НАЦИОНАЛЬНЫЕ СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН

ТҮРКІТІЛДЕС ЕЛДЕР ДАМУЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

516         Түркітілдес елдер  әлеуметтанушыларының V Конгресі

КӨНЕ ТҮРКІ ӘДЕБИ МҰРАЛАРЫ ЖӘНЕ ОРТАЛЫҚ 

АЗИЯ ХАЛЫҚТАРЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ЖАДЫ 

Б.Ж. Смағамбет,

Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, саяси ғылымдарының 

кандидаты, доцент

Соңғы жылдары зерттеушілер əлемдік экономикалық, саяси 

жəне əлеуметтік-мəдени процестерде ұжымдық қауымдастықтар 

ықпалының  басымырақ  болуын  өңірлену  (регионизация) 

құбылысымен  байланыстырады.  Бұл  əлемдік  əлеуметтануда 

индивидуализм  əдіснамасынан  холизмге  көшу  тенденциясын 

тудырды.  Осы  əдіснама  Эмиль  Дюркгеймнің  ғылыми 

шығармашылығымен байланысты екенін білеміз. Заманауи даму 

əлеуметтік қауымдастықтардың жаһандануға қарсы адамдардың 

өзіндік  ерекше  табиғатқа  ұмтылуы,  ұжымдық  ұқсастық  пен 

əрекетке  талпынуы  деп  түсіндіруге  болады.  Әлеуметтану 

тарихында  əдіснамалық  холизмді  Э.  Дюркгейммен  қатар  О. 

Конт, Г. Спенсер, Ф. Тённис, П.А. Сорокин, Т. Парсонс, Р. Мертон 

қолданған. Неміс əлеуметтанулық мектебінің өкілі В. Рошер кез 

келген əлеуметтік қауымдастықтың əрекетінің негізінде �ақылға 

сыйымды эгоизм� ғана жатқан жоқ, сонымен бірге əділеттілікке 

деген  ұмтылыс,  ынтымақтастық  рухы,  сол  қауымдастықта 

қалыптасқан ережелер жатыр� деген ой айтқан. Бұл процесті Э. 

Дюркгейм �əлеуметтік деректер� [1] деп атаса, Ф.Теннис �өмір 

деректері� [2] деп атады.

Әлеуметтік  қауымның  субъектілігінің  белгісі  ұжымдық 

санада  жатыр.  Ал  ұжымдық  сана  жүзеге  асырылатын  іс-

əрекеттің  ортақ  қажеттіліктерінің,  мотивтерінің,  мүдделерінің 

пайда  болуына  жағдай  туғызатын  ерекше  қасиет  болып 

табылады.  Ұжымдық  санаға  объективті  жəне  субъективті 

НАЦИОНАЛЬНЫЕ СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН

                  

 

 V Конгресс социологов тюркоязычных стран                      517    

табиғат  тəн.  Объективтілік  –  өмір  сүрудің,  шаруашылықтың 

ұқсас  жағдайларының  болуы,  əлеуметтік  кеңістік  фреймдерін 

қалыптастыратын  қауымдастықтың  саналуан  əлеуметтік  жəне 

басқа  тəжірибелері.  Ал  субъективтілік  –  тұлға  аралық  жəне 

топаралық интеракцияларға ұмтылу, ынтымақтастық сезімі жəне 

əрекеттерді жүзеге асыруға келісудің қажеттілігін түйсіну. 

Аумақтық мүдде, аумақтық ұқсастық, туған өлкенің бейнесі, 

жергілікті  ділдік  ерекшелік  ұжымдық  сананың  маңызды 

элементтері болып табылады. Ұжымдық сана ұжымдық əрекеттен 

көрініс  табады.  Осы  ұжымдық  сананың  құрылымына  ұжымдық 

жады  кіреді.  Ұжымдық  сана  əлеуметтік  топты  біріктіріп  тұрған 

оқиғаларды  ғана  емес,  сонымен  қатар  оларды  басқа  əлеуметтік 

топтар жəне қауымдастықтардан бөліп тұратын тарихи дамудың 

факторларын  есте  сақтайды.  Ол  қауымдық  өзіндік  сананың 

құрылымдық элементі болып табылады, соның ішінде этникалық 

қауымның  тамыры  �көне  тарихтың  еншісі�  екені  туралы 

сенім  адамдарды  біріктіреді.  Сондай-ақ  қауымда  авто-  жəне 

гетереостереотиптер  қалыптасып,  сол  қауымды  ерекшелейтін 

белгілерге  айналады.  Консолидация  процесінде  əлеуметтік 

қауымдастықтың  басынан  өткен  оқиғалар  мен  оған  қатысты 

тұлғаларға  белгілі  бір  мəн  беріледі.  Оқиға  болған  кезең  мен  сол 

оқиға  кейіпкерлері  символдарға  айналады  жəне  осы  символдар 

өзгеше  сипат  пен  мазмұнға  ие  бола  отырып,  əлеуметтік  жадыны 

қалыптастырады. Әлеуметтік жады – қоғам мүшелері мойындайтын 

мифтер, дəстүрлер, сенімдер жəне өткен шақ туралы түсініктердің, 

адамдардың  �ортақ  тəжірибесі�  туралы  топтық  жадының  кешені 

[3]. Әлеуметтік жады өткен оқиғалар мен бұрынғы тəжірибелерді 

(нақты  жəне  қиялдағы)  пайымдаумен  байланысты,  себебі  ол 

əлеуметтік топты құрастыру үшін аса маңызды. 

Әлеуметтік  жадыны  зерттеу  заманауи  əлеуметтанудың 

өзекті  мəселелерінің  бірі  болып  табылады,  себебі  əлеуметтік 

жады кез келген əлеуметтік қауымдастық, соның ішінде ұлттық 

қауымдастық,  болмысының  мəнін  түсінуге  жəне  жаһандану 

процесіндегі əлеуметтік, этномəдени құбылыстарды түсіндіруге 

мүмкіндік береді. 

Мəдени өзгерістердің сабақтастығында мəдени ақпараттарды 

ұрпақтан  ұрпаққа  жеткізуде  символикаға  ғылым  аса  зор  мəн 

берді. �Символдық сөздік пен грамматика белгілі бір дəрежеде 

ТҮРКІТІЛДЕС ЕЛДЕР ДАМУЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

518         Түркітілдес елдер  әлеуметтанушыларының V Конгресі

жазба  ескерткіштерінің  орнын  толтырады�,  –  деген  пікірлер 

айтқанымызға дəлел [4]. Әсіресе, осы тұжырым фольклор мен 

нақты  өмірдің  өзара  ықпалын  зерттеуде  маңызды.  Аталмыш 

мəселені  зерттеуде  �семиотикалық�  əдісті  жан-жақты,  терең 

қолдану  мүмкіндігі  бар.  Семиотиканы  қолдану  барысында 

зерттеліп  отырған  əлеуметтік  қауым  заманауи  жоралғыларда 

қолданып отырған мəдениет символдарының сипатына, олардың 

өзекті болып отыруының себептеріне, семантикалық мазмұнын 

жоғалтпаған  доминантты  символдардың  тұрақтылығына, 

мəдени символдарды трансляциялау тетіктеріне, салтты сақтау 

тəжірибесіндегі  мəдениет  символдарының  рөліне,  белгілі  бір 

жағдайға байланысты жəне хронологиялық тұрғыда символдық 

мазмұнның  өзгеруіне,  көне  жəне  заманауи  символдардың 

арақатынасына,  мəдениеттің  қазіргі  замандағы  болмысының 

ерекшеліктеріне назар аудару керек. Нақты əлеуметтік шындықты 

семиотикалық жүйе ретінде қарастыра отырып, оның үш қырын 

көрсету  керек.  Біріншісі  –  коммуникациялық,  яғни  ақпаратты 

жеткізу.  Екіншісі  –  жеке  интеллектуалдық  шығармашылық, 

яғни ақпаратты іріктеу. Соңғысы – ұжымдық жады немесе топ 

жадысы. Бұл құрылым барлық күрделі жүйелерге тəн.

Ғалымдардың тарихи, этнографиялық, əдеби, лингвистикалық, 

этнологиялық,  археологиялық  зерттеулері  Орталық  Азияны 

мекендеген жəне мекендеуші халықтардың ұжымдық санасындағы 

ортақ  түркілік  мəдени  түсініктердің  бар  екенін  көрсетіп  отыр. 

Ғасырлар  бойы  үлкен  аумақты  бірлесе  игеру  нəтижесінде 

қыпшақтар,  оғыздар,  қоңыраттар,  наймандар,  қарлұқтар, 

үйсіндер, қаңлылар сияқты ірі түркі тайпалық одақтары орталық 

азиялық  түркі  тілдес  этностардың  ғана  емес,  əзірбайжандар, 

башқұрттар, ноғайлар, балқарлар, қарашайлар, құмықтар сияқты 

еуразиялық этностардың ұлт құраушы бөлігіне айналды. 

Осы  түркітілдес  халықтарға  жартылай  көшпелі  жəне 

отырықшы  мəдениеттің  синтезінде  пайда  болған  əлеуметтік 

болмысты  сипаттайтын  бай  да  бірегей  ауыз  əдебиеті  тиесілі. 

Орталық  Азия  халықтарының  əлеуметтік  (ұжымдық)  жадын 

зерделеуде  түркітілдес  фольклорға  негізделген  ортақ  мəдени 

құндылықтарға  əлеуметтанулық  талдау  қажеттілігі  туып  отыр. 

Ол  түркітілдес  халықтардың  Орталық  Азияда  жаңа  транзиттік 

ұлттық мемлекеттерді құруымен тығыз байланысты. 

НАЦИОНАЛЬНЫЕ СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН

                  

 

 V Конгресс социологов тюркоязычных стран                      519    

Саяси,  əлеуметтік,  мəдени-əлеуметтік  жаңғыру  процесінде 

əлеуметтік  жадыда  сақталған  мəдени  кодтарды  саяси  жəне 

басқа  мақсатта  қолдану  кең  етек  алып  отыр.  Зерттеуші  Д.Н. 

Замятин  кез  келген  жаңа  дəстүрге  идеологиялық  тірек  керек 

болады жəне ол �мұра идеясы� деген ойды айтады [5]. Тəуелсіз 

түркітілдес  мемлекеттер  де  саяси  имиджін  қалыптастыруда 

көне түркі мəдени мұрасына назар аударуда. Мысалы, тəуелсіз 

Қазақстанның  мемлекеттік  рəміздері  түркі  рухани  мəдениетіне 

тəн символдарды жаңғыртты. 

Әлеуметтанушылар  мен  əлеуметтік  психологтар  халықтың 

əлеуметтік-ділдік бейнесіне кеңістіктік-цивилизациялық мəдени 

орта  ықпал  етеді  деп  есептейді.  Ал  əлеуметтік-ділдік  бейнені 

ділді  ерекшелейтін  негізгі  əлеуметтік  белгілер,  символдардың 

жиынтығы құрайды. Қазақ зерттеушісі Ә. Қодар �Мировоззрение 

кочевников в свете Степного знания� деген еңбегінде əлеуметтік 

болмыстың негізі ауыз əдебиеті үлгілерінде көрініс тапқан деген 

ойды айтады. [5]. Мұны белгілі фольклоршы ғалым В.Я. Пропп 

та мақұлдайды [6,115]. 

Көне  түркі  фольклорының  əйгілі  ескерткішінің  бірі 

�Оғызнама�  түркі  дүниесінің  көне  заманнан  бергі  тарихынан, 

оның рухани болмысынан көп ақпарат беретін дерек көзі болып 

табылады.  Дастан  көне  түркі  əлеміндегі  күнделікті  тіршілік, 

адамдардың  сенімі  мен  арман-тілектеріне,  болмыс  туралы 

пайымдауларынан  мəлімет  береді,  оның  мазмұны  қарапайым. 

�Оғызнамада� оғыздың дүниеге келуі, оның ерлігі, ұлдары мен 

түркілерді біріктіріп, қаған дəрежесіне көтерілгені сөз болады. 

�Оғызнама� түркі əлемін бірлік пен ынтымаққа шақырады. 

Көне  түркілер  күн  мен  аспан  денелеріне  табынды.  Түркі 

фольклоры  да  аспан  мен  көк  тəңіріне  табыну  көріністеріне 

бай. �Оғызнаманың� қазақ тіліндегі нұсқасында: �Қараңғылық 

түсіп,  Көктен  бір  жарық  түсті.  …Осы  жарықтың  арасында 

Жалғыз қыз отыр� делінеді. Ал атақты қырғыз эпосы �Манаста� 

�Манастың  қырқ  чоросу,Көсөө  куйрук  көк  бөру,Көкжал  эрдин 

жөөкөру,  Көкөр  болсаң  көк  жалаң,Көк  жолборстой  чамыңып, 

– деген жолдар бар [7, с.27-28]. Оғыз қағанның қол астындағы 

батырларын да Көкжал бөрі бастаған. Бөрі – түркілер үшін тотем 

аң. Заманауи түркілердің арасында ислам дінінің сунниттік ағымы 

уағыздалып жүргеніне қарамастан тəңірге табыну дəстүрі қалған 

ТҮРКІТІЛДЕС ЕЛДЕР ДАМУЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

520         Түркітілдес елдер  әлеуметтанушыларының V Конгресі

жоқ. Мысалы, əрбір қазақтың үйінде қамшы жəне домбырамен 

қатар қасқыр терісін ілу дəстүрі бар. Жақын-жекжаттарға қасқыр 

ішік сыйлау дəстүрі де қалмаған. �Ілулі ішік үй иесі мəртебесінің, 

беделінің  символы  болып  табылады  жəне  отбасын  қауіптен 

қорғайды�  деген  сенім  сақталған  [8].  �Көкке�  байланысты 

тарихшы  А.  Бернштам  өзінің  �Социально-экономические 

строи  Орхоно-Енисейских  тюрок�  деген  жұмысында  �көк 

түрік�  ұғымы  əлеуметтік  жағдайды  көрсетуде  қолданылғаны 

туралы  �…был  связан  с  понятием  господствующей  прослойки 

тюркского общества, почему и вступал, как правило с высоким 

эпитетом �голубой�, �небесный�,- деп жазады [9,85]. Қазақтар 

арасында �көкке шығу�, �көкке қол жеткізу�, �көкті тіреп тұру� 

деген ұғымдар жоғары статусқа қол жеткізу немесе əлеуметтік 

иерархияда мəртебелі орынға ие болу дегенді білдіреді. 

Оғыз қаған ұлдарының есімі Ай, Күн, Жұлдыз, Көк, Тау, Теңіз 

болуы  –  түркілердің  аспан  мен  жерге,  суға  табынғандығының 

белгісі. Осы дəстүр заманауи қазақ қоғамында балаға есім беруде 

сақталып  отыр.  Мысалы,  қазақ  арасында  кең  тараған  есімдер: 

Айгүл,  Айнұр,  Айсұлу,  Күнсұлу,  Айдана,  Жұлдыз,  Айтуар, 

Айсұлтан,  Айжарық,  Айшуақ,  Күнтуған.  Соңғы  жылдары 

қазақтар балаларына түркі тектес есімдерді жиі бере бастағанын 

байқауға болады. 

Орталық  Азиядағы  халықтардың  заманауи  отбасылық 

қатынастары  оғыз-қыпшақ  дəуіріндегі  нормалармен  астасып 

жатыр. Дастанда Оғыз өз иелігін ұлдары арасында бөліп тастайды. 

Орталық Азияда патернализмге негізделген патриархатты отбасы 

əлі  де  өз  позициясын  жоғалтқан  жоқ.  Мысалы,  қазақтардағы 

туыстық  қатынастарды  анықтау  жүйесі:  �аталас–жеті  ата,  ру 

немесе  сүйек–арыс–жүз�.  Сонымен  қатар  қазақтарда  жеті 

аталық туыстық жүйе сақталғаны мəлім [10]. Түркімен ғалымы 

Чары  Язлыев  түркімендер  �газаны  бир,  �табагы  бир�,  �ырсгы 

бир�  деген  принциппен  бөлінеді  деп  жазады.  Басқа  түркі 

халықтарындағыдай  ағайындылардың  көршілес  қатар  үй  салу 

дəстүрі түркімендерде бар (�хатар�) [11,202-217]. 

�Оғызнама�  жыры  түркі  тайпаларының  ортақ  тарихынан 

көптеген  мəліметтер  береді.  Мысалы,  дастанда  түркі 

халықтарының этногенезінде ерекше орны бар тайпалық одақтар 

(қыпшак, қаңлы, қарлұқ) туралы мəліметтер бар. 

НАЦИОНАЛЬНЫЕ СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН

                  

 

 V Конгресс социологов тюркоязычных стран                      521    

Әлеуметтік  жадының  құрылымында  жер-су  атауларының 

берілу  тарихы  мен  оның  мағынасы  ерекше  орынға  ие  десек, 

дастандағы Қорқыттың дүниеге келуімен байланысты Қараспан 

мен Қаратау таулары Оңтүстік Қазақстан облысындағы Түркстан 

қаласына  жақын  жердегі  Қарашық  өзенін  бойлай  орналасқан. 

�Қорқыттың  көрі�  деген  ұғым  қазақта  �істің  сəтсіз  нəтижесі� 

деген мағынада қолданылады. Қазақ арасында �Қорқыт ажалдан 

қашқанмен  құтыла  алмапты�  деген  аңыз,  �оның  ақырғы  демі 

Сырдария жағасында бітіпті� деп тамамдалады [12]. 

Орталық Азиядағы оғыз-қыпшақ тайпалар одағының мəдени 

өзараықпалдастығы  туралы  тарихшылар  мен  лингвистер, 

шығыстанушылар  мен  əдебиеттанушылардың  еңбектері 

баршылық  [13].  Бүгінгі  күні  осы  ықпалдастық  нəтижелерін 

əлеуметтанулық тұрғыда талдау қажеттілігі туындап отыр. 

Көне  түркі  əдеби  нұсқаларын  басып  шығару  мен  оның 

идеяларын  насихаттау  мен  тарату  жас  тəуелсіз  мемлекеттердің 

имиджін  қалыптастыруда  зор  рөл  атқарып  отыр.  Соның  ішінде 

Қазақстанда  үлкен  жоба  –  қазақ  ауыз  əдебиеті  үлгілерінің  100 

томдық жинағы мемлекеттік �Мəдени мұра� бағдарламасы аясында 

қарқынды жүзеге асуда. Көне түркі əдеби ескерткіштері мен қазақ 

фольклоры  жоғары  жəне  орта  мектептің  оқу  бағдарламасында 

қамтылған.  Батырлық  жəне  лироэпостық  жырларды  жас 

оқырмандарға лайықтап шығару да қолға алынып отыр. 

Ұжымдық сананың ұлттық құрамдас бөлігін қалпына келтіру 

қазақстандық  қоғам  үшін  аса  маңызды,  себебі  Орталық  Азия 

елдерінің  ішінде  қазақ  мəдениетіне  орыс  тілі  мен  мəдениетінің 

ықпалы басымырақ болды. Ол бірнеше факторлармен түсіндіріледі. 

Мыңдаған азаматтардың ана тілін білмеуі олардың өз мəдениетінен 

сусындауына  мүмкіндік  бермеді.  Отарлық  саясат  əлеуметтік 

ортадан  əлеуметтік  жадының  кодтарын  өшіруге  бағытталды. 

Оның  үстіне  жаңа  транзиттік  елдерде  ақпараттық  кеңістіктің 

ашықтығы, батыстану мен жаһандану ұлттық жадыдағы өзіндік 

ерекшеліктерге ықпал етіп отыр. Әлеуметтік жадыны сақтау үшін 

жазба жəне ауыз əдебиетінің үлгілерімен таныстыру, ақпараттық 

кеңістікте  тиімді  пайдалану  қажет.  Қазақстандағы  орта  білім 

беретін мектептерде ауыз əдебиеті үлгілерімен таныстыру жайын 

зерделеу  мақсатында  жүргізілген  контент-талдау  көрсеткендей, 

осы мақсаттағы жұмыс ортақ шешімдерді қажет етеді.

ТҮРКІТІЛДЕС ЕЛДЕР ДАМУЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

522         Түркітілдес елдер  әлеуметтанушыларының V Конгресі

  Фольклор  –  шынайы  болмыстың  бейнесі.  Орталық  Азия 

халықтарының  əлеуметтік  жадын  құрайтын  элементтердік 

мəндік төркіні ортақ, олай болса, мəдени ұқсастықтар аймақтағы 

саяси, экономикалық, рухани өзара ынтымақтастықты нығайтуға 

жəне түркітілдес фольклорды ғылыми зерттеудің, жаңғыртудың 

жəне таратудың басты бағыттарын бірлесе айқындауға мүмкіндік 

береді. 

ӘДЕБИЕТТЕР

1.  Дюркгейм  Э.  Қоғамдық  еңбек  бөлінісі  туралы  //  Әлемдік 

əлеуметтану антологиясы.Алматы, �Жазушы�, 2005, том 2 

2.  Теннис  Ф.  Ортақтық  жəне  қоғам  //  Әлемдік  əлеуметтану 

антологиясы. Алматы, �Жазушы�, 2006, том 3

3.  Толығырақ:  Ассман  Я.Культурная  память:  Письмо,  память 

о  прошлом  и  политическая  идентичность  в  высоких  культурах 

древности.-  М.,  Языки  славянской  культуры,2004;  Образы  прошлого 

и  коллективная  идентичность  в  Европе  до  начала  Нового  времени  – 

М.,Кругъ,2003

4. Толығырақ қараңыз:Тэрнер В. Символ и ритуал.- М.,Наука,1983, 

с.43; Барт Р. Таңдамалы. Семиотика, поэтика // Тіл мен мəдениет. Әлемдік 

мəдениеттану  ой-санасы.  Алматы,  �Жазушы�,  2005,  том  6;  Деррида 

Ж.  Жазу  жəне  айырмашылық  //  Постмодерн  философиясы.  Әлемдік 

философиялық  мұра.  Алматы,  �Жазушы�,  2007,  том  17;  Деррида  Ж. 

Есім туралы эссе //Постмодерн философиясы. Әлемдік философиялық 

мұра.  Алматы,  �Жазушы�,  2007,  том;  МидДж.Г.  Ишарадан  рəмізге  // 

Әлемдік  əлеуметтану  антологиясы.  Алматы,  �Жазушы�,  2006,  том  4; 

Кули Ч. Бастапқы топтар / /Әлемдік əлеуметтану антологиясы. Алматы, 

�Жазушы�,2006,том 4; Фуко М.Сөздер мен заттар жəне оның сыңары // 

Постмодерн философиясы. 

5. Замятин Д.Н. �Наследие в культуре. Методологические подходы 

к изучению понятия наследия� / Социс,2010,2, с. 75-82.

6. Кодар А. �Мировоззрение кочевников в свете Степного знания�.// 

Культурные контексты Казахстана:история и современность. – Алматы, 

НИСА,1998

7.  Пропп  В.Я.  Фольклор  и  дейсвительность  //  Фольклор  и 

действительность. – М.: Главная редакция восточной литературы, 1976, с.115

8. Кыдырбаева Р.З. Генезис эпоса �Манас�.- Фрунзе,1990, 

9.  Толығырақ  қараңыз:  Толеубаев  А.И.Реликты  доисламских 

верований в семейной обрядности казахов. – Алматы,1991

НАЦИОНАЛЬНЫЕ СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН

                  

 

 V Конгресс социологов тюркоязычных стран                      523    

10.  Бернштам  А.  Социально-экономические  строи  Орхоно-

Енисейских тюрок.- М.,1946,с.85

11.  �Ата-əке-бала  -немере  шөбере-шөпшек-немене-туажат-

жекжат-жүрежат-жұрағат-ұрпақ�.

12.  Язлыев  Ч.Туркменская  сельская  община.Под  редакцией 

Г.Е.Маркова. Ашгабат,1992,

13.  Белгілі  ғалым  Әлкей  Марғұланның  айтуынша,  сол  жерде 

мұсылмандыққа  дейінгі  стилде  орнатылған  ескерткіш  тозығы  жетіп 

1925  жылы  құлап  қалған.  1980  жылдың  11  қарашасында  Қорқыт  ата 

басына қазақ архитекторлары, физик, музыкант, тарихшы ғалымдары 

теңдессіз ескерткіш кешенін орнатты. 

14. Кляшторный С.Г. Древнетюркские рунические памятники как 

источник по истории Средней Азии. – М.Л.,1964; Гумилев Л.Древние 

тюрки. – М.,1967; Стеблева И.В. Поэзия тюрков VII-VIII вв. – М.,1965; 

Она  же.  Поэтика  древнетюркской  литературы  и  ее  трансформация 

враннеклассический  период.  –  М.,1976;  Короглы  Х.Г.Огузский 

героический  эпос.  –  М.,1976;  Он  же.  Взаимосвязи  эпоса  народов 

Средней Азии, Ирана и Азербайджана. – М., 1983; Малов С.Енисейские. 

памятники древнетюркской письменности. – М.Л., 1951; Туркменская 

литература. – М., 1972; Типология и взаимосвязи фольклора народов 

СССР.  –  М.,  1980;  Қоңыратбаев  Ә.  Қазақ  эпосы  жəне  түркология�  – 

Алматы,  1987);  Келімбетов  Н.  Ежелгі  дəуір  əдебиеті  (Қазақ  əдебиеті 

бастаулары). – Алматы: Атамұра, 2005; Он же. Древний период истории 

казахской  литературы.  –  Алматы,  Санат,  1998;  Еңсегенов  Көне  түркі 

шығармалары. – Алматы, Республикалық баспа кабинеті, – 1995–196 б.

Резюме

Автор указывает на актуальность изучения роли древнетюркского 

фольклора  в  социальной  памяти  народов  Центральной  Азии.  На 

примере  �Огузнаме�  рассматривается  общность  социальной  памяти 

современных тюркских этносов.

Summary

The  author  points  outthe  relevance  ofstudying  the  role  ofthe  ancient 

Turkicfolklorein the socialmemory of the peoplesof Central Asia. Paper ex-

amines common of social memory for modern Turkicethnic groups on the 

example of»Oguznama».

ТҮРКІТІЛДЕС ЕЛДЕР ДАМУЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

524         Түркітілдес елдер  әлеуметтанушыларының V Конгресі

ДИАЛОГИЧЕСКАЯ РОЛЬ ТЮРКОЯЗЫЧНЫХ СТРАН 

В СТРАТЕГИИ ТОЛЕРАНТНОГО СО-ТВОРЧЕСТВА 

ИСЛАМСКОГО И ЗАПАДНОГО ОБЩЕСТВ: 

жүктеу/скачать 5,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: