Molecular Biology of the cell клетканың молекулалық биологиясы Алтыншы басылым, І том
жүктеу/скачать 52,26 Mb. Pdf көрінісі
|
| 162 3-тарау. Белоктар
3.34-сурет. Амилоид талшықтарының қалыпты екі функциясы. (A) Эуаритоттық клеткаларда бе- локтар жиынтығы секреторлық көпіршіктерде өте тығыз орналасып, экзоцитоз арқылы жиынтықтың шығуын қоздыратын сигнал келмегенше сақтала алады. Мысалы, эндокриндік жүйенің глюкагон мен кальцитонин сияқты белоктары мен пептидтік гормондары қысқа амилоид талшықтары түрінде сақталады және олар клетка сыртына жеткен кезде диссоциацияланады. (Ә) Бактериялар амилоид талшықтарын алғызат белоктарды өздерінің бетінде секрециялау көмегімен өндіреді; кейін осы тал- шықтар бірігіп, бактериялар қауымдастығын қорғауға көмектесетін биопленка түзеді. Көптеген белоктардың құрамында «қайтымды амилоидтар» түзе алатын күрделілігі төмен домендер болады Соңғы уақытқа дейін пайдалы функциясы бар амилоидтар маманданған көпіршіктердің ішінде орналасады немесе клетка сыртына ғана экспрессияланады деген ой болды. Дегенмен, жаңа тәжірибелер күрделілігі төмен домендердің үлкен жиынтығының клетка ядросы мен клетканың цитоплазмасында функцияналдық рөл атқаратын ами- лоид талшықтарын түзе алатынын анықтады. Мұндай домендер, әдетте, ұйымдаспаған болып келеді және 20 әртүрлі амин қышқылдарының түрі кіретін және жүздеген амин қышқылдарының қалдықтарынан тұратын аминқышқылдық тізбектер түрінде кездеседі. Керісінше, ауру тудыратын амилоидтың құрамында бір-бірімен коваленттік емес бай- ланыстар көмегімен байланысатын құрылымдар анықталды және олар сигналдардың әсерінен оңай диссоциациялана алады – оларды қайтымды амилоидтар деп атайды. Осындай домендері бар көптеген белоктарда спецификалық басқа белоктармен және РНҚ молекулаларымен байланысатын әртүрлі домендердің қосымша жиынтығы бола- ды. Олардың клеткадағы реттелетін агрегациясы гидрогель түзе алады. Гидрогель осы және басқа да молекулаларды клеткааралық денелер немесе гранулалар атты нүктелік құрылымдарда жинайды. Спецификалық мРНҚ осындай гранулаларға секвестерлене алады және осындай мРНҚ қажетті уақытқа дейін амилоид талшықтарымен оралады және сақталады. Спецификалық мРНҚ молекулаларының транскрипциясы, процессингі мен тасыма- БЕЛОКТАРДЫҢ ПІШІНІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ 163 лында маңызды рөл атқаратын ядролық FUS белогын қарастырайық. Оның 200 амин қышқылдарының қалдықтарынан тұратын молекуласының С-ұшының 80%-ы тек төрт амин қышқылынан тұрады: глицин, серин, глутамин және тирозин. Осы қарапайым до- мен РНҚ молекулаларын байланыстыратын басқа көптеген домендермен байланысады. Пробиркада жеткілікті концентрацияда ол өз-өзімен немесе басқа белоктардың қара- пайым домендерімен әрекеттесетін гидрогель түзеді. Қарапайым домендер бір-бірімен байланысатындығына қарамастан, гомотиптік қатынастардың аффинділігі жоғары болады ( 3.35-сурет ). Келесі тәжірибелер гомотиптік және гетеротиптік қатынастардың амилоид талшықтарын түзетін β-қатпарлы ядролық құрылым көмегімен түзілетінін анықтады. Осыған қоса, мұндай құрылымдар басқа қайталамалы тізбектермен жүктеу/скачать 52,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|