Міржақып Дулатұлы оян, Қазақ! Байбатыр Ержанұлы т ¥ Р, Қазақ! Әбілқасым Арғыни жатпа, Қазақ!
жүктеу/скачать 323,4 Kb. Pdf көрінісі
|
| Қ
¥ РАСТЫРУШЫДАН Бірнеше ғасьф бойына ғылым мен білімнің ордасы болған мұ- сылман елдерінің соңғы үш ғасырда «қалың ұйқыға» кетіп, өркениет көшінен кеш қальш бара жатқаны сол кездегі ел қамын жеген жан- дарды ойландырмай қоймаған. Орта ғасырларда небір даналар мен данышпандарды тэрбиелеп шығарған мұсылмандардың XX ғасыр- дың басында өзге дін өкілдерінен артта қалып отырғаны, расында да, аянышты жағдай еді. Бір кездері Шығыстьвд шэкіртіндей больш көрінген Батыс соңғы ғасырларда ғылым мен білімде алға озып, «ұй- қыда жатқан» мұсылман елдерін бірінен кейін бірін отарлап жатқан тұсы еді. «Бұл не қылған ұйқы? Біз неге өркениет көшінен артта қа- лып қойдық?», - деген сұрақтар ұлт қамын жеген ұландарды мазалай бастаған. Өз халқыньвд өркениет көшінен қалып қойғанына алаңдау- шылық білдірген ұлт жанашырлары қолдарына қару орнына қалам алып, оқу-ағартушылық жағына ден қойды. Бұрыннан қалыптасқан дэстүрлі оқу жүйесін заман талабына сай жаңартып, бүгінгі жас та- лабаларды жаңаша оқыту мәселесін көтере бастады. Сондықтан да Шығыс мұсылман халықтары әдебиеттануында XX ғасырдың басын «Аср-е бидор» яғни «Ояну ғасыры» деп атады. Алғашында қадімшылдар мен жэдидшілердің арасындағы тар- тыс, жэдидшілдердің негізінде түркішілдердің шығуы, содан кейін өз ұлтының қамын жеген ұлтжандылардьщ бой көрсетуі мұсылман халықтарында, соның ішінде түркі халықтарының бэріне тэн қасиет едд'. Ортағасырлық шығармаларда кеңінен жырланған жалпы мұ- сылман үмбетінің орнына ел қамы, Аллаға ғашықтық сезімдерінің орнына отанға, туган жерге деген махаббат, мағрифаттың (Алланы тану жолдары) орнына мағариф (дүнияуи оқу-ағарту) мэселелері кеңінен көтеріле бастады. Шьныс мұсылман әдебиетінде көтеріле бастаған мұндай мэселелер қазақ әдебиетінде де көрініс берді. 1 Бұл туралы белгілі әдебиеттанушы ғалым Д.Қамзабекұлының зертгеулерінде жүктеу/скачать 323,4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|