Н. Ю. Зуева (жауапты хатшы), О. Б. Алтынбекова, Г. Б. Мәдиева



Pdf көрінісі
бет39/41
Дата21.01.2017
өлшемі2,86 Mb.
#2361
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   41
частью лингвокогнитивного исследования – ис-
пользуется для моделирования и описания кон-
цептосферы,  концептуальной  картины  мира. 
Языковые  знаки,  слова  выступают  в  этом  слу-
чае средством доступа к единой информацион-
ной  базе  человека – его  концептосфере,  яв-
ляются методом выявления когнитивных струк-
тур. 
Таким образом, языковая картина мира – это 
совокупность  зафиксированных  в  единицах 
языка  представлений  народа  о  действитель-
ности  на  определенном  этапе  развития  народа, 
представление о действительности, отраженное 
в  значениях  языковых  знаков – языковое  чле-
нение мира, языковое упорядочение предметов 
и  явлений,  заложенная  в  системных  значениях 
слов информация о мире. 
 
Литература 
 
1  Хайдеггер М. Время картины мира // Новая технократическая волна на Западе. – М., 1985. – C. 45. 
2  Карасик В.И. Языковой круг: личность, концепты, дискурс. – Волгоград: Перемена, 2002. – С. 265. 
3  Радченко О.А. Понятие языковой картины мира в немецкой философии языка XX века / О.А. Радченко // Вопросы 
языкознания. – 2002. – № 6. – С. 141. 
4  Красных  В.В. Коды и эталоны культуры: Приглашение к разговору // Язык, сознание, коммуникация. – М., 2001. – 
Вып. 19. – С. 11. 
5  Шеметов  Б.Б.  Контрастивная  лингвистика  и  национально-культурная  картина  мира // Сопоставительное  изучение 
лексики и грамматики германских, романских и славянских языков. – Киев, 1989. – С. 75. 
6  Маслова В.А. Введение в лингвокультурологию. – М.: Наследие, 1997. – С. 205.  
7  Пименова М.В. Концепт "мысль" в наивной картине внутреннего мира // Этногерменевтика: некоторые подходы к 
проблеме. – Кемерово, 1999. – С. 153. 
8  Гумбольдт В. Язык и философия культуры. – М., 1995. – С. 82. 
 
References 
 
1  Haideger M. Vremya kartina mira // Novaya tehnokraticheskaya volna na Zapade. – М., 1985. – S. 45. 
2  Karasik V.I. Yazykovoa krug: lichnost, konsepty, diskurs. – Volgograd: Peremena, 2002. – S. 265. 
3  Radchenko O.A. Ponyatie yazykovoi kartiny mira v nemeskoi filosofii yazyka XX veka / О.А. Radchenko // Voprosy 
yazykoznaniya. – 2002. – № 6. – S. 141. 
4  Krasnyh V.V. Kody i etalony kultury: Priglashenie k razgovoru // Yazyk, soznanie, kommunikasiya.  – М., 2001. – Vyp. 19. 
– S. 11. 
5  Shemetov B.B. Kontrastivnaya lingvistika i nasionalno-kulturnaya kartina mira // Sopostavitelnoe izuchenie leksiki i 
grammatiki germanskih, romanskih i slovyanskih yazykov. –Kiev, 1989. – S. 75. 
6  Maslova V.A. Vvedenie v lingvokulturologiyu. – М.: Nasledie, 1997. – S. 205.  
7  Pimenova M.V. Konsept "mysl" v naivnoi kartine vnutrennego mira // Etnogermenevtika: nekotorye podhody k problem. – 
Kemerovo, 1999. – S. 153. 
8  Gumboldt V. Yazyk i filosofiya kultury.  – М., 1995. – S. 82 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Г.О. Батурова 

250 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. №1-2(141-142). 2013
 
 
 
 
 
УДК 82:801.6; 82-1/-9 
 
Н.Т. Накибаева 
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің 2-курс магистранты, Қазақстан, Алматы қ. 
E-mail: solnce_naz19@mail.ru 
 
Тәуелсіздік поэзиясындағы әлеуметтік тақырыптар 
 
Мақалада  Тәуелсіздіктен  кейінгі  жылдары  ақындар  мен  жалпы  халықты  мазалаған  әлеуметтік  тақы-
рыптар  жайында  айтылған.  Кейбір  авторлардың  өлеңдеріне  талдау  жасалып,  ерекшеліктері  мен  көтерілген 
тақырыптардың  сол  бастапқы  кезең  үшін  қаншалықты  маңызды  болғаны  жайлы  айтылады.  Тоқсаныншы 
жылдардың аяғында-ақ тәуелсіздіктің лебі сезіліп, поэзияның бағыты көрінді. Ал тәуелсіздік алғаннан кейін 
ұлттық  рәміздердің  жырға  қосылып,  қазақ  тілінің  қоғамдағы  орны  мен  тағдыры  туралы  жыр  жазу  қолға 
алынды.  Жаңа  қоғам  құру  үшін    өткен  қоғамдағы  тарихымызда  нендей  құндылықтар  ескерусіз  қалып  еді, 
нендей асылдарымызды жарқыратып көрсете алмадық деген мәселелерді қарастырдық. 
 
  Түйін сөздер: тәуелсіздік, әлеуметтік, трансформация, сыншылдық, пафос, суреткерлік, ұлттық сана  
 
N.T. Nakibaeva 
Social themes in the poetry of Independence 
 
The article tells about the social problems which worried poets and common people during the years after 
independence. Some verses of the poets were analyzed and discussed the characteristics and importance of the topics 
that were raised at the beginning of the time. In the late nineties already felt breath of independence, and it was 
possible to see the direction of poetry. After independence, the poets began to write about national symbols and the 
social value of the Kazakh language and the fate of the Kazakh language in Kazakhstan. In order to build a new 
society which we have missed the historical values, what treasures we have not paid enough attention to such 
problemmy we touched on in the article. 
Keywords:  Independence, social, transformation, a critical attitude, pathos, artistic skill descriptions, national 
consciousness  
 
Н.Т. Накибаева 
Социальные темы в поэзии Независимости 
 
В статье говорится о социальных темах, которые беспокоили поэтов и весь народ в годы после получения 
независимости.  Некоторые  стихи  поэтов  были  анализированы  и  обсуждались  особенности  и  важности  тем, 
которые  были  затронуты  в  начале  тех  времен.  В  конце  девяностых  годов  уже  чувствовалось  веяние 
независимости, и можно было увидеть направление поэзии. А после получения независимости поэты начали 
писать о национальных символах и о социальной значимости казахского языка и о судьбе казахского языка в 
Казахстане. Для того чтобы построить новое общество какие мы упустили исторические ценности, на какие 
сокровища мы не обратили достаточного внимания, такие проблеммы мы затронули в статье.   
  Ключевые слова: социальный, трансформация, критическое отношение, пафос, мастерство художествен-
ного описания, национальное сознание. 
______________________________ 
 
Қазақ  елі  тәуелсіздікке  қол  жеткізген 1991 
жылғы  атаулы  күннен  жаңа  қоғамдық  дәуір, 
жаңа  тарихи  кезең  басталды.  Осыған  орай, 
тәуелсіздік  жылдарындағы  қазақ  поэзиясының 
мақсат-мұраты,  тыныс  демі,  өрнек  айшықтары 
да жаңаша, өзгеше болып қалыптасқаны заңды 
болатын.  Алдымен кешегі Кеңестік  замандағы 
идеалогия келмеске кетті. Тәуелсіздік мұратта-
рын  тәуелсіздік  алғаннан  кейін  қалай  жырлау 
керектігі  жөнінде  қалыптасқан  қағида,  дайын 
қалып  жоқ  -тұғын.  Қазақ  поэзиясы  өзінің  дәс-
түрлі  даму  арнасынан  ауытқымаса  да,  мазмұн-
дық,  көркемдік,  идеялық    жаңа  шешімдер  та-
буға  ұмтылды.  Тоқсаныншы  жылдардың    бас  
 
 
кезінде-ақ    ұлттық  мүдде,  елдік  мұрат  дейтін 
ұғымдарға ерекше екпін түсіріле бастаған. 
Тоқсаныншы жылдардың орта тұсына дейін 
жарық  көрген  көптеген  жыр  кітаптары    еліміз 
егемендік  алғанға  дейінгі  дәуірде  жазылған 
өлеңдерді  құрайды.  Яғни,  бірен - саран  туын-
дылар  болмаса,  негізінен,  өткен  кезеңнің  жәді-
герлері.  Оның  себебі  ақындық  дауыстың    тоқ-
саныншы  жылдардың  басында  өте  бәсең    есті-
луінен, рухани дағдарыстың  салдарынан, кітап 
шығару  ісінің  тоқырауынан,  т.б.  іздестірген 
жөн. Тәулсіздіктің алғашқы жылдарында қазақ 
поэзиясы да дағдарысты кезеңді бастан өткерді. 
Тек  мерзімді  баспасөзде,  теле-радио  арнала-
Н.Т. Накибаева 

251 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №1-2(141-142). 2013 
 
 
рында ғана ақындардың үні құлаққа еміс- еміс 
естілді. 
Тоқсаныншы жылдардың орта тұсынан бас-
тап  шыққан  жыр  жинақтарында  тәуелсіздіктің  
тыныс - демі сезіле бастаған. Оны біз идеялық 
–танымдық  деңгейде  жүйелеп  (мәселен,  тәуел-
сіздік  тақырыбының  жаңа  мазмұнында  көрініс 
табуы,  идеялық-көркемдік  ізденістердің  өмір 
шындығынан өрбуі, тіл тағдырының толғантуы, 
мемлекеттік  нышандардың  жыр  арқауына  ай-
налуы, т.б.) 
Егемендік  пен  тәуелсіздік  алған  жылдары  
ең алдымен тарихи санананы ояту арқылы бас-
талды  десек,  қателеспейміз.  Жаңа  қоғам  құру 
үшін  өткен  қоғамдағы  тарихымызда  нендей 
құндылықтар ескерусіз қалып еді, нендей асыл-
дарымызды  жарқыратып  көрсете  алмадық  де-
ген мәселелерді қарастыра бастадық.  
Тоқсаныншы  жылдардағы  қазақ  поэзиясын-
дағы  идеялық-көркемдік  ізденістерге  көңіл  ау-
дарғанда біз мұндай ұғым - түсініктегі жаңа өл-
шемдерді  өзгешелеу  сараптаймыз.  Қазақ  жы-
рында да кеңес дәуіріндегі шек пен шекарадан 
аспау, идеалогиялық қалыптың шеңберінен шық-
пау  дағдысы  бірте-бірте  жойылып  келе  жат-
қаны  аңғарылады.  Тәуелсіздігімізбен  бірге  елі-
мзізге  рухани  жаңару,  яғни  дініміздің  қайта 
оралуы ақындар поэзиясына өз үлесін қосты. 
ХХ ғасырдың соңы – тоқсаныншы жылдары 
қазақ  поэзиясына  жас  таланттар  әкелді.  Бұлар 
өте  бір  қиын  кезеңде    әдебиет  табалдырығына 
аттаса да, дәстүрлі қазақ жырының жүгін иық-
тарына  артып,  мәртебелі  сөз  өнерінің  ажарын 
ала келді. Олар үлкендермен үзеңгі қағыстыра, 
үлестерін  сұрай  ілгері  ұмтылды.  Ойлы  сөзді 
образды  айтуға,  іңкәр  сезімді  отқа  орап  жет-
кізуге  тырысты.  Мәртебелі  поэзияның  кешегі 
жағалауын ертеңге, яғни бүгінгі жағалауға қос-
қан  алтынкөпірліктер  поэзиясы  шын  мәнінде 
алтын  көпір  бола  білді.  Алтынкөпірліктер  поэ-
зиясын  Маралтай  Райымбекұлы,  Батырболат 
Айтболатұлы,  Бақыт  Беделханұлы,  Дәурен  Бе-
рікқажыұлы, Бақытжан  Алдияр, Алмат Исаділ, 
Алмас  Темірбай,  Танакөз  Толқынқызы,  Бер-
далы  қазақ  поэзиясына  өзіндік  қолтаңбасымен 
елеулі  үлес  қосқан  ақындар  бүгінгі  қазақ  әде-
биетіміздің рухани байлығы ретінде тәуелсіздік 
көзқараспен саралана отырып, ақындардың өзі-
не тән суреткерлік қолтаңбасы айқындалады.  
Қазақ  поэзиясындағы  азаттық,  тәуелсіздік 
аңсары 1991-2001 жылдар  аралығында  өзінің 
бұрыңғы асқақ ұлттық рухын қайта тапты және 
тәуелсіз  Қазақстанның  алғашқы  апыл-тапыл 
басқан  қадамын  қалтықсыз  қадағалап,  рухани 
демесін, сүйеніш бола білді. 
Тоқсаныншы жылдардың орта тұсына дейін 
жарық  көрген  көптеген  жыр  кітаптары    еліміз 
егемендік  алғанға  дейінгі  дәуірде  жазылған 
өлеңдерді  құрайды.  Яғни,  бірен – саран  туын-
дылар  болмаса,  негізінен,  өткен  кезеңнің  жәді-
герлері.  Оның  себебі  ақындық  дауыстың    тоқ-
саныншы  жылдардың  басында  өте  бәсең    есті-
луінен, рухани дағдарыстың  салдарынан, кітап 
шығару  ісінің  тоқырауынан,  т.б.  іздестірген 
жөн. Тәулсіздіктің алғашқы жылдарында қазақ 
поэзиясы да дағдарысты кезеңді бастан өткерді. 
Тек  мерзімді  баспасөзде,  теле-радио  арнала-
рында ғана ақындардың үні құлаққа еміс- еміс 
естілді. Тоқсаныншы жылдардың орта тұсынан 
бастап шыққан жыр жинақтарында тәуелсіздік-
тің  тыныс –демі сезіле бастаған. Оны біз идея-
лық – танымдық  деңгейде  жүйелеп  (мәселен, 
тәуелсіздік  тақырыбының  жаңа  мазмұнында 
көрініс табуы, идеялық-көркемдік ізденістердің 
өмір  шындығынан  өрбуі,  тіл  тағдырының  тол-
ғантуы,  мемлекеттік  нышандардың  жыр  арқа-
уына айналуы, т.б.) 
Қазақстанның тәуелсіздік алуына байланыс-
ты  қазіргі  қазақ  поэзиясында  алдыңғы  буын 
ақындары  тоталитарлық  тәртіптің  қысымымен 
айта  алмаған  тақырыптық  желілі  ер  тақырып-
тық  желіліер  (ұлттық  сананы  ояту  сезімі)  бой 
көтерді.  Ұлттық  мінез  ақындық  тұлға  арқылы 
ұлтжандылық, терең  ұлттық мазмұн айқын кө-
рінеді.  Ұлттық  мінездің  динамикасы,  тарихы 
халық  тарихымен  байланыстыра  жырланады. 
Ақындар  өлеңдерінде  сыншылдықтың  басым-
дылығы анықталды. 
Тәуелсіздіктің  алғашқы  жылдарындағы  қо-
ғам  мен  адамға  түскен  ауыртпалықтың  сырын  
ашып,  қазіргі  қоғамдағы  жастардың  басына  түс-
кен түрлі әлеуметтік мәселелер ақындардың поэ-
зиясында  көрініс тапқан. Тәуелсіздік жылдарын-
дағы әдебиет үшін  ең қиын мәселе жалпы әде-
биет қоғамға керек пе немесе қажетсіз бе деген 
екіұшты ұғымды бірізге түсіруден басталғанын 
білеміз. Қоғамдық  ортада материалдық қажет-
тіліктер  алдыңғы  қатарға  көтерілген  уақытта, 
рухани құндылықтардың мәні төмендей түскені 
анық.  Қоғамда  қалыптасқан  әлеуметтік  психо-
логияның шығармашылық иесіне әсері.  
Сонымен қатар әдебиеттің дамуына  сыртқы 
және  ішкі  факторладың  әсер  еткенін  білеміз.  
Бұл ретте қоғамдық қоршаған ортаның маңызы 
өте зор. Сыртқы факторлар ретінде ата-бабамыз  
ертеден аңсаған егемедік, азаттық. Ал ішкі фак- 
 
ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. № 1-2(141-142). 2013
 
Тәуелсіздік поэзиясындағы әлеуметтік тақырыптар 

252 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. №1-2(141-142). 2013
 
торлар олар саяси-әлеуметтік жағдайдың  тұйық-
қа  тірелуі,  адамдардың,  соның  ішінде  шығар-
машылық субъектілерінің өздерінің  әлеуметтік 
жағдайларының  нашарлауы  тәуелсіздіктің  ішкі 
жағындағы  кедергілерді көрсетсе керек. Ақын-
дармыз  сыртқы  факторларды  сіңіре  отырып, 
олардың  трансформациялануы  арқылы  жаңа 
туындыларды  дүниеге  әкелді.  Осыдан  барып 
жалпы поэзиялық шығармаларды жайлаған мұң-
лы сарын, қиналыс пен күйзеліс, қатулы қабақ-
күй пайда болды. Мысалы: Б. Алдиярдың 
 
Тағдырымның ап-ащы тамшылары, 
Терезесін жанымның сан шылады. 
Қоғамды адам, адамды қоғам алдап, 
Жорамалдап күн кешу таңсық әлі. 
Мұқтажық пен толса өмір мұңға, 
Мойын бұрар өлең мен кім ғазалға?! 
Көк бөрідей тараған көркем халық, 
Ертең барып тұра ма «құлбазарға» [1,31]  
 
Ақындардың  тәуелсіздік  жарияланғаннан 
кейінгі  қоғамда  көрініс  алған  әлеуметтік  тұр-
мысты,  ұлт  тағдырын,  халық  жағдайын  баян-
дайды  Аталған  өлеңнен  ақынның  азаматтық 
тұлғасы мен позициясы айқын көрінеді. Қоғам-
ның  мұндай  ашық  сипатты  суретін  жиырма-
сыншы  ғасырдың  басындағы  алаш  ардақты-
ларының  жазып  қалдырған  шығармаларынан 
көреміз.  Өткен  ғасыр  басындағы  қазақ  зиялы-
лары    төңкеріске  дейін  және  одан  кейінгі  халық 
өмірінің барлық тұсын ашық айтуға тырысты. 
Жастар поэзиясындағы әлеуметтік тақырып-
тардың бірі – баспана. Бұл тақырып қоғамдағы 
ең  өзекті  мәселе  болып  табылады.  Баспана  та-
қырыбына  байланысты  өлеңдер  жас  ақын-
дардың  шығармаларында  көп  кездестіреміз.  
Б.  Алдиярдың    «тас  көшелер», «тас  тұлғалар», 
«тас  үйлер»  деген  әлеуметтік-  философиялық 
реңктегі  тосын  тіркестер  қоғамдағы  суықтық, 
қаталдықты көрсетсе, А. Исаділ «Қай бұрышта 
тұрмадым  пәтер  жалдап», «Тар  көрпеде  қа- 
лайша  көсілем»
 
[3,160]  деген  теңеулері  әлеу- 
 
меттік өмірдің  ең бір өзекті  мәселелеріне, қо-
ғамның рухани келбетін шамалауға сыншылық- 
философиялық  тұрғыдан  келді.  Бұл  ақындар-
дың  өз  қоғамын  саяси-рухани  нормаларын 
терістеу  философиясы  өлеңдеріндегі  сыншыл-
дық пафосқа нұсқанын тигізе алған жоқ.   
М. Райымбекұлы «Муза» өлеңінде [4,357]: 
 
«Басса да жер дүниені көшкін мейлі, 
Сен ғана өлмейтін де, ескірмейтін. 
...Құдай мен Құраннан соң бір өзіңсің, 
Тұрмайды басқа нәрсе тырнағыңа», -  
деп шарықтаған жолдар бар. 
Ақын  Музаны  ұлықтайды,  жырлайды.  Өйт-
кені, Муза- ақын жанының жыр-күші. 
Маралтайдың  да  алғашқы  сезімінен  сыр 
шертетін  «Алғашқы  сезім» [5,358-359] (Гүл-
бануға) өлеңінде махаббаттың ұлы құдіреті қа-
рапайым һәм әсем жеткізіледі. 
«Мен сен үшін батыр болғам сол кезде, 
 Мен сен үшін ақын болғам сол кезде» деген 
жолдар бар. Расымен де махаббат не істетпейді.  
Сонымен қоса: 
« ...Өзгелермен ойнай қалсаң қызғанып, 
Өтуші еді жүрегімді мұз қарып. 
Бар баланың мұрнын бұзғым келетін, 
Қызғаныштан  туып  кейде  қызбалық».  Бұл 
өлеңдерінде  ақын  өз  балалық  шағымен  байла-
ныстырады,  екі  кезеңді  де,  Кеңес  дәуірін  де, 
Тәуелсіздік шағын да көрген ақын жыры.  
Еліміз  тәуелсіздік  алғаннан  кейін,  қоғам-
дағы болған әлеуметтік, саяси, мәдени өзгеріс-
тер  қазақ  поэзиясына  үлкен  серпіліс  әкелді. 
«Тәуелсіздік  жылдар»  деп  аталатын  кезеңнен 
басталған  жаңаша  пайымдаулар  рухани  түлеу-
дің  жаңа бір кезеңі болды да, қазақ әдебиетін-
де көркем ойлаудағы жаңа ұстанымдарды алып 
келді. 1991-2010 жылдар  көлемінде  қазақ  поэ-
зиясында  әлемдік  өзгерістер  мен  қоғамдағы 
қайшылықтар,  атап  айтар болсақ, саяси, әлеу-
меттік-философиялык,  рухани  психологиялық 
мәселелер  түрлі  формада  көрініс  тапты.   
Әдебиеттер  
 
 
1 Бақытжан А. Қазығұрттың қоңыры . - Алматы: Жалын,  2012. – 31 б. 
2 Исаділ А. Жолдар, жолдар. – Алматы: Жазушы, 2001. – 158 б.  
3 Исаділ А. Көкжиекке сіңген жол. – Алматы: Жалын, 2012. – 160 б. 
4 Райымбекұлы М.  Кентавр. –  Алматы: Жалын, 2008. – 357 б. 
5 Райымбекұлы М.  Кентавр. –  Алматы: Жалын, 2008. – 358-359 б. 
 
References 
 
1 Bakhytzhan Aldiar Khazgurttyn konyry. Almaty: Zhalyn,  2012. – 31p 
2 Isadil. A. Zholdar, zholdar. – Almaty: Zhazushy 2001. – 158p 
3 Isadil A. Kokjiekke singen zhol – Almaty: Zhalyn 2012. – 160p 
4 Raiymbekuly M. “Kentavr” – Almaty: Zhalyn 2008. – 357p  
5 Raiymbekuly M. “Kentavr” – Almaty: Zhalyn 2008. – 358-359p 
Н.Т. Накибаева 

253 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №1-2(141-142). 2013 
 
 
 
 
 
 
 
УДК 82-31 
 
Қ. Мәдібай
1
, Ш. Шортанбаев
2
 
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіның 
1
ф.ғ.д., профессорі, 
2
аға оқытушы,  
Қазақстан, Алматы қ. 
E-mail:
 
shokhan69@mail.ru 
 
«Қан мен тер» – адам тағдыры, көркемдік жаңа өріс 
 
Мақалада  Әбдіжәміл  Нұрпейісовтің  «Қан  мен  тер»  романындағы  орталық  тұлға – Еламанның  өмір 
соқпақтары,  өміртанымдағы  өсу  жолын  көркемдік  шешімде  көрсетуі – қаламгер  Нұрпейісовтің  характер 
сомдау, характер ашудағы елеулі табысы болып саналатынын айқындап, терең салғастырулар жасайды. 
Автордың  белгілі бір дәуірдегі ел тарихын, адам тағдырын, жалпының ішіндегі жалқының өмір шырға-
лаңын  ұдайы  қатарластыра,  қосқаптал  ағыстармен,  үзік-үзік,  қадау-қадау  айқын  сәттермен  астарлап  алып 
отыратынын сәтті байқап, суреткерлік шеберлігін сөз етеді. 
Мақалада Бальзактың ХІХ ғасырдағы француз қоғамы, қоғам аясындағы адам тағдырлары туралы жазған 
том-том шығармасын, М.Горькийдің адам өмірінің мәнін толғаған романдарын Ә.Нұрпейісов туындысымен 
салыстырып,  қазақ  жазушысының  өзіндік  ерекшелігін  айқындайды.  Романдағы  Еламан  да,  Сүйеу  қарт  та, 
Мөңке шал да, Қаракемпір отбасы да, Тәңірберген де, Ақбала да, Судыр Ахмет те өз дәуірінің ақиқатымен 
ғұмыр сүрген мейлінше толымды көркем бейнелер екені жан-жақты қарастырылып, терең қамтылған. «Қан 
мен  терде»  жазушыны  осы  адамдардың  тағдыры  толғандыратынын  саралайды.  Мақала  авторлары    қазақ 
әдебиетінде  белгілі  бір  кезеңде  өріс  алған  роман  жанрының  дамуында  «Қан  мен  тердің»  де  елеулі  орны 
барын романдағы уақыт шындығы, адам тағдырлары аясында көркемдік шеберлік алымдарын атап отырып 
аша  түседі.  Жазушының  характер  жасау,  баяндау,  суреттеу  тәсілдеріндегі  жетістік,  кемшілікті  шендестіре 
отырып,  қаламгер  Әбдіжәміл  Нұрпейісовтің  қиын  жанрдағы  суреткерлі  қарымын  көрсетумен  бірге,  қазақ 
романистикасының да беталыс-бағытын сараптайды. 
Түйін сөздер: роман-трилогия, көркем әлем, характер, образ, жанр, авторлық ұстаным, адам тағдыры.  
 
K. Madybai, Sh. Shortanbaev 
«Blood and sweat» – destiny of the person, the new artistic decision 
 
The article observes the life of main character Elaman, showing his development during his lifetime through 
artistic tool in Abdilzhamil Nurpeisov’s “Blood and Sweat” novel, advantage of Nurpeisov’s ability to shape a 
character, his profit in character development is identified by making a significant comparison.     
The history of the society at that time, people’s destiny, the faith of one is given in comparison among the whole 
society, the fact of description of the flow of interrelation of those two is given with short and good examples, the 
ability of artistic description is pointed out.    
 
The article includes the comparison of life of French society, the life of people in the society described in several 
works written by Balzac in  XIX century, the sense of life of a person described in M. Gorky’s novels with A. 
Nurpyisov’s work and writer’s peculiar style. The characters of Elaman, Suyey kart, Monke shal, the family of 
Karakempir, Tanirbergen, Akbala, Sudir Akhmet are those who have lived their life’s  with the truth of the time are 
discussed as fully developed artistic characters.      
In “Blood and Sweat” the writer is concerned with the destinies of people. The authors denote that  “Blood and 
Sweat” has made its contribution to the development of such genre as novel in Kazakh literature, artistically 
described truth of time in the novel, the faith of people is clearly identified. The achievements of writer in description 
of the writer’s ability to make up characters, to retell, to describe, and to come with the negative sides, as well the 
flows and trends in Kazakh novels and Abilmazhin Nurpeyisov’s ability to use artistic tools in such a difficult genre.      
Keywords: roman trilogy,  the art world, character,  image,  genre,  author's position,  the destiny of man. 
 
К. Мадибай, Ш. Шортанбаев 
«Кровь и пот» – судьба человека, новое художественное решение 
 
В статье рассмотрены вопросы художественности романа-трилогии «Кровь и пот» А.Нурпеисова. Авторы 
анализируют значение данного произведения в развитии казахского романа как начала нового направления.  
В  статье  обсуждается  мастерство  автора  при  описании  жизни  народа  определенного  периода,  и  жизнь 
главного  героя  Еламана,  который  жил  в  эти  трудные  времена,  его  способность  перебороть  трудности
несмотря на жизненные тяготи и невзгоды.  
В  статье  анализированы  своеобразные  особенности  автора,  как  писателя,  его  работы  сопоставляются  с 
произведениями Бальзака, в которых он описывает французское общество и жизнь народа XIX века, а так же 
сравнивается  с  романами  М.  Горького,  в  которых  он  с  особой  художественностью  описывал  человеческие 
судьбы.  
ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. № 1-2(141-142). 2013
 
«Қан мен тер» – адам тағдыры, көркемдік жаңа өріс 

254 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. №1-2(141-142). 2013
 
В  месте  с  тем  разносторонне  рассматриваются  художественные  образы  Еламан,  старик  Суйеу,  старца 
Монке, Акбалы, Танирбергена, Судыр Ахмет, которые живут своей зажиточной жизнью. Анализируется то
как  автор  в своем  романе  «Кровь  и  пот»  глубоко  задумывается  о судьбах  этих  персонажей.  Авторы  статьи 
глубоко  вникают  в  творчество  писателя  и  подчеркивают  место  романа  «Кровь  и  пот»,  заслуживающего 
особое внимание  в развитии такого жанра, как романа в казахской литературе. Авторы статьи указывают на 
мастерство  А.  Нурпеисова  в  этом  сложном  жанре,  его  достижения  и  недостатки  в  способности  создавать
описывать образы, вместе с этим, и при этом разносторонне рассматривают такое направление, как казахская 
романистика.  

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   41




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет