Результаты  и  обсуждение

 
МОЛОДЕЖЬ И НАУКА: НОВЫЕ ВЗГЛЯДЫ И РЕШЕНИЯ 
 
 
171 
4.
 
Из  экстрагенитальных  заболеваний  у  юных  встречалась  наиболее  чаще  анемия  беременных  - 
15%. 
5.
 
Юные  беременные  наиболее  подвержены  воздействию  хронической  никотиновой 
интоксикации 35%, напротив 13% в контрольной группе. 
Таким  образом,  проведенное  исследование  показало,  что  осложнения  беременности  у 
несовершеннолетних  превышают  аналогичные  у  беременных  21-24  летнего  возраста.  Это  диктует 
необходимость поиска и проведения социальных и медицинских мероприятий в целях снижения частоты 
подростковой 
беременности, 
а 
также 
проведения 
санитарно 
-просветительской 
работы, 
пропагандирующих ценность семьи и брака. 
 
Литература 
1.
 
Брюхина  Е.В.,  Мазная  Е.Ю.,  Рыбалова  Л.Ф.  Особенности  течения  беременности,  родов  и 
послеродового периода в подростковом возрасте. Материалы II Российского форума «Мать и дитя»; 
2000; Москва. 
2.
 
Гуркин Ю.А., Суслопарова Л.А., Островская Е.А. Основы ювенильного акушерства. СПб., 2001. 351 
с. 
3.
 
Загорельская  Л.Г.  Особенности  течения  беременности,  родов  и  послеродового  периода  у  девочек 
подросткового  возраста  в  зависимости  от  состояния  их  здоровья:  автореф.  дис.  ...  канд.  мед.  наук. 
Уфа, 2002. 
4.
 
Каюпова Г.Ф., Кулавский В.А. Течение и исход ювенильной беременности с гестозом. Материалы 4-й 
Всерос. конф., по детской и подростковой гинекологии; 2000; М. 
5.
 
Синчихин С.П., Коколина В.Ф., Мамиев О.Б. Беременность и роды у несовершеннолетних. Педиатрия 
2004; 3: 93-96. 
6.
 
Хамошина  М.Б.,  Кайгородова  Л.А.,  Котик  Е.А.  Особенности  ведения  родов  у  юных  женщин. 
Материалы II Российского форума «Мать и дитя»; 18-22 сентября; 2000; Москва. 
7.
 
Брюхина Е.В.,  Сафронов  О.В.,  Слуднова  Ф.Ф. Беременность у  подростков.  Влияние  на 
репродуктивное здоровье.//Акуш.и гинекология.- 2003.- № 1.-С.37. 
 
 
Д. У. Сопбекова, С. У. Сопбекова, Е. С. Калинина,  7-031 «Общая медицина» 
ПРИМЕНЕНИЕ РОЗУВАСТАТИНА В КОМБИНИРОВАННОЙ ТЕРАПИИ У БОЛЬНЫХ  
АРТЕРИАЛЬНОЙ ГИПЕРТЕНЗИЕЙ И ДИСЛИПИДЕМИЕЙ 
Научный руководитель к.м.н. С. О. Жексембаева 
КГМУ, кафедра внутренних болезней№1, г. Караганда 
 
Введение. Основная цель лечения артериальной гипертензии - максимальное снижение сердечно - 
сосудистого риска. Это возможно при воздействии на все модифицируемые факторы риска, в том числе 
и нарушение липидного обмена. 
Цель.  Оценить  эффективности  комбинированного  применения  розувастатина  и  амлодипина  у 
больных артериальной гипертензией и дислипидемией. 
Задачи.  1.  Оценить  антигипертензивные  и  липидоснижающие  эффекты  комбинированного 
применения розувастатина и амлодипина у больных артериальной гипертензией и дислипидемией. 
2.  Изучить  кардиопротективное  влияние  статинов  на  сердце  у  больных  артериальной 
гипертензией. 
Материал и методы. Обследованы 110 пациентов с артериальной гипертензией  I и II степени  и 
дислипидемией.  Из  них  мужчины  70  и  женщины  40,  в  возрасте  от  40  до  75  лет  с  исходным  уровнем 
холестерина  липопротеинов  низкой  плотности  (ХС-ЛПНП)  больше  3,4  ммоль/л.  Пациенты  были 
рандомизированы  на  2  группы  лечения.  –Iгруппа-56  больных,  получавших  одновременно  амлодипин  в 
дозе 5 мг в сутки и розувастатин 10 мг в сутки.  
-  IIгруппа  –  54  больных,  принимавших  только  амлодипин  в  дозе  5  мг  в  сутки  и  рациональное 
лечебное питание. 
Результаты  и  обсуждение.  После  12  недель  лечения,  в  группе  принимавших  амлодипин  и 
розувастатин целевые уровни артериального давления и ХС-ЛПНП были достигнуты у 68% пациентов в 
отличие  от  пациентов  II  группы.  В  группе  больных,  где  были  назначены:  только  амлодипин  снижение 
систолического  артериального  давления  и  ХС-ЛПНП  имели  место  у  50%  больных.  Комбинированное 
применение  розувастатина  и  амлодипина  у  больных  артериальной  гипертензией  оказало 
кардиопротективный  эффект.  Кроме  существенного  увеличения  концентрации  ХС-ЛПВП,  отмечались 
эхокардиографические  признаки  регресса  гипертрофии  левого  желудочка  и  уменьшение  размеров 
атеросклеротической бляшки. 
Выводы. Таким образом, пациенты  при сочетании артериальной гипертензии и гиперлипидемии 
статины  следует  принимать  неограниченно  долго.  Результаты  комбинированного  применения 

 
МОЛОДЕЖЬ И НАУКА: НОВЫЕ ВЗГЛЯДЫ И РЕШЕНИЯ 
 
 
172 
амлодипина  и  розувастатина  объясняются  как  воздействием  липидного  обмена  и  плейотропными 
эффектами  -  способностью  улучшать  эндотелиальную  функцию,  антитромбическим  и  карио-
протективным  действием. 
 
 
 
Т. А. Ступина, Н. А. Бархатова, А. В. Кательникова, Л. В. Копылова,  
6-070 гр. Специальность «Общая медицина» 
ОЦЕНКА  ЭФФЕКТИВНОСТИ  ПРЕПАРАТА АТАРАКС ПРИ ЛЕЧЕНИИ  БОЛЬНЫХ   
С РЕВМАТОИДНЫМ АРТРИТОМ 
Научный руководитель к.м.н., и.о. доцент З. К. Гусеинова 
КГМУ, кафедра внутренних болезней №1, г. Караганда 
 
Цель:  Сравнить  эффективность  препарата  атаракс    для  лечения  больных  с  ревматоидным 
артритом. 
Материалы и  методы: В клиническое исследование было включено  40 пациентов в  возрасте от 
30  до  65  лет  с  достоверным  диагнозом  ревматоидного    артрита  по  критериям  АСR,  длительность 
заболевания –от 2 до 15 лет. Ревматоидный фактор (РФ) определен у 20 больных. Функциональный класс 
(ФК)    по  класификации    АСR    в  большинстве  случаев    был  определен    как  II  (60%)  и  III(40%) 
соответствено.  Рентгенологическую  стадию  определяли  согласно  медицинской    документации  по 
протоколу  рентгеновского  исследования,  проведенного  во  время  настоящей  госпитализации  и    по 
данным  предыдущих  выписок  из  амбулаторной  карты.
 
В  исследование  не  включали  больных  с 
язвенными  поражениями  пищеварительного  тракта,  недостаточностью  кровообращения  выше  I  стадии 
по  классификации  Стражеско  -  Василенко,  хронической  почечной  недостаточностью  и  бронхиальной 
астмой.  Обследованные  больные    разделены  на  две  группы:  1-группа  20  больных  получали  помимо 
базисной  терапий  метотрексат  7,5мг  -2  раза,  сульфасалазин  0,5мг-3раза,  преднизолон    15  мг  в  сутки, 
диклофенак 3,0  в/м, а во II группе  20 больных в сочетании  с  комплексной терапией получали атаракс  
по  5,0 мл  на  NaCL0,9%- 200мл физ растворе  1 раз в сутки в течение 15 дней. 
Результаты:  У  всех  пациентов  до  начала  и  в  конце  лечения  оценивали:  длительность  утренней 
скованности, болезненность суставов, количество воспаленных и болезненных суставов, объем движений 
в  пораженных  суставах.  Определяли  СОЭ,  уровень  С-реактивного  белка,  титр  ревматоидного  фактора, 
белковые  фракции,  уровень  гемоглобина,  число  эритроцитов,  лейкоцитов  и  тромбоцитов,  активность 
аминотрансфераз,  щелочной  фосфатазы,  уровень  креатинина  и  мочевины,  проводили  общий  анализ 
мочи. Изменения показателей после лечения считали существенными при их отклонениях не менее ±10% 
от исходного значения, уровня С-реактивного белка - не менее ±25%, титра ревматоидного фактора - не 
менее  одной  ступени  разведения.  У  большинства  больных  отмечали  выраженный  анальгетический 
эффект  атаракса.  В  I  группе    больных  боль  в  суставах  уменьшилась  у  50%  пациентов,    а  во  II  группе   
80% больных. Индекс Ричи  в I группе больных  снизился в среднем на 40%, а у  пациентов во II группе  
на    75%.  В  I  группе    больных  число  болезненных  суставов,  длительность  утренней  скованности 
уменьшились у 45% больных, а во II группе  пациентов  эти показатели  составили  70% и  85%. Наряду с 
анальгетическим  эффектом,  атаракс    оказывал  и  противовоспалительное  действие.  Отмечен  более 
высокий  и  ранний  терапевтический  эффект  у  больных  во  II  группе    по  сравнению    с  больными        I 
группы. 
Выводы:  таким  образом,    полученые  данные  свидетельствует  о  высокой  терапевтической 
эффективности  атаракса,  проявляющиеся  мощным  безбаливающим  и  противовосполительным   
действием при использовании  в комплексной терапии  больных  с ревматоидным  артритом.  
 
 
Ж. Б. Султанов,  «ҚДС» 3-002 
ҚЫРЫМ-КОНГО ГЕМОРРАГИЯЛЫҚ ҚЫЗБАСЫНЫҢ ЭПИДЕМИОЛОГИЯДАҒЫ  
ҚАЗІРГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
Ғылыми жетекші оқытушы Г. Т. Абуова 
ҚММУ, Эпидемиология және коммуналды гигиена кафедрасы, Қарағанды қ. 
 
Қырым-Конго  геморрагиялық  қызбасы  жедел  зоонозды  табиғи-ошақтық,  трансмиссивті 
механизммен берілетін, геморрагиялық синдромы айқын білінетін және екі толқынды қызбамен жүретін , 
көп жағдайда өлім жағдайына әкелетін вирусты инфекция [1].              
Қырым-Конго  геморрагиялық  қызбасы  (ҚКГҚ)-кене  шаққаннан  болатын  және  адамнан  адамға 
жұғатын  жұқпа,  осындай  жайттар  Республикамыздың  Оңтүстік  аймақтарында  Жамбыл,  Оңтүстік 
Қазақстан  және  Қызылорда  облыстарында  кездеседі  және  табиғи-ошақтары  бар,  соңғы  статистикалық 

 
МОЛОДЕЖЬ И НАУКА: НОВЫЕ ВЗГЛЯДЫ И РЕШЕНИЯ 
 
 
173 
мәліметтерге  сүйенсек  әсіресе  Оңтүстік  Қазақстан  және  Қызылорда  облыстарында  көптеп  орын  алады 
[2].  
ҚКГҚ-ң  алғашқы  табиғи  ошақтары  Крымда,  Африка,  Европа,  Орта  Азияда,  Ирак,  Иранда,  Араб 
Эмиратында, Индияда, Пакистанда  және Қазақстанның Оңтүстік облыстарында тіркелген [1].  
Бұл  аурудың  қоздырғышы  арбовирустарға  жататын,  Nairovirus    туыстығына,  Bunyaviridae 
тұқымдасына кіретін құрамында РНК-сы бар вирус.  
Вирус  резервуары  болып  жабайы  және  үй  жануарлары  (сиыр,  ешкілер,  қояндар  және  т.б), 
кенелердің  20-дан  астам  түрлері  әсіресе  (  Hyalomma,  Dermacenter  туыстығындағы  кене  қауіпті  болып 
саналады). Науқас адам қоршаған ортаға қауіпті, вирус науқастың қанымен (мұрын, жатыр, ішек) және 
құсық арқылы бөлініп шығады.  
Берілу  механизмі  трасмиссивті  немесе  жанасу,  аэрогенді  болуы  да  мүмкін,  лабораториялық 
жағдайларда.  Инфекциядан  кейінгі  иммунитет  ұзақтығы  1-2  жыл.  ҚКГҚ-мен  мал  шаруашылығындағы 
және ауыл шаруашылығының жұмысшылары көп ауырады, лаборатория ішілік өршулер де тіркелген [1].  
ҚКГҚ-да маусымдылық сәуір-маусым айларында басталып қыркүйек айында аяқталады. Вирсуқа 
тұрғындардың қабылдағыштығы жұқтыру жолдарына байланысты. Эпидемиялық аймақтарда иммундық 
қабат түзіледі, дегенмен  науқас айыққаннан кейін, өмірлік иммунитет түзілмейді және ұзақтығы толық 
зерттелмеген, 3-реттік вакцина алғаннан және бір жылдан соң ревакцинация жасалғаннан кейін ғана, қан 
сарысуындағы антиденелер 8 есеге артады. Қазақстан Республикасының оңтүстік аймақтарында табиғи 
ошақтары кең таралғандықтан адамнан адамға  жұғу қаупі өте жоғары және өлім саны көп [3].  
Аурудың  негізгі  белгілері  болып  кене  шаққан  жердің  ісініп  ауруы,  іріңдеуі,  кене  шаққан  жердің 
маңындағы лимфа түйіндерінің үлкейіп ауруы, дене қызуының көтеріліп, адам ағзасының жалпы улану 
белгілерінің пайда болып, бастың, бұлшық еттің, буындардың  қатты  ауруы, әлсіздік, енжарлық, тәбеттің 
төмендеуі  болып  табылдады.  Дене  қызуының  тез  39-40  С  көтеріліп,  қалтырау,  геморрагиялық 
белгілердің  пайда  болуы,  адам  ағзасының    шырышты  қабаттарынан,  тістерінен,  мұрыннан,  әйелдердің 
жыныс  мүшелерінен  немесе  ішкі  ағзаларынан  қан  кетеді,  ағзаның  қанды  ұйыту  қаблеті  бірте-бірте 
жоғалып,  адам  қансырау  салдарынан  өлімге  әкеліп  соғуы  мүмкін.    Қрым-Конго  геморрагиялық 
қызбасына  тән  дене  қызуының  қатты  көтеріліп,  субфебрильді    төмендеуі,    1-2  күннен  кейін  қайта 
көтерілуі  екі толқынды жүруі [1].    
Дер  кезінде  емделмесе    сепсис,  өкпенің  ісінуі,  ошақты  пневмония,  жедел  бүйрек  жетіспеушілігі, 
отит, тромбофлебит сияқты асқынулар болады және 30% өлім жазасына әкеліп соғады. [4].   
Кенелерден қорғанудың арнайы және арнайы емес алдын алу шаралары бар.  Эпидемиологиялық 
көрсеткіштері бойынша арнайы  алдын алу шараларына зақымдалған ақ тышқан миы тәнінен алынған өлі 
вакцина  Шығыс  Европа  елдерінде  көптеп  қолданылды,  дегенмен  қазіргі  таңда  қауіпсіз  және  тиімді 
вакцина жоқ.  
Арнайы  емес  алдын  алу  шараларына,  киімге  және  дененің  ашық  жерлеріне  дәріханаларда  кең 
көлемде  сатылатын  репелленттер    (кенелерді  үркітетін  зат)    жағу  керек.  Киімге  де  көңіл  бөлу  керек, 
киімнің  түсі  ақшыл  болғаны  дұрыс,  өйткені  бұндай  киімдерде  кенені  байқау  оңай,  жейдені  шалбарға  , 
шалбарды шұлықтың ішіне салып кию керек және міндетті түрде бас киім, жағаны, манжеттерді жауып 
жүру  керек.Табиғатта  болғанда  сағат  сайын  адам  үсті-басын  тексеріп,  қағып  отыру  қажет  және  үйге 
келген  соң  міндетті  түрде  жуыну  керек.  Денеге  жабысқан  кенені  өз  бетінше  жұлып  алуға  болмайды, 
келесі  ережелерді  сақтау  керек,  кене  жабысқан  жерге  сұйық  май  тамызып  ,  пинцетпен  абайлап,  кенені 
теріге жақын тұмсық тұсынан қысып, шайқап, ырғамай еппен алу керек, кененің шаққан орнын міндетті  
түрде иодпен залалсыздандыру және дәрігерге жүгіну керек. [1]. 
Қазақстан  Республикасында    эндемиялық  аумақ  болып  табылатын    Жамбыл,  Қызылорда  және 
Оңтүстік Қазақстан облыстарында науқастар саны тіркелді. Қызылорда облысы   бойынша Жаңақорған, 
Шиелі аудандары қолайсыз болып табылады.  2012 жылы  Жаңақорған ауданы бойынша 5 науқас, Шиелі 
ауданында 2 науқас тіркелді , 2013 жылы  Жаңақорған ауданында 2 науқас тіркелді, барлық науқастарға 
ем  тағайындалып,  ауруханадан  шығарылды.    2009  жылы  Оңтүстік  Қазақстан    облысында  22  науқас 
тіркелді, оның ішінде Түркістан қаласында -12, Шымкентте-3, Арыс ауданында -2, Отрарда, Сарыағашта, 
Сайрамда,  Шардарада  және  Кентау  қаласында  1  жағдайдан  тіркелген.  Осы  тіркелген  22  науқастың  8-і 
өліммен  аяқталды,  5  жағдай  Түркістанда,  Сайрам,  Шардара  және  Шымкентте  1  жағдайдан  тіркелген, 
қалған 14-і сауығып айыққан. Науқастардың жас ерекшеліктеріне қарай 14 жасқа дейінгі балалар саны 5, 
15-29 жас аралығындағылар саны 6, 30 жастан жоғары 11-ге жетеді,  жынысына қарай осы 22 науқастың 
13-і ерлер, 9-ы әйелдер.  [4]. 
Түркістан  қаласында  ауруханаішілік  жұқтырулар  перзетханада,  инфекциялық  бақылаудың  , 
санитарлық-гигиеналық  және  дезинфекция  режимдерінің  бұзылуынан  болған.  2013  жылы      Оңтүстік 
Қазақстан облысында 1666 адамды кене шағып медициналық көмекке жүгінді,  оның ішінде 182 науқас 
ауруханаға жатқызылып қалған 1484 адам медициналық бақылауда үйге жіберілді және осы айтылғандар 
арасында  ҚКГҚ-мен ауырғандар тіркелген. 
Оңтүстік  Қазақстан,  Қызылорда    және  Жамбыл  облыстарында  эпидемиологиялық    жағдайлар  
тұрақты  болу  үшін,    жергілікті  атқарушы  органдар,  денсаулық  сақтау  ұйымы,  санэпидқадағалау, 

 
МОЛОДЕЖЬ И НАУКА: НОВЫЕ ВЗГЛЯДЫ И РЕШЕНИЯ 
 
 
174 
ветеринарлық қадағалау   және обаға қарсы қызметтің қатысуымен  профилактикалық шаралар кешенін  
ұйымдастыру  керек.  ҚКГҚ-сы  жыл  сайын  аурулар  саны  өсуде,  бұның  себебі  тұрғындарды  насихаттау, 
ақпараттық  ағарту  жұмыстарының  аздығы,  жеке  бастың  гигиенасын  сақтамау,  жергілікті  халықтың 
вакцинаны  уақтылы  алмауы  және    бас  тартуы,  мал  шаруашылығы,  ауыл  және  орманды  жерлерді 
дезинсекциялау шараларының дұрыс жүргізілмеуі.  
 
Әдебиеттер 
1.
 
Покровский С.Г, Пак  Н.И. Инфекционная  болезни и эпидемиология // 2003, 685-687 с.    
2.
 
Жамалбекова  Ж,   Қырым-Конго геморрагиялық қызбадан сақ болыңыздар. /Денсаулық  -2009  №9  с 
11. 
3.
 
С.А.  Амиреев,    С.К.Каримов,  К.С.Оспанов,  Е.Е.Дурумбетов,  С.В.Казаков  .    Крымская-Конго 
геморрагическая лихорадка.  //Эпидемиология  / 2-том , 2012, с .346-353. 
4.
 
Егембердиева  Р.А,    Дмитровский  А.М,  Шерметова  М.Б.  Клинико-эпидемиологическое 
характеристика  крымской  конго  –геморрагической  лихорадки  в  Кзылординской  и  Южно-
Казахстанской  областях.  Вестник.  Южно-Казахстанской    Гос.Фарм.  Академий  /-  2011-  №1  –с  .190-
192. 
5.
 
Егембердиева  Р.А.  Особенности  эпидемиологического  надзора  за  крымской-конго  геморрагической 
лихорадкой в Казахстане. Вестник. Южно-Кзахстанской академий/- 2010- №6- с- 62-63. 
6.
 
Егембердиева Р.А. Сравнительная характеристика заболеваемости крымской –конго геморрагической 
лихорадки  в  Кзылординской,  Южно-Казахстанской  и  Жамбылской  областях/  Вестник.  Южно-
Казахстанской  Гос.Фарм. Академий /- 2011- №1- с. 192-193. 
 
 
Ж. Б. Султанов,  «ҚДС» 3-002 
СОПЫЛЫҚ ІЛІМДЕГІ ҰҒЫМДАР МӘДЕНИЕТІ 
Ғылыми жетекші оқытушы Т. В. Мустафина 
ҚММУ, Қазақстан тарихы және әлеуметтік – саяси пәндер кафедрасы, Қарағанды қ. 
 
Ислам дінінің мистикалық бағыты суфизм (сопылық жол) әр уақытта өзінің тылсым табиғатымен 
таң  қалдырған.  Сопылық  бағыт  жайында  бір  жақты  пікір  жоқ.  Сопылар  өздерін  исламның  нәрін, 
тазалығын сақтаушылар десе, қоғамда оларды кейде исламды бұрмалаушылар қатарына да жатқызады. 
Бұл мақалада біз сопылық бағыт, оның ислам дүниетанымындағы орны мен ерекшеліктері туралы 
талқылауды жоспарлап отырмыз. 
Біздің жұмысымызда сопылық жолға түсетін бағыт, яғни, сопылық жолдың кілті, бұл ілімге ғана 
тән дүниелер туралы талқылау жүреді. 
Негізінен,  «Сопылық  ілім»  –  Ислам  әлемінде  кеңінен  тараған  діни  қозғалыс.  Сопылықты 
уағыздайтын  ілімді  «тасаууф»  деп  атайды.  Тасаууф  –  тәңіртанудан,  адамзаттың  этика-эстетикалық 
құндылықтарын  терең  түсіндіретін,  рухани,  ішкі  дүниенің  талаптарына  жауап  беретін  білім  ретінде 
қалыптасқан. [1, 148].  Ислам діні көптеген мемлекеттерде қолдау тауып, нық орнаған шақта мұсылман 
мемлекеттері  байып,  ел  билеушілері  мен  қарапайым  халық  өз  пайдасы  мен  мансапқорлықты  көздей 
бастады.  Осы  шақта  мұсылман  қауымын  имандылыққа  шақыратын,  Ислам  дінінің  түп  негізін 
уағыздайтын,  шариғатпен  өмір  сүруді  дәріптейтін  топтар  пайда  болды.  Бұл  –  сопылар  еді.  Алғашқыда 
Ислам дінінің қағидаларын қатаң ұстанған сопылар, уақыт өте келе философиялық ойларға негізделген 
Алланы тану жолына бағыт алып, ислами қағидалардан алшақтай бастағаны мәлім.  
Осы  шақтан  бастап  дәстүрлі  ислам  мен  сопылық  ілімде  айырмашылықтар,  тіпті  кейбір 
жағдайларда  қарама  –  қайшылықтар  туындай  бастады.  Мысалы,  дәстүрлі  исламда  қазіргі  таңда  бес 
парызға  жіті  көңіл  бөлінгені  баршамызға  мәлім.  Бес  парыз  –  Ислам  дінінің  негізгі  қағидалары.  Олар 
мынандай: 
1.  Алланың  барлығына,  бірлігіне,  хазірет  Мұхаммедтің  Алланың  құлы  әрі  соңғы  пайғамбары 
екендігіне сену («Әшһаду ән-ла-иллаһа иллалаһ уа ашһаду әннә Мұаммәдән Ғабдуһу уә расулуһ»). 
2. Ислам дінінің, яғни Аллаға сыйынудың негізгі діңгегі – күнде бес уақыт намаз оқу. 
3. Дінге, Аллаға сыйынудың тағы бір талабы – ауқатты деп саналатын пенделердің жылына бір рет 
зекет беруі. 
4. Рамазан айында бір ай ораза ұстау. 
5.  Дені  сау  және  адал  жолмен  тапқан  қаржысы,  малы  жеткілікті  болса,  өмірінде  бір  рет  Мекке-
Мәдинаға барып қажылық ғибадат жасау. 
Сопылық — дүниеден безуге, нәпсіні есептеуге, тәнге қатысы бар нәрселерден бет бұруға, нәпсіні 
тазалауға, Аллаһ тағалаға мағрифатқа немесе хақиқатқа иман келтіру арқылы қосылу дәрежесіне жетуге 
ұмтылысқа негізделген өмір салты.  
Сопылық  –  адам  туралы  ілім.  Яғни,  адам  қоғамды  жетілдіру  үшін  ең  алдымен  өзін  жетілдіруі 
қажет.  Сопылықтың  түп  негізі  нәпсімен  күрес.  Адам  баласының  бойын  лас  пиғылдардан  тазарту,  өсек 

 
МОЛОДЕЖЬ И НАУКА: НОВЫЕ ВЗГЛЯДЫ И РЕШЕНИЯ 
 
 
175 
айту,  өтірік  айту,  жала  жабудан  аластау,  жаратушыға  деген  және  барша  адамзатқа  деген  жүректе 
махаббат сезімін орнату. 
Сопылық  ілімнің  ең  ірі,  танымал  тұлғалары  әл  –  Ғазали,  Омар  Хаям,  Джаладдин  Румидің 
туындыларында  «шарап»,  «шараптан  мас  болу»  деген  ұғымдар  жиі  кездеседі.  Бұл  ұғымдар  басым 
жағдайда өте тұрпайы мағынада түсіндіріледі. Яғни, шарапты тікелей ұғынып, сопыларды тазалық емес, 
нәпсінің жолында жүргендер, зинақорлар, шарапхананың табалдырығын тоздыратын маскүнемдер деп те 
түсінуге  болады.  Осындай  теріс  түсініктердің  қалыптасуының  бірден  бір  себебі  сопылар 
туындыларының  түп  нұсқасынан  бірнеше  тілде,  бірнеше  рет  аударылуы.  Біздің  ойымызша  бұл  негізгі 
мәтіннің  бұрмалануына  әкеліп  соқты.  Сонымен  қатар,  кеңестік  атеистік  қоғамның  әсерін  де  ескерген 
жөн.  Мысал ретінде Омар Хаямның мына өлең жолдарын талдап көрсек: 
Бүгін бір ішейінші, құйшы шарап! 
Моламнан, өлсем, исі тұрсын тарап. 
Тұсымнан қабірімнің өткен адам 
Елітіп, естен танып, қалсын қарап (Қ. Шаңғытбаев аудармасы) немесе 
Қыз бен гүл, шарап толы кесеменен 
Шалқытып, өмірді әлі кеше берем. 
Бұрын да, қазір, міне, алда тағы, 
Ішкен ем, ішіп жүрмін, іше берем («Аңыз адам» журналынан) 
Алайда,  осы жоғарыда  жазылған өлең жолдарын парсылардың мистикалық поэзиясына,  сопылар 
философиясына сүйене отырып саралап көрейік... 
Бұл  жердегі  шарап    біз  ойлайтындай  алкогольді  ішімдік  емес.  Оның  терең  метофизикалық  мәні 
бар. Шарап  -Алланың нұры. Шарап толы  кесе  (қалб)  –  жүрек.  Яғни,  Алланың нұрына бөленген жүрек. 
Оған мас болу – Аллаға ғашықтықтан рухани ләззат кешу. Ал қыз (жар) парсы тілінен аударғанда «дос» 
дегенді  білдіреді.  Ал  әулиелер  –  Алланың  достары.  Сопылардың  қыз  құшып,  шарап  ішуі  біздің 
санамызда  қалыптасқан  жалпақ  түсінік  емес,  керісінше,  олардың  Аллаға  деген  ұлы  ғибадаты,  Құдайға 
деген ессіз ғашықтықтарын тұспалдап отырғандары. 
Сопылар үшін шарап  –  дәрі, жүректің емі.  Сопылар үшін  басты  мақсат  нәпсіден толық тазарып, 
Алланың  нұрына  бөленіп,  Аллаға  деген  шексіз  махаббатқа  бой  алдыру.  Осы  мақсат  Исламмен,  яғни 
дінмен  тығыз  байланысып,  ұштасып  жатты.  Себебі,  американдық  теолог  Т.  Паркер  айтқандай  «Дін  – 
махаббаттың ең жоғарғы формасы». 
Әрине, сопылық ілім пайда болғаннан бері бірер уақыт өткен соң, сопылық ілімнің қарсыластары 
пайда болды. Сопылардың қуғынға ұшырап, тіпті өлім жазасына кесілгендері тарихи деректерден мәлім. 
Біздің  ойымызша,  қуғынға  ұшырау,  жазаға  тартылу,  дәстүрлі  Ислам  тарапынан  қатаң  сөгіске  ұшырау 
салдарынан  сопылар  философиясында,  сопылардың  еңбектерінде  шартты  түрде  алынған  образдар, 
теңеулер,  символдар  кең  етек  жайды.  Осы  символдар,  теңеулер  мен  образдарды  «кілт  сөздер»  деген 
ұғымға топтастыруды жөн көрдік   
Ерекше  атап  өтетін  жағдай  –  ол  уақыт  өте  келе  «кілт  сөздер»  сопылық  ілімдегі  ұғымдар 
мәдениетін  қалыптастырды.  Осы  ұғымдар  мәдениетін  толық  зерттеп,  мағынасын  жіті  талқылап,  түсіну 
нәтижесінде біз, сопылық ілімдегі жасырын сырларды ашып көруге ұмтылыс жасайтынымыз сөзсіз. 
Қазіргі  таңда  сопылық  ілім  жайлы  көптеген  оң  және  сол  пікірлер  қалыптасқан.  Көптеген 
мұсылман  елдерінде,  сонымен  қатар  Қазақстанда  сопылық  ілімді  зерттеп  талқылау  актуалды 
мәселелердің  бірі  болып  табылады.  Сопылық  ілім  жайлы  көптеген  негативті  ойлардың  қалыптасуына 
қарамастан,  сопылықтың  алғашқы  идеясы  дәстүрлі  ислам  қағидаттарына  қайшы  келмегенін  ескерген 
жөн.  Сонымен  қатар  Түркі  елдерінің  мәдениеті,  түркі  елдеріне  ислам  дінінің  кең  етек  жайып  таралуы 
сопылықпен тығыз байланысты.  
Сопылық  түсінігіне  қарсы  шығу  деген  бүкіл  тарихымызға,  мәдениетімізге,  қазақ  халқының 
тарихына  қарсы  шығу  болып  табылады.  Себебі,  Иасауиден  бастап  Асан  Қайғы,  Абай  Құнанбайұлы, 
Шәкәрім Құдайбердіұлы, МәшҺүр Жүсіп Көпеев сынды қазақ даналары сопылық мәдениет негізінде ой 
толғады.  Бұл  –  қазақтың  дәстүрлі  мұсылмандық  түсінігінің  сопылық  философиямен  тығыз 
байланысының дәлелі. Сол себепті сопылық ілімді бір жақты түсінуге де,  түсіндіруге  де болмайды.  Ол 
ілімнің өзіне ғана тән дүниесі бар. 
 

жүктеу/скачать 3,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: