Н. А. Казбеков, Н. А. Казбекова, Р. М. Садвакасова, Е. Ж. Аубакиров
жүктеу/скачать 157,54 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақстанның бейнелеу өнері
| Музыкалық өнер. Қазақ музыкасын ғылыми зерттеудің бастауында кеңес заманында республиканың музыкалық мәдениетінің көрнекті қайраткерлері тұрды, мысалы, белгілі фольклоршы А. В. Затаевич, «Қазақ халқының 1000 әні, «Қазақ халқының 500 әні мен күйі» (1931), А. Қ. Жұбанов (ғалым, композитор, профессор, ҚазКСР ҒА академигі), қазақ музыкасын тереңдетіп оқытуға арналған «Ғасырлар ішектері», «Ғасырлар бұлбұлдары» монографияларын жазған. Кәсіби музыкалық мәдениеттің қалыптасуына 1939 жылы Қазақстан Композиторлар одағының ұйымдастыру комитетін ұйымдастыру ықпал етті. Оның мүшелері Қазақстанның композиторлары А. Жұбанов, Е. Брусиловский, Б. Ерзакович, Л. Хамиди және т.б. болды. Бұл опера А. Жұбанов пен Л. Хамиди (М. Әуезовтың либреттосы), Е. Брусиловский мен М. Төлебаевтың «Амангелді» (Ғ. Мүсірепов либреттосы), М. Төлебаевтың «Біржан мен Сара» (К. Жұмалиевтің либреттосы), Е. Брусиловскийдің «Дударай» (А. Хангельдиннің либреттосы). Композиторлар Е. Брусиловский, М. Төлебаев, Л. Хамиди Қазақ КСР Мемлекеттік Әнұранының авторы.
60-80 жылдары Қазақстанның музыкалық мәдениетінің алтын қорына композитор Ш. Қалдаяқов, Л. Хамиди, Н. Тілендиев, А. Еспаев, И. Жаханов және т.б. танымал әнші Әміре Қашаубаев (драмалық тенор, актер, музыкант, қазақ ұлттық театр өнерінің негізін қалаушылардың бірі) салған игі дәстүрлер кірді. Республиканың музыкалық мәдениетін дамытудың белгілі бір шарттары – симфониялық оркестр, хор капелласы, ән және би ансамблі сияқты тұрақты атқарушы ұжымдарды ұйымдастыру оның ірі формаларының: симфониялық және вокалдық-хор музыкасының дамуына себепші болды. Қазақстанның бейнелеу өнері XX ғасырдың 20-30 жылдары пайда болады. 1933 жылы ҚазКСР Совнарком жанындағы кеңес суретшілерінің ұйымдастыру комитетінің басшылығымен Суретшілер одағы құрылды. Оның алғашқы мүшелері-белгілі суретшілер: Әбілхан Қастеев, Николай Крутильников, Алексей Бортников, Әубәкір Исмаилов және т. б. Кеңес Қазақстанның бейнелеу өнеріне қазақ халқының өмірінен көптеген жарқын суреттер салған Әбілхан Қастеев, Әубәкір Исмаилов, Гүлфайрус Исмаилова, Гаев Николай, Наурзбаев Хакимжан, Романов Александр және т. б. үлкен үлес қосты. Соғыстан кейінгі жылдары бейнелеу өнеріне Мәскеу, Ленинград, Харьков, Киев оқу орындарында және елдің басқа да мәдени орталықтарында жоғары және орта арнаулы білім алған жас суретшілер келді. 1964 жылы Қарағанды қаласында республиканың басқа облыс орталықтарындағы сияқты ҚазССР Суретшілер Одағының филиалы ұйымдастырылды, оның бірінші төрағасы В. И. Крылов болды. Құрылған сәттен бастап осы уақытқа дейін-бұл Қазақстанның бейнелеу өнеріне қосқан үлесі мен мәні жағынан екінші ел ұжымы. Қарағанды өнерінің бастауында өте дарынды Раймқұл Есіркеев, Павел Андреюк, Петр Антоненко, Павел Реченский, Анатолий Билык, Юрий Гуммель, Виктор Крылов, Саркис Саносян, Вениамин Шамшин тұрды. Олармен бірге Қарағандыға қоныстанған танымал суретшілер - В. Эйферт, А. Фонвизин, Л. Кропивницкий, В. Ермолаева, С. Ивашев-Мусатов, Е Овощнякова еңбек етті. Қарағанды қаласында дәстүрлі түрде адамзаттың рухани қалыптасу мәселелерін қарастыратын туындылар, адам мен қоғамның өзара қарым-қатынасы мәселелерін қозғайтын моральдық-этикалық мәселелер, қазақ халқының тарихынан, қаланың тарихы мен қазіргі өмірінен алынған суреттер, көрнекті тарихи қайраткерлердің, замандастардың портреттері жасалған кескіндеме дамыған. Алайда, қарағандылықтар Қазақстанның монументалды өнерінің дамуына елеулі үлес қосты. Олар Қарағанды мен өңірдің басқа да қалаларының эстетикалық ортасын байытқан көптеген рельефтер, мозаикалар, витраждар, әшекейлер орындады. Қарағанды суретшілерінің шығармашылығында Қазақстан мен ТМД елдерінің көптеген қалалары әсемделген монументалды мүсін ерекше орын алады [64]. Киноөнер Қазақстанда басқа өнер түрлеріне қарағанда кейінірек пайда болды. «Қазақфильм» студиясы 1960 жылы Алматы көркем және хроникалды фильмдердің киностудиясынан құрылған. Жыл сайын «Қазақфильм» 7 көркем, 50-ден астам деректі фильм, «Советский Казахстан» киножурналын шығарды және қазақ тіліне 70-ке дейін фильм түсірді [65]. Өзінің қызмет еткен жылдары «Қазақфильм» көрермендерге ұнаған көптеген фильмдерді шығарды: «Тақиялы періште», «Ана туралы сөз» (Амина Өмірзақова басты рөлінде), «Әкелер жері», «Менің атым Қожа» (Канн фестивалінің жүлдегері. Сондай-ақ Махамбет, Абай, Жамбыл, Мұхтар Әуезов, Дина Нұрпейісова, Құрманғазы, К. Байсейітова, Қ. Сәтпаевтың деректі кинопортреттері жасалды. Фильмдерге музыканы Е. Брусиловский, А. Қ. Жұбанов, Е. Рахмадиев, Н. Тілендиев, Л. Хамида және т. б. жазды. 1970-80 жылдары «Атаманның соңы» (режиссері Шәкен Айманов), «Қан мен тер» (режиссерлері Азербайжан Мәмбетов пен Юрий Мастюгин, сценарий авторлары Андрей Михалков-Кончаловский және Родион Тюрин), «даладағы Погоня» (режиссері Абдулла Қарсақбаев), «Транссібір экспресс» (режиссері Эльдор Оразбаев, сценарий авторлары А.Адабашьян және Н. Михалков), «Нан дәмі» (режиссер және сценарий авторы Алексей Сахаров), «Сұлтан Бейбарыс» (режиссер Болат Мансуров, сценарий авторы Болат Мансуров және Морис Симашко). Осылайша, Кеңес дәуіріндегі қазақстандық интеллигенцияның көрнекті өкілдері патриотизмнің жалпы рухын, туған жерге деген сүйіспеншілікті, дәстүрлерге, ана тіліне, жалпыадамзаттық мұраға деген құрметті біріктірді. Ауыр кезеңдерді, әділетсіздік, теңсіздік, шығармашылық және ғылыми интеллигенция өз идеяларын халықтың гүлденуі мен әл-ауқаты үшін жүзеге асыруға тырысты. 80-ші жылдардың басында Қазақстан әлемнің 97 елдерімен мәдени байланыстары болды және КСРО бүкіл әлем халықтарының мәдениетінде өз жетістіктерімен лайықты орын алды. жүктеу/скачать 157,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|