Риккетсиялар— ұсак , грам - теріс таякша тәріздес бактериялар ( 0,3-2,0 мкм ) , облигаттык ( мiндеттi турде ) жасушаішілік паразиттер . Цитоплазмада бинарлық беліну арқылы , ал кей жагдайларда жұқтырылған жасуша ядросында көбейеді . Егесi болып табылатын буынаяқтыларда ( бит , бурге , кенелерде ) тіршілік етедi. Риккетсиялар егесiнiң метаболизміне тәуелсіз болады. Жагындылар мен тіндерде оларды Романовский - Гимза , Маккиавелло Здродовский әдістерімен бояйды. Адамдарда риккетсиялар эпидемиялык берiтпе сүзе , кене риккетсиозын, жартасты таулардын таңбалы кызбасын және де баска риккетсиоздарды коздырады .
Хламидиялар - облигаттык жасушаішілік кокктәріздес грам - теріс бактерияларга жатады . Хламидиялар тек кана тiрi жасушаларда көбейеді : оларды энергетикалық паразиттер ретінде қарастырады. Жасушадан тыс хламидиялар сфера пішінді ( 0,3 мкм ) , зат алмасуы белсендiрiлмеген , элементарлы денешіктер деп аталады. Хламидиялардын геномында ішек таяқшасынын геномына қарағанда 4 есе кем генетикалык акпарат болады . Эпителиалдык жасушага элементарлы денешіктер жасушаішілік вакуоль түзетін эндоцитоз аркылы енеді . Жасуша ішінде олар үлкейіп , бөлінетін ретикулярлы денешіктерге айналып , вакуольдарда ( косындылар ) жинакталады . Ретикулярлы денешіктер элементарлы денешіктерге айналып , экзоцитоз немесе жасушаны ерітіп сыртка шыгады . Жасушадан шыккан элементарлы денешiктер жана айналымға түсіп , келесі жасушаларды зақымдайды . Адамдарда хламидиялар көзді ( басыр - трахома , коньюктивит ) , несеп - жыныс жолдарын , екпені зақымдайды .
АКТИНОМИЦЕТТер- бұтакталган , жіп тәріздес немесе таякша тәріздес грам - он бактериялар . Актиномицеттер , саңырауқұлақтар сиякты жіп тәріздес өзара айкаскан жасушалар ( гифалар ) - мицелиилер түзеді . Олар , коректік ортага жасушалары кiрiнкiреп ескен кезде субстратты мицелий , ал ортанын беткейiнде өскенде үлпілдек тузедi . Актиномицеттер мицелилері фрагментациялану аркылы таякшага немесе коктарга ұксас болып кебейеді . Олардын үлпілдек гифаларында көбею кызметін атқаратын споралар түзіледі . Актиномицеттердiн споралары жогары температурага шыдамайды . Актиномицеттермен филогенетикалык жагынан ортак нокардиотәрiздi ( нокардиопішінді ) актиномицеттер -бұрыс пiшiндi , таякша тәріздес жинактаушы топ турады . Олардын кейбiр екiлдерi бұтакша пішінді болып келеді . Оларғa Corynebacterium , Mycobacterium , Nocardia туыстастыктары жатады . Нокардиотәріздес актиномицеттер жасуша кабыргасында арабиноза , галактоза канттарынын , сонымен катар микол кышкылы мен көп мөлшерде май қышқылдарының болуымен ерекшеленеді . Жасуша кабыргасындагы микол кышкылы мен майлар бактерияга кышкылга тұрактылык касиет береді , мысалы , туберкулез және алапес микобактериялары ( Циль - Нильсен бойынша бояган кезде олар кызыл туске , ал калган кышкылга тезбейтін бактериялар мен какырык , тін элементтері - көк туске боялады ) . Патогендi актиномицеттер - актиномикоз , нокардиялар - нокардиоз , микобактериялар - туберкулез бен алапес , коринобактериялар - кул ауруын коздырады . Актиномицеттер мен нокардиотарiздестердiн сапрофитті түрлері топыракта кеңінен таралған , олардың көпшiлiгi антибиотик тузушілер болып табылады .