Монография «Елтаным баспасы»



Pdf көрінісі
бет96/193
Дата06.01.2022
өлшемі14,19 Mb.
#16567
түріМонография
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   193
көрмедім – бір сөзШегірткеден қорыққан егін екпес. 
² Фразеологизмдердегі əрбір жеке сөздердің барлығы бірігіп бір 
фразеологиялық мағынаны білдіреді. Мысалы, жүрегі тас төбесіне 
шығу – қорқу; Қыпша бел – жіңішке бел; Мұрнына су жетпеу – қолы 
тимеу, уақыты жетпеу, 
²  Фразеологизмдерді  фразеологизм  деп  тану  үшін  қойылатын 
үш  түрлі  басты  ерекшелік  бар.  Олар:  мағына тұтастығы; тіркес 
тиянақтылығы; қолдану тұрақтылығы. Ал  мақал-мəтелдерде  тек 
тіркес тиянақтылығы; қолдану тұрақтылығы байқалады.
² Фразеологизмдер функционалдық қызметіне қарай бейтарап, кіта-
би, ауызекі сөйлеу тіліндегі жəне қарапайым, дөрекі мəнде қоланылатын 
стильдік қабаттарға жіктеледі. 
²  Фразеологизмдердің сөйлем ішінде жұмсалуы үшін белгілі бір 
оралымға негізделеді. Сүйемел сөздер жұмсалады.
² Айтылатын ойды жеткізудегі пресуппозициялық ерекшеліктеріне 
қарай, мақал жəне мəтелдер деп бөлінеді. Мақал ойды толық аяқтайды. 
Мысалы:  Қазанға жолама, қарасы жұғар, Жаманға жолама бəлесі 
жұғар. Балалы үй – базар, Баласыз үй – мазар. Мəтелде айтылатын 
ой тұспалдап жеткізіледі: Сырын білмеген аттың сыртынан жүрме; 
Жығылсаң нардан жығыл.
Ұ қ с а с т ы қ т а р ы:
² Тұрақты тіркестер ретінде мақал-мəтелдер мен фразеологизмдердің 
құрылымдық ерекшеліктері сөз тіркесі, сөйлем құрылымдас, ұқсас бо-
лып келеді. 
² Екеуі де ұлт менталдығы мен ұлт рухын сипаттайды.
² Мақал-мəтелдер мен фразеологизмдердің мағыналық қалыптасу 
үрдісіне қарай прагматикалық мəніне этнолингвистикалық талдау жа-
салынады.
²  Фразеологизмдерге  қойылатын  кртеритерийлердің  қолдану 
тұрақтылығы мен тіркес тиянақтылығы мақал-мəтелдерге де ортақ.   


117


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   193




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет