Microsoft Word Филология 1 ч doc
жүктеу/скачать 492,07 Kb. Pdf көрінісі
|
|
Жалған сөзбен бықсытар ел арасын, Жанбай қалған ағаштың шаласындай. Соқтығып əркімге бір ұрынады, Сиырдың тентек болған танасындай. Сондай жанның ешкімге сүйкімі жоқ. Жылқының қотыр болған аласындай. Жақсы адам елдің ерке серкесіндей, Халқының қалың жүнді көрпесіндей. Жақсы болар баланың жүзі жылы, Орыстың күймей піскен бөлкесіндей. Жақсының айтқан сөзі тиянақты, Түйенің аумайтұғын өркешіндей. Жақсыға үлкен, кіші бəрі жақсы, Жасынан бірге өскен еркесіндей. Жақсы кісі көрінер жыл құсындай, Жаман адам балтаның ұңғысындай, «Олақтан салақ жаман» деген мақал, Жамандар түзей алмас тұрмысын-ай. Жақсы адам жатты да жақын етер, Беттескен екі таудың тұрғысындай. Жамандар өсек-аяң айтып жүрер, Өзінің білмегенсіп қылмысын-ай! Сүйінбай бұл толғауында табиғаттағы жақсылық пен жамандықты салыстыра қарайды. Жақсы істің артықшылығын, көпке келтіретін пайдасын насихаттайды. Жаман істің елді дау-шарға ұрындыратын зияндылығын көрсетеді. Бұл арқылы кемеңгер ақын адам баласы қай жағынан алып қарағанда да кіршіксіз таза, адал жанды болуы керек деген қорытынды шығарады. Сүйінбай Аронұлының философиялық шығармаларының ішінде «Ақын боп жиырмамда» атты өлеңінің [1; 48,49] орны өзгелерінен оқшау. Онда ол адам өмірін кезең-кезеңге бөледі. Əр онжылдықтың өзіне тəн ерекшелігі мен өзгеру сипатын көрсетеді. Адамның өсу, даму эволюциясына, дүниенің динамикасына ерекше көңіл аударады:
Отызда асқар биік белдей болдым. Отыз асып, қырыққа келгеннен соң, Қаптаған жердің жүзін селдей болдым. Қырық асып, елуге келгеннен соң, Түбім терең құрақты Сұқсыр үйрек жатқан көлдей болдым. Елу асып, алпысқа келгеннен соң, Салынды, суға кеткен сеңдей болдым. Алпыс асып, жетпіске келгеннен соң, Тап-тақыр ел жайлаған жердей болдым. Жетпіс асып, сексенге келгеннен соң, Жігіттік көрген түспен теңдей болдым. Сексен асып, тоқсанға келгеннен соң, Күнде қалып қураған көңдей болдым. Ақын боп жиырмамда екілендім, Ре по зи то ри й К ар ГУ Р.С.Каренов 88
Вестник Карагандинского университета Қырыққа жазбай келді текірегім. Алпыста қарт бурадай күнім-ақ қой, Сонда да қайтпай жүрді көкірегім. Алпыс асып жетпіске келгеннен соң, Тұра алмай орынымнан жер тіредім. Жетпіс асып, сексенге келгеннен соң, Көк тоқты өкпе болған секілдендім. Сексен асып, тоқсанға келгеннен соң, Ақ үрпек балапандай селкілдедім.
Бұл туындысында ақын барлық тіршілік заттарындағы өзгерістерді даму-дағдару, тасу-тартылту, өсу-өшу үстінде болады деген қағида тұрғысынан қарап шешкен. Сүйінбайдың ел арасында мақал-мəтелге толы афоризмдері көп. «Нақылдар» деп аталатын қысқа да ойлы, тұжырымды сөздері [1; 45–46] соған дəлел. Мұнда ақын мораль, этика мəселелерін қозғайды. Өзінің өмірден, қоғамдық ортадан көріп-білгендерін елеп-екшеп, айналасына үлгі-өнеге етіп ұсынады:
жүктеу/скачать 492,07 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|