып, талда». 
Аймақтық  компоненттерді  оқытудың  тағы  бір 
жолы  –  оқушылармен  сыныптан  тыс  жұмыстар 
жүргізу.  Әдеби  кештер  өткізу,  кітапханамен  бай-
ланыс  жасау,  үйірме  жұмыстарын  ұйымдастыру. 
Мұражайларға экскурсияларға апару. 
Оқушы білімінің нәтижелігін көру үшін шығар-
машылық білім сынағын өткізуге де болады. Сынақ 
шарттарын белгілеп, екі кезеңге бөліп өткізіледі: 
1-кезең  –  шығармашылық  тапсырма.  «Менің 
өлкем» атты шығарма жазу. 
2-кезең – ізденіс тапсырмалары: 
- Сіздің өлкеңізде өткен ғасырларда қандай ұлы 
ақын-жазушылар болды? 
-  Жергілікті  қалам  иелерінің  (ақын-жазушыла-
рының) шығармасына тоқталу. 
-  Өздерін  қызықтырып  жүрген  ақын-жазушы 
шығармашылығы туралы өздік ізденіс жұмыстар. 
Аймақтық  компоненттерді  оқытуды  жүйелі 
жолға  қойып,  ғылыми  түрде  ұйымдастыра  білсек, 
жас  ұрпақтың  білімі  тереңдейді,  шығармашылық 
ой  қабілеті  жетіліп,  туған  жерге,  әдебиетімізге 
деген  құрметі  артып,  білім  мазмұны  байып, 
әдебиеттің ұлттық құндылығы артар еді.   
Кейіпкер 
Іс-әрекеті 
Мінезі 
Оқушы пікірі 
  
  
  
  
  

Педагогика 
ЖАРШЫСЫ 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ
 
59 
Педагогический  
ВЕСТНИК 
Педагогический 
ВЕСТНИК 
№3 (59) 2015 
Сайыс  мақсаты:  Гимназия  мек-
тебі  оқушыларының  құзыреттілігін 
дамыту,  функционалдық  сауаттылы-
ғын  тексеру,  оқушыларды  шығар-
машылыққа  баулу  арқылы  өмірге 
қызығушылықтарын  арттыру,  көш-
басшы  оқушыларды  анықтау  және 
еңбексүйгіштікке тәрбиелеу. 
«Жыл  оқушысы»  сайысының 
жоспары: 
І. Өзін-өзі таныстыру .  
ІІ. «Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар».  
ІІІ. Полиглот.  
IV. «Көкпар» - 3 мин. 
V.Қорытындылау, марапаттау 
Көрнекілік:  Плакаттар:  "Өнерлі 
бала - сүйкімді", "Өнерлі өрге жүзер", 
"Білімді мыңды жығар". «Оқу инемен 
құдық  қазғандай».  Интерактивті  тақ-
та, компьютер, слайдтар. 
Бәйге  «Жүзден  жүйрік, мыңнан 
тұлпар» / Блиц турнир  сұрақтары: 
5-сынып: 
1. Зат  есімнің  сұрақтары.  (Кім? 
не?) 
2. Орын  ауыстырмайды,  бірақ 
жүреді (Уақыт) 
3. «Дарабоз» 
атанған 
батыр 
(Қабанбай) 
4. Тікбұрыш  жасап  қиылысатын 
түзулер (Перпендикуляр) 
5. Алғашқы адамдар осыдан қанша 
жыл,  қай  жерде  өмір  сүрген?  (3млн. 
Африка мен Азияда) 
6. Подбери  фразеологизм  к    этому 
толкованию:  Играть  роль  (Притво-
ряться,  прикидываться,  не  быть  са-
мим собой.) 
7. Судың  көлемін  өлшейтін  ыдыс  
(Мензурка) 
8. Where  is  the  Baiterek  located? 
(Astana) 
9. А)   сұра, сөйле    
          Ә) кең маңдайлы     
          Б)қышқыл  сөздерідегі күрделі 
сын есімді тап  (кең маңдайлы). 
10. Подбери фразеологизм к  этому 
толкованию:  Протянуть  руку  помо-
щи  (Помогать  в  трудную  минуту, 
выручать.) 
11. Үш таңбалы ең  үлкен сан (999) 
12. Who 
discovered 
America? 
(Columbus) 
13. Алманың  жартысы  неге  ұқсас?  
(Өзінің жартысына ) 
14.Үш  таяқтың  неше  ұшы  бар?   
(6) 
15. Қола 
дәуірінің 
ерекшелігі 
неде?  (Түсті  металдар  мен  алтынды 
игере бастауында) 
16. Мақалды  аяқта:  Әке  жүрегі 
таудан  үлкен,  .....  (ана  жүрегі  
теңізден  терең) 
17. Ләззат  Асанова  кім?  (  Желтоқ-
сан  құрбаны, батыр). 
18. Ақан Серінің тұлпарының аты? 
( Құлагер) 
19. Ең кіші екі таңбалы сан  (10) 
20. Name  the  smallest  country? 
(Vatican) 
21. «Алып  бала»  кім  туралы  әңгі-
ме?  (Қажымұқан) 
А. Нургендирова, 
көпбейінді №3 мектеп- 
гимназиясының мұғалімі, 
Өскемен қаласы 
Жыл  оқушысы 
 
/сайыс/ 
«Жыл оқушысы» сайысы мектебімізде жыл сайын өткізілу  
дәстүрге айналған. 5-7 сыныптар арасында өткізілген  биылғы 
сайысқа 5-7 сынып аралы-ғында әр сыныптан ең үздік деген  
1 оқушыдан барлығы 15 оқушы  қатысты. Олар негізгі пәндермен 
қоса, логикалық тапсырмаларды да орындап, білім бәйгесіне 
қатысты. 5-сыныптар бойынша  «Үздік оқушы» Пионеров Әділет,  
7-сыныптар бойынша  «Үздік оқушы»  Ерқанұлы Темірлан атанды. 

60 
 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ
 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
№3 (59) 2015 
22. Қара алтын не? (Мұнай, көмір ) 
23. Абылайдың шын аты  (Әбілмансұр) 
6-сынып: 
1. Сан есім мағынасына қарай нешеге бөлінеді? (6) 
2. Подбери  фразеологизм  к  его  толкованию. 
«Выйти  из  себя».   (Прийти  в  состояние  крайнего 
раздражения) 
3. Төртбұрышты  үстелдің  бір  бұрышы  кесіліп 
алынды. Енді үстелде неше бұрыш қалды? (5) 
4. Жер  бетіндегі    нүктенің    мұхит  немесе  теңіз 
деңгейінен  бастап  есептелінетін  биіктік  қандай 
биіктік? (абсолют биіктік) 
5. What is the capital of Great Britain?  (London) 
6. Мақалды аяқта: «Көре-көре көсем боласың, ... 
(сөйлей-сөйлей шешен боласың) 
7. Алғашқы адамның   даму сатысы    (епті  адам, 
тік жүретін адам, неондерталь адам) 
8. Қай шығармадан, кім? «Бірақ амал нешік, сен 
қызылшақа  болып,  жөргекте  жатқанда  сондағы 
ақымақтығыңды  пайдаланып,  әке-шешең  немесе 
шілдеханаға  келіп,  дуылдап  отырған  басқа  біреу 
солай атап жіберген»  («Менің атым Қожа», Қожа) 
9. Үстеу мағынасына қарай нешеге бөлінеді? ( 7) 
10.  Подбери  фразеологизм  к  его  толкованию. 
«Руки  опустились». (Пропадает  всякое  желание, 
охота что-либо делать) 
11. 0,01*100 нәтижесі неге тең?  (1) 
12. What is the capital of Great Britain?  (London) 
13. Ақтөбеде біреу - Өскеменде жоқ, Алматыда 
екеу - Астанада көп? Ол не?   (“а” әрпі) 
14.  Андронов  мәдениетінің  негізгі  орталығы 
(Орталық Қазақстан) 
15. Етістік сұрақтарын ата  (Не істеді? ) 
16. Кімді математика королі атаған (Карл  Гаусс) 
17. Болымсыз етістікті көрсет:   
A) Келді  B) Ойна    C)   санама       
D) Көр      E) Айт (санама) 
18.  Подбери  фразеологизм  к  его  толкованию. 
«Ломать  голову». (Усиленно  думать  над  трудным 
вопросом). 
19. Солтүстік және оңтүстік полюстерді бастыра 
жүргізген шеңберлер қалай аталады? (меридиандар) 
20. Where is the Baiterek located? (Astana) 
21. Тауық түс көре ме? («Тауықтың түсіне тары 
кіреді») 
22.  Қазақ  жерін  ежелгі  адамдар  қашан  мекен-
деген?  (  ежелгі  адамдар  б.з.б.  800-140.    мың  жыл-
дан бастап) 
23.  Киіз  үйдің  қабырғасын  не  деп  атайды? 
(Кереге) 

жүктеу/скачать 9,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: