Министерство сельского хозяйства республики казахстан

25
 
Резюме 
В статье приведены данные чувствительность озимой пшеницы к желтый ржавчине 
зависит от наступление всходов, фаз развития и сортовых особенностей культуры. 
Summarу 
The article presents data sensitivity of winter wheat rust on the occurrence of shoots, phase 
of development and varietal characteristics of culture. 
УДК 633.16:632.26:631.51(574.421.51) 
Жасакпаев Е.С., Сарбаев А.Т., Ыдырыс А.А.,Дубекова С.Б. 
Казахский Национальный Аграрный Университет, г. Алматы, 
Казахский научно-исследовательский институт земледелия и растениеводства, 
Карасайский район, п. Алмалыбак 
e-mail: ereke_agro83@mail.ru 
КОМПЛЕКСНАЯ ЗАЩИТА ПОСЕВОВ ЯЧМЕНЯ ОТ ПЯТНИСТОСТЕЙ ЛИСТЬЕВ В 
РЕСУРСОСБЕРЕГАЮЩИХ ТЕХНОЛОГИЯХ ЮГО-ВОСТОКА КАЗАХСТАНА 
Аннотация 
В  статье  приводятся  результаты  изучения  влияния  различных  агроприемов  на 
развития и распространения грибных болезней по сортам ярового ячменя Сымбат и Сауле. 
Ключевые слова: яровой ячмень, болезни, обработка почвы. 
Введение 
Ячмень  является  основной  зернофуражной  культурой  и  используется  как  основное 
сырье в пивоваренной промышленности. Культурный ячмень занимает огромные площади 
в мировом земледелии. Ячмень по сравнению с другими зерновыми культурами образует 
довольно слабую корневую систему, и поэтому создание рыхлого  корнеобитаемого слоя 
способствует  повышению  его  продуктивности.  Однако  урожайность  его  снижается,  а 
качество зерна ухудшается вследствие повреждения вредителями и болезнями.  
В  Казахстане  наибольшее  распространение  имеют  пыльная,  каменная,  черная 
головня,  стеблевая,  южная,  карликовая  ржавчины,  ринхоспориоз,  листовые  пятнистости, 
корневые  гнили,  сетчатая,  темно-бурая  пятнистости  и  ринхоспориоз.  Вредоносность 
заболеваний  заключается  в  уменьшении  ассимиляционной  поверхности  листьев,  а  при 
сильном  поражений – полной  их  некротизации  и  усыханию,  что  приводит  к  снижению 
массы зерна, уменьшению количества колосков и зерен, ухудшению качества зерна, в том 
числе пивоваренных свойств [1,2]. 
Адаптация  блока защиты растений к ресурсосберегающим технологиям предусмат-
ривало снижение пестицидной нагрузки на агроценоз на основе установления зависимос-
ти  степени  развития,  болезней  от  того  или  иного  приема  агротехники;  изучения 
экологических  особенностей  развития  вредных  организмов  на  фоне  разрабатываемой 
технологии возделывания культуры.  
Материалы и методы 
Материалом для изучения послужили сорта кормового ячменя «Сымбат» и «Сауле». 
На  стационарном 4-х-польном  севообороте  отдела  земледелия  «КазНИИЗиР»  велись 
наблюдения за динамикой развития болезней, ячменя в зависимости от обработки почвы, 
обеспеченности растений минеральным питанием и применения различных схем защиты 
растений.  

26
 
Фитосанитарные  учеты  и  наблюдения  по  фазам  возделываемой  культуры 
проводились  по  методике  опытного  дела  в  защите  растений [3]; изучение  влияния 
агротехнических приемов на численность  возбудителей болезней полевых культур [4].  
Погодные  условия  в  годы  изучения  были  различными  как  по  количеству  осадков, 
так и по температуре воздуха. Начало весны (март 2015 г.) по температурным условиям на 
3,8
о
С  оказалось  выше  нормы  при  выпавшем  количестве  осадков - 93 мм,  что  в 2 раза 
больше  нормы.  Аналогичная  ситуация  сложилась  и  в  апреле.  Количество  выпавших 
осадков (112,7 мм) превышало норму в 2 раза при среднемесячной температуре – 10,4
о
С. 
В  начале  лета  (июнь)  средняя  температура  воздуха  оказалась  около  нормы  при 
превышении  количества  выпавших  осадков  на 38,7 мм  выше  обычного.  Что 
способствовало обильному росту некоторых видов болезней, вредителей и сорняков.  
Июль месяц по температурным показателям оказался на 3-4
о
С  теплее обычного при 
дефиците осадков и характеризовался как засушливый. Особенно жаркое (0,8-5,4
о
С выше 
нормы)  и  засушливое  (без  осадков)  условие  создавалось  в  середине  июля.  Все  это 
неблагоприятно сказывалось на нормальное развитие полевых культур и некоторых видов 
вредных организмов. Аналогичная ситуация сложилась и в августе. 
Результаты и обсуждение 
Система обработки почвы включала плоскорезную обработку на глубину 20-22 см; 
минимальную  на  глубину 10-12 см.  и No-Till (без  обработки)  по  различным  фонам; 
применения средств защита растений и контроль (без применения СЗР). 
Фактор А. 
Основная обработка почвы:  
1. Постоянная разноглубинная обработка плоскорезом  ПГ-250 на глубину 20-22, 10-
12 см.  
Фактор В.  
Фон питания:  
1. Солома. Заделка измельченной соломы; 2. Пожнивной сидерат (вспашка 20-22 см.,
плоскорез – 20-22 см., плоскорез – 10-12 см., No-Till). 
Совершенствование  интегрированной  системы  защиты  посевов  к  ресурсосбере-
гающим  технологиям  проводились в отдельности по компонентам:  
- агротехнические мероприятияосновывались на повышении профилактической роли 
факторов (предшественник, органические удобрения, сроки сева, сорта, обработки почвы 
и т.д.);  
-  при  необходимостиприменение  пестицидовпроводилось  по  соответствующим 
схемам  предпосевное  протравливание  семенного  материала  в  наиболее  уязвимой  фазе 
защищаемой  культуры  и  вредных  организмов.  Для  снижения  ихподбирались  наиболее 
эффективные,  малоопасные  препараты,  использование  которых  обосновывалось 
показателями  (критериями)  необходимости  обработок  (экономические  пороги 
вредоносности, степень развития и распространения болезней). 
Перед посевом проведена фитоэкспертиза семян ярового ячменя сортов «Сымбат» и 
«Сауле» (4 пробы по 100 семян). На анализируемых по ГОСТ 12044-93 - средних образцах 
семян  выявлены  наличия  спор  твердой  головни (Tilletia caries (D.C.)) – 0,5%, 
гельминтоспориозной  корневой  гнили (Bipolaris sorokiniana Sacc. (= Helmintosporium 
sativum P.K. et B.) – 1,2%, фузариоза (Fusarium Link.) – 0,02%, септориоза (Septoria tritici 
Rob. Et Desm.) – 0,1%, уредоспоры желтой ржавчины (Puccinia striiformis West.) – 0,12%. В 
ходе    фитоэкспертизы    выявляется  наличие  семенной  инфекции  по  видам  болезней  
устанавливается  общий  процент  заражения.  По  их  результатам  подобран 
соответствующий  к  имеющимся  спектрам  болезней  протравливатель  семян.  При  этом 

27
 
учитывалось, что, в случае, если фитоэкспертиза показывает зараженность семян возбуди-
телями  твердой,  пыльной  головни,  корневых  гнилей  и  плесневения,  лучше  использовать 
2-3-компонентные протравители семян (Дивиденд Экстрим, Скарлет, Ламадор, Виал ТТ, 
Винцит, Клад,  Селест-Топ др.).  
Для  обеспечения  защиты  проростков  ярового  ячменя,  на  основе  результатов 
фитоэкспертизы  проведено  предпосевное  протравливание  семян  фунгицидно-
инсектицидным препаратом.  
Как указаны в таблице 1, в вариантах посеянные 20 апреля наблюдалось усиленное  
распространение болезни в пределах 88-94% в сорте «Сымбат» и 81-96% соответственно в 
сорте «Сауле». 
Таблица 1 - Влияние  протравливания  семян  препаратом  Cелест-Топ 312,5 к.с. (1,8 
л/т) на степень поражаемости ячменя корневой гнилью (Bipolaris sorokiniana Shoem) и его 
урожайность на фоне 10-12 см плоскорезной обработки почвы, 2015 г. 
Вариант 
Распространен-
ность болезни, % 
Развитие 
болезни, % 
Урожайность, т/га 
Посев
  25.03.2015
г 
Посев
 06.04.2015
г 
Посев
 20.04.2015
г  
Посев
  25.03.2015
г 
Посев
 06.04.2015
г 
Посев
 20.04.2015
г 
Посев
  25.03.2015
г 
Посев
 06.04.2015
г 
Посев
 20.04.2015
г 
Сорт Сымбат 
Контроль
5,5 
4,3 
9,3 
79 
83 
94 
2,20 
2,35 
1,8
Cелест-Топ 312,5 к.с. (1,8 л/т) 1,4  2,7  5,3  69  71  88 2,35 2,53 1,93 
Сорт Сауле 
Контроль
3,3 
2,8 
7,2 
70 
84 
96 
2,45 
2,30 
1,9
Cелест-Топ 312,5 к.с. (1,8 л/т) 1,1  1,7  2,4  58  76  81 2,62 2,60 2,20 
Уменьшение  распространения  болезни  наблюдались  в  вариантах  посеянные  в 
ранние  сроки - 25 марта.  Это  можно  объяснить  созданием  благоприятных  условий  для 
развития культуры, что способствовало уменьшению поражаемостью болезнями. Во всех 
вариантах где применяли протравитель Cелест-Топ 312,5 к.с., по сравнению с контролем 
наблюдалось    снижение  распространение  корневой  гнили.  Применение  протравителя 
позволили  повысить  полевую  всхожесть  семян  ячменя  и  сохранность  культурных 
растений к концу вегетации в среднем на 11%. 
Выводы 
Таким  образом,  комплексная  защита  посевов  ярового  ячменя  предусматривала 
защиту  от  корневых  гнилей  и  одновременно  от  других  болезней.  Для  сдерживания  их 
развития в 1,5-2,0 раза, из разных сроков сева с предпосевным протравливанием семян, на 
фоне  плоскорезной  обработки  почвы (10-12 см.),  наиболее  оптимальными  сроками  сева 
ярового ячменя в условиях юго-востока Казахстана оказалась третья декада марта.   
Литература  
1. Койшыбаев М. Болезни зерновых культур // Алматы: «Бастау», 2002. - 368с.
2. Садохина  Т.П.,  Власенко  Н.Г.,  Коротких  Н.А.  Фитосанитарная  оптимизация
посевов ячменя в условиях лесостепи Западной Сибири // Новосибирск, 2011. - 110с. 

28
 
 
3.  Пересыпкин  В.П.,  Коваленко  С.Н.,  Шелестов  В.С.,  Асагур  М.К.  Практикум  по 
методике опытного дела в защите растений / Учебник для ВУЗов, защита растений // М.: 
«Агропромиздат», 1989. – 175с. 
4.  Вронских М.Д., Вронских Г.Д., Павловым  И.Ф., Шуровенковым  Ю.Б., Петрухой 
О.И.,  Пожар  З.И.,  Грисенко  Г.В.,  Дудко  Е.Л.,  Самерсовым  В.Ф.  Методические 
рекомендации по изучению влияния агротехнических приемов на численность вредителей 
и возбудителей болезней полевых культур//М., 1982. – 50с. 
 
Жасакпаев Е.С., Сарбаев А.Т., Ыдырыс А.А.,Дубекова С.Б. 
 
ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАННЫҢ РЕСУРС ҮНЕМДЕУШІ ТЕХНОЛОГИЯ 
ЖАҒДАЙЫНДА АРПА ЕГІСТЕРІН ЖАПЫРАҚ ДАҚ АУРУЛАРЫНАН  
КЕШЕНДІ ҚОРҒАУ 
 
Макалада жаздық арпаның Сымбат жəне Сауле сорттары бойынша, əртүрлі агротех-
никалық  іс-шаралардың  саңырауқұлақ  ауруларының  таралуы  жəне  дамуына  əсер  ететін 
зерттеу нəтижелері келтірілген. 
Кілт сөздер: жаздық арпа, аурулар, топырақты өңдеу. 
 
Zhasakpaev E., Sarbaev А., Ydyrys A., Dubekova S. 
 
INTEGRATED PROTECTION OF CROPS BARLEY LEAF SPOT RESOURCE-SAVING 
TECHNOLOGIES IN THE SOUTHEAST OF KAZAKHSTAN 
 
The article presents the results of studying the effect of different agricultural practices on 
the development and spread of fungal diseases on spring barley varieties Symbat and Saul. 
Key words: spring barley, disease and soil cultivation. 
 
 
 ƏОЖ 575.24.1:633.11.16 
 
1
Кеишилов Ж.С., 
2
Кохметова А.М., 
3
Канафин Б.К., 
4
Чудинов В. 
 
1
Қазақ Ұлттық аграрлық университеті 
2
Өсімдіктер биологиясы жəне биотехнологиясы институты 
3
ЖШС «Солтүстік –Қазақстан» СОС 
4
ЖШС «Қарабалық ауылшаруашылық тəжірибе станциясы» 
 
ҚАЗАҚСТАННЫҢ СОЛТҮСТІК АЙМАҚТАРЫНДА БИДАЙДЫҢ ПИРЕНОФОРОЗ 
(PYRENOPHORA TRITICI-REPENTIS) АУРУЫНА МОНИТОРИНГ ЖҮРГІЗУ 
 
Аңдатпа  
Жапырақтың  пиренофороз  ауруы  (Pyrenophora tritici-repentis) бидайдың  кең 
таралған ауруы. Олжер шарының бидай өсіретін барлық аймақтарында кездеседі. Əлемнің 
əр  аймақтарында  эпифитотия  жылдары  өнім  мөлшері 65%-ға  дейін  азаяды. 2015 жылғы 
Солтүстік  Қазақстан  аймақтарында  жаздық  бидай  сорттарына  пиренофороз  ауруының 
залалдануы  мен  таралуына  мониторинг  жүргізілді.  Аурумен  залалдануы  жағынан  алда 
тұрған  Ақмола  обылысы,  Астрахан  ауылдық  округінде 2,60%-дық  жоғары  көрсеткішпен 
залалданған  Ақмола 2 сорты  болды.  Ал  таралуы  жағынан  пиренофороз  ауруы  Солтүстік 
Қазақстан  обылысы,  Шағалалы  ауылдық  округінде  Астана  сортында 74%-ға  дейін 
таралған. 
Кілт сөздер: бидай, сорт, үлгі, патоген, пиренофороз, төзімді. 

29
 
Кіріспе 
Жұмсақ  бидай  (Triticum aestivum)  дүние  жүзінің  көптеген  елдері  жəне  Қазақстан 
үшін  əлеуметтік  жəне  экономикалық  тұрғыдан  маңызды  дақыл.  Қазақстанның  егістік 
аумақтарының 67,8% бидайға  арналған (14 млн.  га, 2009 ж).  Қазақстанда  бидай 
селекциясы 100 жылға  жуық  жүргізіліп,  шамамен 110 сорт  шығарылып  іске  асырылған 
[1].  Бидайдан  жоғары  өнім  алуды  шектейтін  факторлардың  бірі - өсімдіктердің  əртүрлі 
аурулармен залалдануы. FAO мəліметтеріне сəйкес жыл сайын аурулар себебінен əлемдік 
бидай өнімінің 10 пайызына дейін жоғалады [2]. 
Бидайдың жапырақ сары дағы (Pyrenophora tritici-repentis) іс жүзінде жер шарының 
бидай  өсіретін  барлық  аймақтарында  кездеседі:  Солтүстік  Америка,  Евразия  жəне 
Австралияда. Географиялық таралуында саңырауқұлақ ауруы кеңінен көрсетілген. Қазіргі 
таңда бұл өте қауіпті тез тарағыш прогресивті патогенді бидай өсірудің негізгі бағыттары: 
АҚШ,  Австралия (Rees et al., 1987) жəне  Канадада [3]. ТМД  елді  аумағында  патоген 
Молдавияда, Украинада, Беларусияда , Орталық Азияда жəне Қазақстанда (Хасанов, 1988; 
Поспехов, 1989) кездеседі [4, 5]. 
Б.А.Хасановтың  айтуы  бойынша  бидайдың  телеморфа  саңырауқұлақтары 
Қазақстанның  жағдайында  сирек  кездеседі  жəне  инфекцияның  негізгі  көзі  ретінде  бола 
алмайды.  Кейде  саңырауқұлақтар  бидай  тұқымынан  бөлініп  шығады.  Бидай 
жапырақтарында  қоздырғыш  тынышталған  мицелий  түрінде  қыстап  шығады.  Əдетте 
өнімді  жинап  болғаннан  кейін  патоген  жабайы  өсімдіктер  қалдықтарында  сапрофитті 
түрде  сақталады.  Жапырақтың  беті  ылғал  болып  температура  5
0
С  жағдайында  өсімдікті 
залалдау кезеңі 2 сағатқа жалғасады, сонымен қатар 20-25
0
С-тық температурада қолайлы 
жағдайда  ауру  тасымалдаушы  саңырауқұлақ (Drechslera tritici-repentis) өсіп  көбейе 
бастайды.  Аурудың  таралуына  жауын-шашынның  жиі  жаууы  аурудың  күшейіп  тез 
таралуына əсер етеді [6]. 
Жапырақ  сары  дағы  (Pyrenophora tritici-repentis) бидайдың  кең  таралған  ауруы 
болып  табылады.  Əлемнің  əр  аймақтарында  аурудың  байқалатын  мезгілі  эпифитотия 
жылдары төзімді сорттардың өнімнің аз мөлшерде беруі 65%-ға дейін жетеді (Hirrell et al., 
1990; Rees, Platz, 1989) [7, 8]. Бидайдың жапырақ сары дағының қоздырғышы (сары-қоңыр 
дақ,  пиренофороз, tan spot, yellow spot), гомоталды  аскомицет-фитопатогенді  саңырау-
құлақ болып табылады Pyrenophora tritici-repentis (Died) Drechs. [синонимы Р trichostoma 
(Fr.)],  жетілмеген  кезең Drechslera tritici-repentis (синонимы Helminthosporium tritici-
repentis Died) [9]. 
Аурудың  алғашқы  белгілері  көктемде  сезімтал  сорттарда  пиренофороз  ұсақ  түрде 
пайда  бола  бастайды,  дақтар  линза  тəрізді  формамен  ұлғайады.  Жапырақ  сары  дағының 
ұзындығы 12 мм  дейін  жетеді.  Залал  келтіретін  дақтар  өседі  жəне  оның  таралуы 
жапырақтың басынан негізіне дейін сарғайтып залалдайды [10]. 
Сары  дақ  (Pyrenophora tritici-repentis)  ауруының  қоздырғышы  төменгі  сатыдағы 
саңырауқұлақ  Drechslera (Helminthosporium) tritici-repentis деп  есептеледі,  ал  қалталы 
тəрізді кезеңі (Pyrenophora tritici-repentis) деп аталады. Бастапқы инфекция аскоспорамен 
таралады.  Өсімдіктердің  вегетация  кезінде  көп  реттік  залалдануын,  ары  қарай  таралу 
рөлін конидиялар атқарады. 
Баварияның  оңтүстігінде  (ФРГ)  алғаш  рет 1980-1981 жылдары  күздік  бидайдың 
Drechslera tritici-repentis саңырауқұлақ ауруы анықталды [11]. 
Зерттеудің  мақсаты:  Қазақстанның  солтүстік  аймақтарында  бидайдың  пиренофороз 
(Pyrenophora tritici-repentis) ауруына мониторинг жүргізу. 
Зерттеу материалдары мен əдістері 
Қазақстаның  солтүстік  аймақтарында  пиренофороз  ауруының  таралу  деңгейін 
анықтау мақсатында Ақмола, Солтүстік Қазақстан жəне Қостанай обылыстарының шаруа 
қожалығының  бидай  егіс  алқаптарында  пиренофороз  ауруына  мониторинг  жүргізілді. 

30
 
 
Гербарий  үлгілерін  бидайдын  сүттену  кезеңінде  жинадық.  Джеймістің  түрлендірілген 
шкаласы  бойынша  кем  дегенде 50-100 бидай  өсімдік  жинап  əрқайсысының  ауруына 
талдау жасалынады [12]. 
Өсімдіктерді жинау əдістері, егіс алқабының шетінен кіріп ортасына қарай 200 метр 
жүріп диагонал бойымен 50 өсімдік жиналынды. Таралуы (P) мен, ал залалдануы (R) мен 
белгіленеді. Аурудың таралуы жəне өсімдіктің залалдануы мына формуламен анықталады: 
*1. Р – аурудың таралу формуласы: 
P=n*100/N 
мұнда, N – ауру өсімдіктердің жалпы саны 
n- ауру өсімдіктер саны  
*2. R – аурудың таралуы мына формуламен анықталады:  
R=∑ab/N 
мұнда, ∑ab - барлық балдың жалпы саны. 
Нəтижелер мен талқылаулар 
Маршрутты  зерттеу  (Pyrenophora tritici-repentis) патогені  материалын  жинау 
барысында  жүргізілді.  Залалданған  бидайдың  жапырақ  үлгілері,  еліміздің  солтүстігінде 
бидай  өсіретін  Ақмола,  Солтүстік  Қазақстан  жəне  Қостанай  облыстарында  жиналды. 
Pyrenophora tritici-repentis  үлгілері  Қазақстанның 52 географиялық  нүктесінен  жиналды. 
Осы жұмыстың нəтижесінде 242 патоген үлгілері жиналып алынды. 
Кестеде  Ақмола,  Солтүстік  Қазақстан  жəне  Қостанай  облыстарының  егіс 
алқаптарындағы  пиренофороз  ауруының  таралуы  мен  залалдану  көрсеткіштері 
белгіленген.  Ақмола  облысы  Шортанды  ауданында  Шортанды 95 сорты  пиренофороз 
ауруымен ең аз мөлшерде залалданған. Аурумен залалдану көрсеткіші 0,26% құрады, ал 
таралу индекісі 26% болып табылды. 
Ақмола  облысы  Астрахан  ауданында  Астана 2 жəне  Ақмола 2 сорттарына 
мониторинг жүргізілді. Аурудың таралуы Астана 2 сортында 48%, ал Акмола 2 сортында 
70%  болды.  Залалдану  көрсеткіштері  Астана 2 сортында 1,64%, ал  Акмола 2 сортында 
2,60% болды. 
 
Кесте 1. 2015 жылғы  Солтүстік  Қазақстан  облыстарының  жаздық  бидай 
сорттарының пиренофороз ауруының залалдануы мен таралуына жүргізілген мониторинг 
 
Шаруа қожалық 
Сорттар 
Алдыңғы 
өсірілген дақыл
Пиренофороздың 
залалдану индексі, %
Р R 
Облыс: Ақмола        Аудан: Шортанды 
а/о Новакубанка  Шортанды-95 
Жаздық бидай 26 
0,26 
Облыс:  АқмолаАудан:   Астрахан 
а/о Астрахан ш/қ 
ЖШС Достык-06 
Астана 2 
Жаздық бидай 48 
1,64 
а/о Астрахан ш/қ 
ЖШС Достык-06 
Акмола 2 
Жаздық бидай 70 
2,60 
Облыс: Солтүстік Қазақстан       Аудан: Аққайын 
а/о Шағалалы 
Астана 
Жаздық бидай 74 
0,60 
а/о Шағалалы 
Астана 2 
Жаздық бидай 62 
1,88 
а/о Шағалалы 
Казахстанская-75  Жаздық бидай 24 
0,56 
Облыс: Қостанай       Аудан: Карабалық 
а/о Научный 
Карабалыкская-7 
Жаздық бидай 30 
0,50 
Ескертулер – P – таралуы, R–залалдануы; а/о – Ауыл округі;                  
ш/қ – Шаруа қожалық 

31
 
Солтүстік Қазақстан облысының Аққайың ауданы Шағалалы ауылдық округінің егіс 
алқаптарында пиренофороз ауруы кең таралған. Астана сортында аурудың таралуы 74%-
ды,  ал  Астана 2 сортында 62%-ды  жəне  Казахстанская-75  сортында 24%-ды  құрады.  Ал 
залалдануы бұл сорттарда 0,60%, 1,88% жəне 0,56%-дық нəтиже көрсетті. 
Қостанай  облысының  Қарабалық  ауданы  Научный  ауылдық  округінде  қарабалық 7 
сортына мониторинг жүргізілді. Ауарайының құрғақ болуына байланысты, осы аймақтағы 
жаздық бидайдың пиренофороз ауруының таралуы 0,5%-дық төменгі көрсеткіш байқалды, 
аурудың таралуы 25-30%-ды құрады. 
Қорытынды 
Қорта  айтқанда 2015 жылғы  Солтүстік  Қазақстан  обылыстарында  жаздық  бидай 
сорттарының пиренофороз ауруымен залалдануы жағынан алда тұрған Ақмола обылысы, 
ал  ауру  Солтүстік  Қазақстан  обылысында  кең  таралған.  Өсіріліп  отырған  бидай 
сорттарының  барлығы  пиренофороз  ауруына  төзімсіздік  көрсетеді.  Сондықтан  қазіргі 
таңда  пиренофороз  ауруына  төзімді  сорттарды  шығару  жəне  өндіріске  ендіру  өзекті 
мəселе болып табылады. 
Əдебиеттер 
1. Уразалиев  Р.А.,  Есимбекова  М.А.  Международное  сотрудничество  в  области
генетических  ресурсов  растений  (ГРР):  перспективы  и  результаты // Материалы 
международной  научно-теоретической  конференции  «Стратегия  земледелия  и 
растениеводства на рубеже XXI века». – Алматы: Бастау, 1999. – С. 173-174. 
2. Уразалиев Р.А., Жангазиев А.С. Экологическая селекция сортов озимой пшеницы
для  предгорной  и  поливной  зон  юга  и  юго-востока  Казахстана  и  Центральной  Азии 
(данные КСИ и ГСИ за период 1990-2007 гг.) // Агромеридиан. –2008. – №2. – С. 33-41. 
3. Rees R.G. Susceptibility ofAustralianwheatstoP. tritici-repentis // Australian Journal of
Agricultural Research. – 1987. – Vol. 39. – P. 141-151. 
4. Хасанов Б.А. Желтая пятнистость листьев злаков, вызываемая Perenophora tritici-
repentis (DIED). Drecns. Микология и фитопатология, том 22, вып. 1, 1988, С. 78-82. 
5. Поспехов  Г.В.  Особенности  роста  и  плодоношения  гриба  Pyrenophora tritici-
repentis (Died.) Drechs. В культуре // Микология и фитопатолия. - 1989. - Т. 23. Вып. 2. -С. 
117-121. 
6. Dubin H.J., Rajaram S. 1996. Breeding disease resistant wheats for tropical highlands
and lowlands. Ann. Rev. of Phytopathol. 34.503-526. 
7. Hirrell M.C., Spradley J.K., Wilson E.W. First report of tan spot caused by Drechslera
tritici-repentis on winter wheat in Arkansas // Plant Disease, 1990, 74, 3, p. 252. 
8. Rees R.G., Platz G. J. Effectiveness of incomplete resistance to Pyrenophora tritici-
repentis in wheat // Aust. J. Agric. Res., 1989, p. 43-48. 
9. Хохряков М. Л. Морфолог - биологическое обоснование систематики грибов рода
Helminthosporium (sensulato) на злаках // Диссертация докт. биол. наук. Л., 1953. – С. 398. 
10. Wiese M. V. Compendium of wheat Diseases. 1977. American Phytopathological
Society. 105 p. 
11. Hunger R.M, Brown D. A, 1987. Colony color, growth, sporulation, fungicide
sensitivity, and pathogenicity of Pyrenophora tritici-repentis. PlantDisease 71, 907-910. 
12. Методические  указания  по  проведению  регистрационных  испытаний  фунгици-
дов, протравителей семян и биопрепаратов в растениеводстве / под ред. Р.Касымханова. –
Алматы-Акмола, 1997. – 64 с. 

32
 
 

жүктеу/скачать 8,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: