Методика и технология
ПӘНДЕРДІ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
жүктеу/скачать 0,78 Mb. Pdf көрінісі
|
Tayelsizdik zhildarindagi kazak angimelerinin korkemdik ereksheligi
| ПӘНДЕРДІ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
МЕТОДИКА И ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ПРЕПОДАВАНИЯ ДИСЦИПЛИН 89 болсын-біздің бүгін де, ертең де өмір сүруіміздің бірден-бір шарты», – деп түйіндейді Ш.Елеукенов ( Елеукенов Ш. Қазақ әдебиеті тарихының кезеңдері. «Ақиқат» 2004 ж. №1.44 б). [34]. «Ұлт аралық жанжал» қазақ халқы тәуелсіздік алса да құлдық психологиядан құтыла алмай отырғандығын шынайылықпен бейнелеген әңгіме. Отарлау саясатымен қазақ жеріне басқа ұлт өкілдерінің көптеп қоныстанғандығын бүгіндері ғана айтып жүрміз. Әңгі- меде ең жақсы қонақжайлық қасиеті өзіне сор болып жабысқан қазақтың өз елінде жүріп ке- лімсектерге жалтақтап, солардан асып кете алмай, жетім баланың күйін кешіп жатуы ащы болса да ХХІ ғасыр шындығы. Қоғамдағы өзекті мәселелерді көтере білген жазушының атал- ған әңгімелерінің негізгі өзегі – тәуелсіз қазақ халқының жері мен еліне өзі ғана ие болуы. Еліміз тәуелсіздік алғасын, өткенімізге көз жіберу мақсатында бұрын айтуға тыйым салынған, «жабық» тақырыптардың бірі − Желтоқсан көтерілісі. Прозалық туындыларда жаңаша мән иеленіп отырған фольклорлық образдар жүйесі – қасқыр-тотемі, ағаш-дүние тірегі, су-өлім, т.б. қазіргі тәуелсіздік тұсындағы өмір шындығын танытудың тәсілі ретінде тексерілді. «Тәуелсіздік жылдары» деп аталатын кезеңнен басталған жаңашыл пайымдаулар ру- хани түлеудің жаңа бір кезеңі болды да, қазақ әдебиетіне көркем ойлаудағы жаңа ұстаным- дарды алып келді. М.Мағауиннің «Құмырсқа қырғын», «Коммунистік реализм», «Қасқыр – Бөрі», «Қисық ағаш» шығармалары әлеуметтік өмірдің ең бір өзекті мәселелерін, сыншылық- философия саралайды. Жазушыларымыз өз шығармаларындағы айтар ойын, суреткерлік көз- қарасын тұспалдап, психологиялық тұрғыда жеткізуі немесе әлеуметтік символикаға ден қоюы – заңдылық. «Астарлап, ишарамен сөйлеу, сөзге сараңдық, үкім айтудан, соңғы ақиқат- пен кездесуден қашу – постмодернистік рухтағы бүгінгі қазақ прозасына тән басты қасиет- тердің бірі» ( Мағауин М. Қазақсыз Қазақстан (ғылыми мақала)//ABAI.KZ ақпараттық порталы 16- 20. 09. 2013 ж.) Қазақ прозасында символды қолданудағы шеберлікті М.Мағауиннің «Құмырсқа қыр- ғын» атты әңгімелерінен көруге болады. «Құмырсқа қырғын» атты философиялық ойға құрылған әңгіме табиғат құдіретіне бас июді ғана емес, өмір үшін күрес, қазіргінің жалғасы, болашақтың тұтқасы – жас ұрпақ пен ертеңіміздің кепілі – жер-анамызды қастерлеу туралы сыр десе де, болады. Автор-кейіпкер құмырсқа илеуін көркемдік деталь ретінде ала отырып, оны бір қауым елдің, тіпті мемлекеттің символдық (рәміздік) белгісіне айналдырады. М.Мағауиннің бұл әңгімесіндегі көзге түсетін, көңілге ұялайтын ерекше жәйттар – символи- калық пен философиялық сипаттардың берік жымдасып, табиғи кіріге түсуі. «Құмырсқа қыр- ғынындағы» өзгешеліктің бір ұшығы осында. Қаламгер бұл шығармасында тырнақ ұшындай көзге көрінер-көрінбес құмырсқалар тіршілігін адамдар өмірімен қатарластыра алады. «Же- келеген құмырсқалар ішке кіріп, тары дәнінен сәл ғана үлкен, сопақша жұмыртқаларды тіс- теп алып шыға бастады. Мұндағы ең үлкен олжа – болашақ ұрпақ өндімек панасыз жұмырт- қалар. Өз илеуіне апарады. Шайқап шығарады. Содан соң... ата-тегін білмейтін жетімдерді түгел жұмыскер – мұндағы билеуші жұртқа тегін азық -түлік жинайтын құл-құтан немесе басқа бір, жат әулетпен соғысқа, тіпті, кешегі өз нәсіліне қарсы майданда алға салатын жан- кешті жауынгер етіп шығарады. О, құдірет! Тура өзіміздің мәңгүрттер!» ( Жұртбай Т. Қос Ағаш // Орталық Қазақстан.– 2008. – 26 қараша, № 48, 7 б.) – деп, терең философиялық тұжырымның да мәнін ашады. Дүниедегі ең кішкентай жәндіктер тіршілігіндегі әділетсіздік, теңсіздік арқылы адам баласына ой салу, мәңгүрттік сананың тамыр-тегін ұқтырудағы авторлық қол- таңба барлығы да бүгінгі прозаның ерекше бітімі ретінде зерделенді. Қазақ халқының ғасыр- лар бойғы жаратқан ең аяулы қасиеті – өзара ауызбіршілік пен өзін-өзі құрметтеу, жатқа бе- рілмеу, ұрпақ болашағын ойлау мұраты тұспалданғандығы талданды. Ұлт әдебиетіне ортақ жаңа сапалар, өлшемдердің елеулісінің бірі – қазіргі қазақ проза- сының символикалық сипаты. Біздің басты назар аударатынымыз да бұрыннан бар тәсілдің қазіргі заманғы жаңа болмысты прозадағы өзгеше жаңғыруы мен түрленуі болмақ. Осы тұр- ғыдан алып қарағанда, М. Мағауиннің тағы бір алып отырған символикасы – Қасқыр – Бөрі. |