НАЦИОНАЛЬНЫЕ СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН

ТҮРКІТІЛДЕС ЕЛДЕР ДАМУЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

306         Түркітілдес елдер  әлеуметтанушыларының V Конгресі

rafyadaki  STK’nın  önemli  bölümü  toplumsal  iç  dinamikle  ortaya 

çıkıp gelişmemiştir; bunlar daha çok ABD, AB, Rusya, Çin ve İran 

gibi güç odaklarının ekonomi-politik ve kültürel çıkarlarına hizmet 

etmektedirler (Purtaş, 2006; Nogayeva, 2012). Bu iddianın karşısın-

daki görüşe göre ise, STK şeklinde gönüllü örgütlenenler ‘demokra-

siye inanan’ bu coğrafyanın insanıdır. Bu insanlar bilgi, teknoloji ve 

mali kaynak olarak yetersiz oldukları için küresel çapta ilişkilerle bu 

eksikliklerini gidermektedirler (Roberts, 2012: 315; OSCE/ODIHR, 

2000: 8-9). STK konusundaki bu tartışma bu bildirinin kapsamı dı-

şında ayrı bir çalışma konusudur. Dikkat çekmek istediğim önemli 

nokta,  NSANH’i;  ortaya  çıktığı  dönemin  koşulları,  varlık  nedenini 

oluşturan  ‘hakçalık’  sorunu,  hedefleri  ve  eylemleri  itibariyle  STK 

kavramı yerine ‘Sivil İtaatsizlik’ kavramı aracıyla çözümlemek daha 

anlamlı olacaktır.

20.  yüzyılın  son  çeyreğinden  itibaren  toplumların  özgürlük  ve 

adalet gereksinimi daha çok ‘bireyin ve devletin dâhil olduğu ortak 

değerler, normlar ve davranışlar platformu’ olarak tanımlanan (Ay-

dın,2003:8)  ‘kamusal  alanda’  ve  ‘müzakere  sürecinde’  sağlanmak-

tadır.  Kamusal  alanda  müzakerenin  sonuç  vermediği  durumda  ise 

çeşitli protesto eylemleri ile alternatif bir diyalog formu ortaya çıka-

rabilmektedir (Sarıbay,1999:157) ki buna ‘sivil itaatsizlik’ deniliyor. 

Olzhas  Suleimenov  ve  NSANH’nin  hikâyesi  bu  kavramsallaşmaya 

uygun gözüküyor.

Sivil  toplum  teorisinde  ‘birey’e  dayandırılan  ve  onun  ‘doğal 

hakkı’ olduğuna inanılan sivil itaatsizlik; sistem dışı arayışlara yö-

nelmeden yasaların ya da hükümet politikasının değiştirilmesini he-

defleyen, kamuoyu önünde icra edilen (aleni), şiddete dayanmayan, 

vicdani,  ancak  yasal  olmayan  bir  eylemdir  (Habermas,  1997:  121; 

Çağlar,1993: 651). Sivil itaatsizlik, yurttaşların ‘haksız’ gördüğü oto-

ritelerle mücadelesidir ama bu yolla bile olsa sonuçta demokratik bir 

katılma  davranışıdır.  Sivil  itaatsizliğin  amacı;  öncelikle  sorun  üze-

rinde kamuoyunda bir tartışmanın başlamasına önayak olup, gerçe-

ğin ortaya çıkarılması ve böylece haklılaştırım açısından belirsizliğin 

giderilmesidir (Atiker, 1998: 189). Pozitif hukuk açısından sivil ita-

atsizliğin yasal tanımı yapılamamaktadır. Ne  var ki sivil itaatsizlik 

bilimsel tanımdaki ölçütlere uyduğu ölçüde ‘katılımcı demokrasiyi’ 

geliştiriyor  (Ost,2000;).  Sosyoloji,  hukuk,  siyaset  bilimi  ve  felsefe 

НАЦИОНАЛЬНЫЕ СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН

                  

 

 V Конгресс социологов тюркоязычных стран                      307    

gibi alanlarda tartışılan sivil itaatsizliğin az çok uzlaşmayla belirlen-

miş ölçütleri şöyle sıralanabilir (Habermas, 1997: 121; Çağlayande-

reli, 2006: 3):

• 

Sivil itaatsizlik hiçbir koşulda şiddet içermemelidir.

• 

Sivil itaatsizlik sadece kişisel inanç ya da çıkarlara dayandırıla-

mayacak, ahlaki olarak gerekçelendirilen bir protesto eylemidir. Sivil 

itaatsizlik eylemi �açık biçimde ifade edilebilecek çok ciddi haksız-

�açık biçimde ifade edilebilecek çok ciddi haksız-

açık biçimde ifade edilebilecek çok ciddi haksız-

lıklara yönelik olmalıdır.

• 

Sivil itaatsizlik önceden ilan edilen, aleni bir edimdir. Bu ölçüt 

gereği, yasadışı örgütlerin, çetelerin gizlice planlanmış eylemleri sivil 

itaatsizlik değildir.

• 

Sivil itaatsizlik, hukuk düzenine karşı genel bir itaatsizlik (dev-

rim, darbe, ayaklanma gibi) amacı gütmeden, anayasal düzenin işler-

liğini tehlikeye düşürecek boyutlara ulaşmadan, kurallardan birinin 

ya da birkaçının kasti (iradi) bir şekilde ihlalini içerir. 

• 

Sivil itaatsizlik eylemi öncesinde sonuç getirecek yasal yollar 

denenmiş ama sonuç alınamamış olmalıdır.

• 

Sivil itaatsiz birey ve gruplar (aktivistler) tutuklanma, yargı-

lanma  ve  mahkûm  edilme  gibi  ihlalin  yasal  sonuçlarını  bilmeli  ve 

bunları üstlenmeye hazır olmalıdırlar. 

• 

Sivil itaatsizlik ‘haksızlığa’ gönderme yapan sembolik nitelikte 

bir eylemdir.

Sivil itaatsizlik eylemleri, demokratik toplumda haklılaştırım (meş-

ruiyet) sorunlarının çözümünde önemli bir araçtır ancak kendisinin de 

meşru olabilmesi için yukarıda sıralanan ölçütlere uygun olması gere-

kir. Habermas’ın sivil itaatsizliğin meşruiyeti konusunda görüşleri şöyle 

(1997:120):

Bir protesto eylemi, yasal sınırların ötesine geçtiğinde bile, tü-

müyle  sembolik  olan  özelliğinin  bilincinde  olarak,  demokratik  bir 

cumhuriyetin anayasal kuralları ile özdeşleşmelidir. Sivil itaatsizlik 

eylemi; protesto eylemi ile savaş (ve terör) eylemi arasında belirsiz 

bir yerde durmamalıdır. Sivil itaatsizlik bir barış hareketidir. Barış-

çı yöntemlere sadakat bir ilke olarak savunulmalıdır… bilinçli ola-

rak yapılan yasal ihlaller biçimindeki protesto eylemleri bile, sadece 

sembolik bir karakter taşımaktadırlar ve çoğunluğun adalet duygusu 

ve idrak yeteneğine hitap etmek niyeti ile gerçekleştirilmektedirler. 

Bu eylemler hükümetlere baskı yaparlar. Hükümeti protesto edilen 

ТҮРКІТІЛДЕС ЕЛДЕР ДАМУЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

308         Түркітілдес елдер  әлеуметтанушыларының V Конгресі

(uygulama,  karar,  yasa  vb.)  konusunda  kararını  değiştirmeye 

zorlayacak  tek  şey,  meşruiyetini  (haklılığını)  kaybetme  riskinin 

ortaya çıkmasıdır.

Moskova bilim insanı ve 

NSANH 

liderlerinden Vladimir Yaki-

mets, 

NSANH’in

 tedricen kabul görmesini «Diplomasinin Üç Tipi» 

olarak  kavramsallaştırdığı  hareket  tarzına  bağlıyor.  Birincisi  «Halk 

Diplomasisi� olarak isimlendirebilecek, çeşitli gösteri ve yürüyüş et-

� olarak isimlendirebilecek, çeşitli gösteri ve yürüyüş et-

 olarak isimlendirebilecek, çeşitli gösteri ve yürüyüş et-

kinliklerinden oluşan; halkın çok sayıda ve aktif olarak katıldığı pro-

testo eylemleridir. İkincisi «Parlamenter Diplomasi» olarak bilinen, 

yasama organlarına aday olma ve temsilci seçilme yoluyla hareketin 

yasal ve örgütsel mevzuatını oluşturma etkinlikleridir. Üçüncüsü ise 

�Uzman  Diplomasi�  denilebilecek,  nükleer  denemelere  karşı  kam-

Uzman  Diplomasi�  denilebilecek,  nükleer  denemelere  karşı  kam-

�  denilebilecek,  nükleer  denemelere  karşı  kam-

  denilebilecek,  nükleer  denemelere  karşı  kam-

panya yürüten (örneğin Nevada gibi) öteki uzman ve aktivistlerle or-

ganik bağlantılar kurmak yoluyla ortak örgütlenmeler ve etkinlikler-

dir (Udayakumar. vd. 2009: 29).

Yakimets’in ifade ettiği bu hareket tarzı ‘sivil toplum’ ve özel 

olarak  ‘sivil  itaatsizlik’  teorisinde  yer  almamaktadır  ama  eklenme-

lidir. Genel olarak sivil itaatsizlik yasalara ve yöneticilere karşı yü-

rütülen bir hareket olarak tanımlanmaktadır ama yasayı yanına alan 

aktivistin yöneticiye karşı mücadelesi ya da yöneticiyi yanına alan 

aktivistin yasaya karşı mücadelesi hatta her üçünün de birlikte küresel 

otoritelere karşı mücadelesi gibi farklı konfigürasyonlar düşünülme-

miştir.

Halkı ‘sivil toplum’ haline getirecek olan ‘Diplomasinin her Üç 

Tipi’nde kanaat önderlerinin önemli rol oynadığı gözleniyor. Örneğin, 

Sovyetler Birliği’nin 1953 yılında denemesini yaptığı hidrojen bomba-

sının ‘babası’ olarak anılan Andrei Sakharov’un 

NSANH 

katılımı ile 

hareket ivme kazanmıştır 

(Janco, 1991). Ama e

n başta Olzhas Sulei-

menov’u anmak gerekiyor. Abazov’un değerlendirmesiyle; Kazakistan 

için, Olzhas Suleimenov ve 

NSANH’in 

önemi ve etkisi nükleer test 

sitenin kapatılmasının çok ötesine geçer. Bu olay, Kazakistan’da ulusal 

kimliğin güçlendirilmesi ve ulusal bilincin yükselmesine katkı yapan 

ilk  bağımsız  kitle  hareketi  (ilk  sivil  itaatsizlik)  olmuştur. 

NSANH,

 

farklı kesimlerden liberal aydınları bünyesinde toplayabildiği gibi, ba-

ğımsızlık sonrası etnik ve kültürlerarası ilişkilere katkı yapmakta ve 

Kazakistan  hükümetinin  liberal-politikalara  barışçı  geçiş  formülünü 

desteklemektedir (2011: 20). 

НАЦИОНАЛЬНЫЕ СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН

                  

 

 V Конгресс социологов тюркоязычных стран                      309    

Görünüşe  göre,  Kazakistan’da  halkın  sivil  toplum  faaliyetleri 

devlet ile birlikte yürütülüyor, bunun yanında daha çok ekonomik-li-

beral politikalar desteklenerek, zaman içinde siyasal-liberalleşmenin 

de sağlanacağına inanılıyor (Düğen, 2012). Devlet’in ‘sivil toplum’ 

oluşumunu  çeşitli  uygulamalarla  desteklediği  gözleniyor.  Bir  proje 

olarak  «2006-2011  Sivil Toplum  Geliştirme  Konsepti’  yürütülmüş; 

devlet organları ve STK arasındaki ilişkilere dair yaklaşımlar belir-

lenmiştir.  Bunlar  şöyle  özetlenebilir:  (a)Merkezi  ve  yerel  yönetim 

organlarında özel komiteler kurmak, (b)Özel amaçlı işbirliği sistem-

leri geliştirmek (örn. su kaynaklarının yönetimi için Tarım Bakanlı-

ğı ile STK işbirliği), (c)Toplumsal sorunları çözmek için devlet ve 

toplum arasında STK’nın aracı rolünü pekiştirmek, (d)Farklı düzey-

lerdeki  devlet  yetkilileri  üzerinde  kamu  kontrol  mekanizmalarının 

oluşturulmasına  STK’nın  katılımı,  (e)Devlet  organları  icraatlarının 

‘rapor modeli’ ile halkın bilgilendirmesi, (f)

 

Devlet programlarının 

gerçekleştirilmesi üzerinde doğrudan kamu kontrolü sağlamak... Bu 

yaklaşımı esas alan devlet, çeşitli konuları görüşmek üzere STK’yla 

sık sık «Yuvarlak Masa», toplantıları düzenliyor (Saktaganova and 

Ospanova, 2013: 1279).

Sonuç

Çalışmadan çıkarılabilecek önemli sonuç, toplumsal yapı olarak 

‘sivil  toplumun’  ve  onun  hakçalık  sorunlarının  çözümü  için  ortaya 

konan ‘sivil itaatsizlik’ eylemlerinin giderek insanlığın ‘ortak değeri’ 

haline  geliyor  olmasıdır.  ‘Küresel  dünyada’  toplumsal  değişmeler, 

bundan  30-40  yıl  öncesinde  olduğu  gibi  rijit  ideolojilerle  hareket 

eden  ‘sosyal  sınıfların’  sendika  ve  parti  aracıyla  giriştikleri  siyasal 

mücadelelere  göre  değil,  bireylerin  ve  onların  gönüllü  birliktelikleri 

olarak sivil toplum kuruluşlarının (STK) 

ulaşım ve iletişim (internet) 

teknolojilerinin  katkısıyla,  ‘yatay  ilişki  ağlarında’  ortaya  koydukları 

‘yeni toplumsal hareketler’ 

ekseninde gerçekleşiyor. Dolayısıyla gele-

neksel iktidar anlayışında olanların ya da görece katı ideolojik motifler-

le hareket edenlerin hoşuna gitmese de belirli bir toplumda değişmeye 

yol  açabilecek  olan  ‘hakçalık’  sorunları  artık  toplum  içinde  (meslek 

grupları, ev kadınları, öğrenciler gibi) farklı sosyo-kültürel kesimlerin 

ve daha geniş olarak da dünya toplumlarının ortak sorunudur. 

Bu konuda temel sorun bilimde kavram ve teori olarak söz ettiği-

miz olgusallıkların ortak ifade edilememiş olmasıdır. 

ТҮРКІТІЛДЕС ЕЛДЕР ДАМУЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

310         Түркітілдес елдер  әлеуметтанушыларының V Конгресі

Bu  çalışmada  Nevada-Semipalatinsk  Anti-Nükleer  Hareket’in 

(NSANH), daha çok ‘

çevre’ ve ‘sivil toplum’ teorik 

bağlamı üzerinde 

duruldu. Özde NSANH Kazakistan ‘STK’ları içerisinde değerlendirile-

bilir ve fakat bu başka çalışma konusudur. Çalışmada NSANH’in sivil 

itaatsizlik ve çevre hareketi boyutuyla literatürde hak ettiği yeri alma-

dığı tespit edildi. Batı’da geliştirilen çevre ve sivil itaatsizlik kavram ve 

teorilerinin temel eleştirisi ‘dünyanın geri kalanına genelleyememeleri-

dir. Bu ve benzeri incelemeler ile teorik eksikliklerin giderilebileceğine 

inanıyorum.

NSANH Orta Asya’da ‘sivil toplumu’ esas alan ‘demokratik yö-

netimlerin’ ortaya çıkmasına ve devamında ‘Soğuk Savaş’ döneminin 

sona ermesine ve ‘Küreselleşme’ sürecinin önünün açılmasına katkı 

sağlamış  bir  harekettir.  Kazakistan  toplumu  bu  toplumsal  değişme 

olayını siyasal ve sivil boyutta birlikte gerçekleştirmiştir. Bu bildiride 

özel olarak NSANH’in çevreci karakteriyle birlikte ‘sivil itaatsizlik’ 

özelliğine vurgu yapılmıştır.

Küresel  çevre  krizi  karşısında  ekonomik  ve  siyasal  egemenle-

rin ayak direttiği ortamda Kazakistan nükleer silah denemelerini sivil 

itaatsizlik eylemleriyle ülke topraklarında durdurabilmiş, yasaklamış 

özel bir toplumdur. Olzhas Suleimenov ve NSANH sadece bilimsel 

makale ve bildiriler ile değil; belgesel, film ve yaygın medyanın öte-

ki araçlarıyla özellikle Batı kamuoyuna anlatılmalıdır. Bildiride, Ka-

zakistan deneyiminin, 2050 küresel çevre sorunlarının çözümü için 

‘model’ oluşturabileceği sonucuna varılmıştır.

Bildiri  argümanlarına  göre,  NSANH;  ‘Sivil Toplum’  açısından 

özgün bir ‘sivil itaatsizlik’ hareketi ve ‘Çevreci Hareket’ açısından 

da insanı ve doğayı birlikte ele alan (anhtropo-eco/centric) ‘yeni bir 

yaklaşım’ olarak değerlendirilmiştir.

KAYNAKÇA

Abazov, R. (2011) Green Desert the Life and Poetry of Olzhas Suleime-

nov, U.S.A: Cognella. 

Anonim 1. (2012, September 11) New format of Nuclear Club, Erişim: 

13 Şubat 2014, http://vestnikkavkaza.net/articles/politics/31246.html 

Anonim 2. (2014, Mart 03) Türk Halkları Asamblesi (THA) 5. Kurultay 

açıklaması, Erişim: 05 Mart 2014, http://www.felsefeturk.org/GuncelHaber.

aspx?id=24&sayfaid= 

НАЦИОНАЛЬНЫЕ СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН

                  

 

 V Конгресс социологов тюркоязычных стран                      311    

Anonim 3. (2014, Mart 03) Движению �Невада-Семей� — 25 лет, 

Erişim:  03  Mart  2014,  http://vsemee.kz/novosti-v-semee/2014/03/03/dviz-

heniyu-nevada-semej-25-let/

Atiker, E. (1998), Modernizm ve Kitle Toplumu, Ankara: Vadi.

Aydın, M. (2003), �Kamusal Alan ya da Siyasetin Ön Bahçesi�, Sivil 

Toplum Dergisi, 1 (4), s.7–18. 

Chance, M. (2007, August 31) Kazakhstan’s Nuclear Orphans Are A Dis-

tressing Sight, Semey, Kazakistan (CNN), Erişim: 5 Şubat 2014, http://edition.

cnn.com/2007/WORLD/asiapcf/08/30/btsc.chance.nukes/index.html 

Çağlar,  B.  (1993),  �Sivil  İtaatsizlik  Olgusunun  Değerlendirilmesi�, 

(iç.) Argumentum Dergisi, Temmuz-Aralık 1993, Yıl 3–4, Sayı 36–41. 

Çağlayandereli,  M.  (2006).  �Sivil  İtaatsizliğin  Katılımcı  Demokrasi 

Bağlamında  Farklı  Görünümleri�.  Polis  ve  Sosyal  Bilimler  Dergisi,  4-1, 

s.43–69.

DEİK (2012). Kazakistan Ülke Bülteni 2012. İstanbul: DEİK (TC Dı-

şişleri Bakanlığı, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu)

Dunlap,  R.  E.  and  Catton,  W.  R.  (1994).  �Struggling  with  Human 

Exemptionalism: the Rise, Decline and Revitalization of Environmental So-

ciology�. The American Sociologist, 25, 5-30.

Düğün,  T.  (2012,  Şubat  06).  Kazakistan’da  Muhalefet  ve  Demokra-

si.  Erişim:  15  Şubat  2014.  http://www.21yyte.org/tr/arastirma/kazakis-

tan/2012/02/06/6476/kazakistanda-muhalefet-ve-demokrasi 

Saktaganova,  Z.G.  and  Ospanova,  D.K.  (2013).  �Non-Governmental 

Organizations in the Republic of Kazakhstan: Principle Stages of Formati-

on and Development�. Middle-East Journal of Scientific Research 15 (9): 

1277-1284, 2013.

Habermas, J. (1997), �Sivil İtaatsizlik: Demokratik Hukuk Devletinin 

Denek Taşı. Almanya’da Otoriter Legalizm Karşıtlığı�, (iç.) Kamu Vicda-

nına Çağrı – Sivil İtaatsizlik, s.116–136. (çev.) Y. Coşar, İstanbul: Ayrıntı.

Janco,  G.  (1991).  �Nevada-Semipalatinsk: The  Soviet  Uhion’s Anti-

Nuclear Movement�. Almaz Estekov ile Röportaj, Erişim: 01 Mart 2014, 

http://www.eurasiacenter.org/archive/1990-1999/6 Yesterkov.doc 

Jordan, Tim. (2002), Eylemci, (Çev: G. Ç. Güven), İstanbul: Kitap.

Kaboğlu, İ. (1999). �Sivil İtaatsizlik�. (iç.) Sivil İtaatsizlik, Disiplinle-

rarası Kolokyum 7–9 Kasım 1997 Uludağ/Bursa, (Edit. H. Ökçesiz), İstan-

bul: Dünya Yerel Yönetim Ve Demokrasi Akademisi (Wald) Yayını, s.189-

203.

King, H. (2010, November 29). Kazakhs Stop Nuclear Testing (Neva-

da-Semipalatinsk Antinuclear Campaign), 1989-1991, Erişim: 3 Ocak 2014, 

http://nvdatabase.swarthmore.edu/content/kazakhs-stop-nuclear-testing-ne-

vada-semipalatinsk-antinuclear-campaign-1989-1991 

ТҮРКІТІЛДЕС ЕЛДЕР ДАМУЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

312         Түркітілдес елдер  әлеуметтанушыларының V Конгресі

Konak, N. (2010). Çevre Sosyolojisi: Kavramsal ve Teorik Gelişmeler. 

Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 24 / 2010. s.271-283.

Murphy, R. (2002). Sociology as If Nature Did not Matter: An Eco-

logical Critique. (Edited by R. Scott Frey). The Environment and Society 

Reader. Boston: Allyn and Bacon.

Mutlu, A.  (2009).  Türkiye’de  Çevre  Sorunları  Literatürünün  Baskın 

Niteliği  ve  Sosyal  Bilimler Yaklaşımının  Gerekliliği.  Ankara  Üniversitesi 

Çevrebilimleri Dergisi, Cilt 1, Sayı 1. s.71-82.

Nişancı,  Ş.  (2000).  Sivil  İtaatsizliğin  Teorik  Temelleri  ve  Meşruiyeti 

Meselesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya: S.Ü. S.B.E. 

Nogayeva, A. (2012). �ABD, Rusya ve Çin’in Nüfuz Mücadelesinde 

Orta Asya: Araçlar ve Süreçler�, Bilig, Yaz 2012, Sayı 62, s.183-204.

OSCE and ODIHR (2000). NGOs in the Caucasus and Central Asia: 

Development and Co-operation with the OSCE. Human Dimension Imple-

mentation Meeting. Warsaw, Poland: October 2000. p.1-19

Ost. F. (2000). �La Désobéissance Civile. Jalons Pour Un Débat�, Dans 

Obéir Et Désobéir: Le Citoyen Face A La Loi, (Edit. P. A. Perrouty), Bruxel-

les: L’université De Bruxelles, p.15–37.

Purtaş, F. (2006). �Kazakistan’da Sivil Toplum Kuruluşları, İç ve Dış 

Politikaya Etkileri�. OAKA (USAK), 1/1, s.1-18.

Roberts, S. R. (2012). �Doing the Democracy Dance in Kazakhstan: 

Democracy Development as Cultural Encounter�, Slavic Review 71/2. Sum-

mer 2012. p.308-330.

Sarıbay, A. Y. (1999). �Sivil İtaatsizlik�. (iç.) Sivil İtaatsizlik, Disip-

linlerarası Kolokyum 7–9 Kasım 1997 Uludağ/Bursa, (Edit. H. Ökçesiz), 

İstanbul:  Dünya Yerel Yönetim  Ve  Demokrasi Akademisi  (Wald) Yayını, 

s.154–158.

Türk, F. (2012). �Kazakistan’da Değişim Sürecinde Ortaya Çıkan Si-

yasal Partiler ve Hareketler�, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, Cilt 4, 

Sayı 2, s.11-20. 

Udayakumar, S. P. and Kapoor, H. and Ramesh, R. (2009, 01 February). 

�The Nevada-Semipalatinsk Anti-Nuclear Movement of Kazakhstan� Nuc-

lear Free Indıa Vol.1, Issue 4, p.27-32.

Wittner, L. S. (2003). The Struggle against the Bomb, vol. 3: Toward 

Nuclear Abolition: A History of the World Nuclear Disarmament Movement, 

1971 to the Present. Stanford: Stanford University Press. 

НАЦИОНАЛЬНЫЕ СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН

                  

 

 V Конгресс социологов тюркоязычных стран                      313    

жүктеу/скачать 5,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: