ОҚУШЫЛАРДЫҢ АҚПАРАТТЫҚ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ДАМЫТУДА

379 

 

Басты сөздер: функционалдық сауаттылық, математикалық сауаттылық, 

ақпараттық  құзыреттілік,  ақпарат,  ақпараттың  графикалық  түрде  берілуі, 

диаграмма. 

 

Қазақстанның бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына енуі үшін білім беру 

жүйесінде  көптеген  тың  қадамдар  жасалуда.  Аталған  міндетті  орындау 

мақсатында  «Оқушылардың  функционалдық  сауаттылығын  дамыту  жөніндегі 

2012-2016  жылдарға  арналған  ұлттық  іс-қимыл  жоспары»  бекітілді.  Мұнда 

фунукционалдық сауаттылық  ұғымын  енгізе келе,    ұлттық жоспардың  мақсат, 

міндеттері  туралы,  ағымдағы  жағдай  мен  әлемдік  тәжірибиеге  көз  жүгірте 

отырып, оқыту нәтижелерін бағалау жүйесін дамытуға бағыт береді. 

Функционалдық  сауаттылықтың  үш  саласы:  оқудағы  сауаттылық, 

математикалық  сауаттылық  және  жаратылыстану-ғылыми  сауаттылығы  PISA 

шеңберіндегі тестілеу барысында қолданылады.  

Математикалық  сауаттылықты  зерттеуде  тапсырмалардың  мазмұн 

аймағы, деңгейі, құзыреттілігі, жағдаяты қарастырылады.  Сонда математиканы 

оқытуда  бүгінгі  күні  жаңа  талаптар  қойылуда.  Талаптар  оқушылардың  алған 

білімінің  терең  болуын,  алған  білімін  өз  өмірінде  еркін  қолдана  алуына  жол 

ашуды көздейді. 

Функционалдық сауаттылық адамдардың әлеуметтік, мәдени, саяси және 

экономикалық қызметтерге белсене қатысуына, өмір бойы білім алуына ықпал 

етеді.  Дамыту  нәтижесі  білімдерін  практикалық  жағдайларда  тиімді 

пайдалануға мүмкіндік беретін негізгі құзыреттіліктер жүйесін меңгеру болып 

табылады.  Орта  мектепті  бітірушіге  белгіленген  негізгі  құзыреттіліктердің 

арасында ақпараттық құзыреттілік бар [1]. 

Ақпараттық  құзыреттілік  :  Ақпараттарды  өз  бетімен  табуға,  талдауға, 

іріктеу жасауға, қайта құруға, сақтауға, түрлендіруге және тасымалдауға, оның 

ішінде  қазіргі  заманғы  ақпараттық-коммуникациялық  технологиялардың 

көмегімен жүзеге асыруға  мүмкіндік береді. 

Ақпарат  –  сақтау,  түрлендіру,  жөнелту  және  пайдалану  нысаны  болып 

табылатын қоршаған әлем туралы мәліметтер.  

Ақпаратты  түрлі  категориялар  бойынша  бөледі.  Соның  ішінде  бейнелеу 

тәсілі  бойынша  ақпарат  түрлерін:  сандық,  мәтіндік,  графикалық,  дыбыстық, 

видеоақпарат ретінде қарастырады.  

Адам ақпаратты сезім мүшелері арқылы қабылдайды. Графикалық кескін 

әлемді танудағы негізгі құрал болып табылады. Деректер бойынша ақпараттың 

81%-ын көру арқылы қабылдайды. 

Ал, ақпаратты өңдеу оның бастапқы түрден басқа түрге айналуын немесе 

ақпарат мазмұнының өзгеруін білдіреді. Ақпаратты өңдеу нәтижесін адам ары 

қарай  өз  қажетіне  жаратады  [2].  Яғни,  математикада  алынған  ақпаратпен 

жұмыс  тікелей  жүрмейді,  онда  аргументті  тауып,  оны  модельдеп,  берілген 

жағдаятты шешуде түрлі әдіс – тәсілдермен өңдейді. Және шешімді жеткізудің 

оңтайлы жолы қарастырылады. 

380 

 

Графикалық  мәдениет  кең  көлемде  «геометриялық,  техникалық  және 

шынайы  өмірдегі  басқа  ақпаратты  графикалық  әдістермен    тану,  сақтау, 

жеткізудегі адамзаттың жетістіктерінің бірігуі » деп қарауға болады.  

Ал, пәндік аймақта қарасақ, графикалық мәдениет сызбалар сызу, график 

тұрғызу,  диаграммамен жұмыс жасаудағы тұлғаның жетістігі.  

Графикалық ақпаратпен жұмыс жасай білуге тәрбиелеу, ұзақ та табанды 

жұмысты қажет етеді.  

Оқушыларда  функционалдық  сауаттылықты  қалыптастыру  жағынан 

қарасақ  «графикалық  ақпаратпен  жұмыс  жоғары  пәндік  білімді,  бейнелеудегі 

білік пен дағдыны, кәсіби есепті шешудегі ерекшелікті, эстетикалық талғамды» 

қажет етеді [3]. 

Осы талаптарды алға қоя отырып, оқушыларды математика сабақтарында 

алынған  ақпаратты  өңдеп,  графикалық  түрде  кескіндеуге  және  ақпартты  АКТ 

көмегімен  жеткізу  мүмкіндігін  көрсетуге  болатынын  қарастырсақ.  Себебі, 

жоғарыда  атап  өткендей,графикалық  түрде  және  өзіндік  талдаумен  берілген 

ақпарат оқушының есінде 30% - 50%  сақталады делінген. 

Сандық  түрде  берілген  ақпаратты  диаграммада  көрсетуге  болады. 

Ақпаратты  диаграмма  көмегімен  беру  қазірде  барлық  дерлік  салаларда 

қолданып келеді.  

Диаграмма,  түрлері  туралы  түсінік  математика  сабақтарында  5-6 

сыныптан бастап қарастырылады.  

Кең  көлемдегі  ақпаратты  қысқартып  және  мәліметтердің  арасындағы 

әртүрлі  қатынастарды  көрсетуде,  сандық  мәліметтерді  графикалық  кескіндеу 

құралы ретінде диаграмма қолданылады.   

Диаграммалардың  түрлері  көп:  бағанды,  дөңгелек,  график,  сызықтық, 

нүктелік, биржалық, беттік, сақиналы, көпіршікті, т.б. 

Әр  түрдегі  диаграмма  уақытты  көрсетуге,  шамаларды  салыстыруға, 

уақытқа  қарай  үзіліссіз  өсуді  көрсетуге,  пайыздық  өзгерісті  анықтауға,  т.с.с. 

мақсатта құрылады. 

Төменгі сыныптарда диаграмма туралы, оны салу тәсілдері туралы алған 

білімдерін MS Excel бағдарламасы негізінде көрсетуге болады.  

Диаграмма  тұрғызуға  арналған  есептер  мазмұнын  сан  алуан  етіп  алуға 

болады. Пәнаралық байланыс, әлеуметтік-экономикалық жағдай, саяси жағдай 

т.б. 

Тапсырма 1. Адам бүкіл өмірінде 2,5 т нәруыз, 1,3 т май, 17,5 т көмірсу және 75 

тонна су пайдаланады деп есептелген. 

Осы тапсырманы MS Excel арқылы орындау керек.  Мұнда 2 түрлі диаграмма 

тұрғызуғы болады.  

381 

 

 

 

 

1. Пайызға шаға отырып, дөңгелек диаграмма құру 

Осындай  тапсырмалар  арқылы  оқушыларға  диаграмма  түрін  таңдауда,  оны 

эстетикалық талғамға сай құруға үйретіледі. 

Тапсырмалар: 

1)

 

Адам  60%  судан  тұрады.  Ол  біркелкі  таралмаған:  май  ұлпасында  су 

бар-жоғы  20%,  сүйекте  25,  бауырда  70%,  бұлщықетте  75%,  қанда  80%  және 

мида 85% су жалпы салмақта болады. Осыны диаграммада көрсетіңдер. 

2)

 

Сыныпта  28  оқушы  бар.  13  оқушы  ағылшын  тілі,  5  оқушы  француз 

тілі, 7 оқушы неміс тілі, қалған оқушылар жапон тілі үйірмесіне қатысады. Осы 

мәліметтерді  бағанды  және  дөңгелек  диаграммады  көрсетіп,  мағынасын 

ажыратыңдар. 

3)

 

БАҚ диаграммамен берілген мәліметтерді талдау. 

 

Библиографиялық сілтемелер 

1. «Оқушылардың  функционалдық  сауаттылығын  дамыту  жөніндегі 

2012-2016  жылдарға  арналған  ұлттық  іс-қимыл  жоспары»  Ұлттық 

жоспар 

2. Е.А.Вьюшкова., Н.В.Параскун., Б.Қ.Әбенов. Информатика 5,6 сынып. 

– Алматы: Арман –ПВ, 2013 

3. Корчевский В.Е. «Формирование графической культуры учащихся на 

уроках  математики  в  контексте  функциональной  грамотности»  , 

Математика Қазақстан мектебінде №1,3  

 

 

Н.А.Мусанова, Ү.М.Картаева 

Шілікті орта мектебі, Тасбастау орта мектебі 

Шығыс Қазақстан облысы, Зайсан ауданы 

 

ҚАНИПА БІТІБАЕВАНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ЖҰМЫСТАРДЫ 

ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ 

ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ 

382 

 

 

Мақалада  қазіргі  білім  беру  жүйесіндегі  оқушылардың  функционалдық 

сауаттылықты  арттыру  мәселесіне  сипаттама  беріліп,  оның  маңызы 

қарастырылады.  Функционалдық  сауаттылықты  табысты  етудің  тиімді  жолы 

ретінде  белгілі  жаңашыл  ұстаз,  шебер  әдіскер  Қанипа  Бітібаеваның 

шығармашылық жұмыстарды оқыту технологиясы екені айтылады. 

 

Басты  сөздер:  функционалдық  сауаттылық,  субъект,  құзіреттілік, 

инновациялық  технология,  шығармашылық  жұмыстар,  тіл  ұстартуға  арналған 

жазбаша жұмыстар. 

 

Қазіргі  әлемдік  білім  кеңістігіндегі  халықаралық  стандарт  талаптарына 

сай оқыту  үдерісінің орталық  тұлғасы білім  алушы  субъект,  ал  ол  субьектінің 

алған  білімінің  түпкі  нәтижесі  құзыреттіліктер  болып  белгіленуі  білім  беру 

жүйесінде  «функционалдық  сауаттылықты»  қалыптастыру  мәселесін  негізге 

алудың өзектілігін арттырып отыр [1]. 

Функционалдық сауаттылық  дегеніміз  - адамдардың әлеуметтік, мәдени, 

саяси  және  экономикалық  қызметтерге  белсене  араласуы,  яғни  бүгінгі 

жаһандану дәуіріндегі заман ағымына, жасына қарамай ілесіп отыруы, адамның 

мамандығына, жасына қарамай үнемі білімін жетілдіріп отыруы. Ондағы басты 

мақсат  жалпы  білім  беретін  мектептерде  Қазақстан  Республикасының 

зияткерлік,  дене  және  рухани  тұрғысынан  дамыған  азаматын  қалыптастыру, 

оның  әлемде  әлеуметтік  бейімделуі  болып  табылады.  Мұндағы  басшылыққа 

алынатын сапалар: 

      -белсенділік; 

     - шығармашылық тұрғыда ойлау; 

      -шешім қабылдай алу; 

      -өз кәсібін дұрыс таңдай алу; 

      -өмір бойы білім алуға дайын тұруы болып табылады [2]. 

Қазіргі  әлемдегі,  еліміздегі  өріс  алып  отырған  түрлі  бағыттағы 

дамулардың  әсерінен  қоғамның  адамға  қоятын  талаптарының  өзгеруі 

нәтижесінде  функционалдық  сауаттылық  ұғымы  кең  тарала  бастады. 

Сауаттылық  ұғымы  оны  білім  берудің  әрекеттік  аспектісімен  бірлікте  алғанда 

ғана кеңейе түседі. 

Оқушылардың  функционалдық  сауаттылығын  қалыптастыру  қазақ  тілі 

мен  әдебиетін  оқытудың  тұлғалық-әрекеттік  бағдарын  күшейту  нәтижесінде 

жүзеге  асады.  Өйткені  сауаттылыққа  оқушы  өз  әрекетінің  иесі  –  Субъект 

дәрежесіне көтерілгенде толық қол жеткізеді. 

Функционалдық сауаттылықты табысты ету үшін, тиімді жұмыс жүйесін 

құру қажет.  

1.  Әр  түрлі  пәндердің  тақырыптық  материалдарынан  тапсырма  даярлау 

керек, оның дұрыс орындалуы білім интеграциясын талап етеді.  

2. Әр түрлі ақпарат дайындау (мәтін, кесте, сызбалар) қажет.  

383 

 

3.  Шығармашылық  тапсырмаларды  сабақта  және  сабақтан  тыс  іс-

шараларда қолдануды көбейту керек. 

Қазақ  тілі  мен  әдебиетін  оқытуда  шығармашылық  ұстаным  сабақты 

шығармашылық  үдеріс  ретінде  құруды  мақсат  етеді.  Оқу  үдерісінде  жұптық, 

топтық,  жұмыс  түрлеріне,  біріккен  шығармашылық  тапсырмалар  мен 

жобаларды орындауға үлкен мән берілді. 

Бүгінгі таңда мұғалімнің ең басты міндеті де дайын білімді, дағдыларды 

меңгеріп,  қайталайтын  ғана  емес,  шығармашылық  бағытта  жұмыс  істейтін, 

біртума  ойлау  қабілетімен  ерекшеленетін,  рухани  бай,  жан-жақты  дамыған 

жеке тұлған қалыптастыру болып отыр.  

Сондықтан  мұғалім  өз  жұмысын  оқушының  өздігінен  білім  алуына 

бағыттауы  қажет.  Оқушының  өзіндік  қабілетін  қалыптастыруға  және  білім 

алуға дайындығын жетілдіруге, шығармашылық жұмыстар арқылы жеке тұлға 

қалыптастыруға оңтайлы алғышарт бола алатын технологияның бірі – жаңашыл 

ұстаз 

Қанипа 

Омарғалиқызы 

Бітібаеваның 

іс-тәжірибесі 

негізінде 

құрастырылған  әдебиетті  оқытудың  инновациялық  технологиясы.  Ұлттық 

әдебиетіміздің  жан-жақты  дамып,  жаңа  қырларынан  ашылуына  саналы 

ғұмырын арнап, өз үлесін аямай қосқан біртуар ұстаздарымыздың бірі Қанипа 

Омарғалиқызының  есімі  сонау  алпысыншы  жылдардан  бері-ақ  әлемдік 

педагогика ғылымында өзіндік із қалдырған Ю.К.Бабанский, Ш.А.Аманошвили 

есімдерімен қатар аталып келеді. 

Оқушының ойлау қабілетін, оқығанынан қорытынды шығару, көркемдеп 

жазу,  сөз  байланысын  арттыру,  жазушының  ой-пікірін  саралай  білуі 

шығармашылық жұмысқа жатады. Қ.Бітібаеваның «Әдебиетті оқыту әдістемесі 

мен  технологиясы»  атты  еңбегінде  шығарма  жазуда  басшылыққа  алатын 

қағидаларды атап, таңдаған тақырыпты әбден ойлауды, жоспардың тақырыпқа 

байланысты  нақты  жасалуын  және  тақырып  пен  негізгі  идеяны  ашуға  сәйкес 

эпиграфты сәйкестендіріп алуды қадағалайды [3]. 

Қ.Бітібаева  өз  еңбегінде  оқушылардың  тіл  ұстартуға  арналған  жазбаша 

жұмыстардың  басқа  да  түрлеріне  тоқталған.  Әсіресе  5-7  сыныптардағы  жазба 

жұмыстарының  ең  ауқымдысы  мазмұндама  дей  келе,  оны  төмендегідей 

топтайды. 

а)  Мәтінге  жуық  жазылатын  мазмұндама.  Мұнда  оқиға  эпизод,  диалог, 

монолог, баяндау, суреттеу сияқты элементтер сақталынып жазылады. 

ә) Ең басты оқиғаларды ғана теріп жазатын мазмұндама. 

б) Бір оқиғаның айналасында ғана жазылатын мазмұндама. 

в) Шығармашылық бағыттағы мазмұндама. Оны жазған кезде оқушылар 

тек оқиғаны, болған істі ғана көркем мазмұндай бермейді, әңгімені өз жағынан 

баяндайды, дәйектемелер алады, өз пікірімен, сезіміне ерік береді. 

Шығарма  жаздыру  –  дәстүрлі  оқытуда  да,  тәжірибеде  де  ежелден  келе 

жатқан  әдіс.  Оқытуды  технологияландыру  кезеңі  оның  тың  жолдарынан, 

ұтымды  әдістемесінен  ізденуді  талап  етеді  дей  келе,  ұстаз  Қ.Бітібаева  шағын  

шығарма түрлерін төмендегідей береді: 

а) шығарма-мүсіндеме 

384 

 

ә) шығарма-кескіндеме 

б) шығарма-өрнектеме 

в) шығарма-сезім 

г) шығарма-болжам [4]. 

Мұғалім  ең  бастысы  –  жазба  жұмыстарының  шығармашылық  жұмыс 

екендігіне  оқушылардың  көзін  жеткізуі  керек.  Егер  оқушы  оқулықтағы 

талданған, айтылған мәселелерді сол қалпында ешқандай ой елегінен өткізбей 

көшіріп беретін болса, онда ол шығармашылық жұмыс болмайды. 

Шығармашылық  жұмыстар  тек  дарынды  оқушылардың  қабілет  көзін 

ашуға  ғана  көмектеспейді,  басқа  шәкірттерді  де  интелектісі  биік,  сөз  өнерін 

түсіне білер азамат, білікті оқырман етіп тәрбиелеуге үлкен ықпал етеді. 

 

Библиографиялық сілтемелер 

1. Оқушылардың 

функционалдық 

сауаттылығын 

қалыптастыру 

(бастауыш  сыныптар).  Әдістемелік  құрал.  –  Астана:  Ы.Алтынсарин 

атындағы Ұлттық білім академиясы, 2013. – 66 б. 

2. «ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік 

бағдаламасы» 2010ж. 

3. Бітібаева Қ. Әдебиетті оқыту әдістемесі: Жоғарғы оқу орнына арналған 

оқулық.- Алматы: Мектеп, 2003. 

4. Бітібаева  Қ.,  Құдайбергенова  Г.,  Мұқашева  М.  Әдебиетті  оқытудың 

инновациялық технологиясы.- Өскемен, 2002. 

 

 

Гульбахыт Калымбековна Мусаханова 

КГУ «Научно-исследовательский 

специализированный центр-школа-комплекс 

развивающего обучения «Восток» для одарённых детей» 

управления образования ВКО, г. Усть-Каменогорск 

 

ПОЛИЯЗЫЧНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ КАК ОДИН ИЗ КЛЮЧЕВЫХ 

АСПЕКТОВ РАЗВИТИЯ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ ГРАМОТНОСТИ 

УЧАЩИХСЯ 

 

В  статье  отражается  обзор  по  полиязычному  образованию  и 

государственным программам, по которым работают ряд общеобразовательных 

учреждений,  где  поставлены  цели  развития  полиязычной  и  поликультурной 

личности.  А  также  здесь  рассматриваются  вопросы    возможностей    развития 

функциональной  грамотности  учащихся  при  помощи  изучения  предметов  на 

иностранном  и  государственном  языках  и  саморазвития  личности  в  мировом 

образовательном пространстве. 

 

Ключевые 

слова: 

полиязычное 

образование, 

компетенция, 

концептуальные основы, технологии. 

385 

 

 

Наше молодое государство вырастет и возмужает, 

наши дети и внуки вырастут вместе с ним. 

Они будут одинаково хорошо владеть казахским, 

русским и английским языками. 

Н.А. Назарбаев 

 

Мир  стремительно  изменился.  Целью  развития  цивилизации  становится 

глобализация,  движение  к  постиндустриальному  обществу:  подход  от  чисто 

технических 

навыков 

к 

интеллектуальным 

и 

к 

информационно-

технологическому  качеству.  Поэтому  и  возникает  вопрос  об  организации 

полиязычного  образования  человека,  способного  к  активной  деятельности  в 

многонациональной и поликультурной среде, обладающего развитым чувством 

понимания  и  уважения  других  культур,  умением  жить  в  мире  и  согласии  с 

людьми  разных национальностей, рас и верований. Основание необходимости 

приоритета  родного  языка  культуры  в  целом,  который,  активно  адаптируя 

языки других народов, укрепляется в своём богатстве и уникальности, - это тот 

методический  принцип,  который  выдвигается  в  качестве  концептуального 

решения  социально  –  философских  проблем  гуманизации  полиязыкового 

образовательного  пространства  современного  мира.  И  к  тому  же  сегодня 

невозможно  представить  себе,  что  где-то  ещё  существуют  страны,  люди 

которых владели бы только одним языком, нет цивилизованных государств, где 

жила  бы  только  одна  нация.  Для  нормального  функционирования  любого 

многонационального 

государства 

весьма 

существенно 

формирование  

полиязычия.  

Полиязычие  –  «употребление  нескольких  языков  в  пределах 

определенной социальной общности (прежде всего, государства); употребление 

индивидуумом  (группой  людей)  нескольких  языков,  каждый  из  которых 

выбирается в соответствии с конкретной коммуникативной ситуацией» [1, 303]. 

Так  как  полиязычие  является  основой  формирования  поликультурной 

личности, перед многонациональным государством ставится задача воспитания 

полиязычной  личности.  Полиязычным  можно  назвать  человека,  говорящего, 

понимающего  и  умеющего  в  различных  ситуациях  общения  пользоваться 

иностранными  языками.  Изучение  иностранного  языка  еще  не  говорит  о 

получении  образования.  О  полиязычном  образовании  можно  говорить  в  тех 

случаях,  когда  на  изучаемом  иностранном  языке  преподаются  еще  другие 

учебные дисциплины, например, литература изучаемого языка, страноведение и 

т.п.  

Полиязычная личность – это модель «человека, рассматриваемого с точки 

зрения  его  готовности  производить  речевые  поступки,  создавать  и  принимать 

произведения (высказывания и тексты) на трех и более языках» [2, 95]. Уровни 

сформированности  полиязычной  личности  в  определенной  степени  условны, 

так  как  могут  иметь  самые  различные  сочетания.  Полиязычная  компетенция 

представляет  собой  не  просто  владение  несколькими  иностранными  языками. 

386 

 

Это  владение  системой  лингвистических  знаний,  умение  выявлять  сходное  и 

различное  в  лингвистической  организации  различных  языков,  понимание 

механизмов  функционирования  языка  и  алгоритмов  речевых  действий, 

владение  метакогнитивными  стратегиями  и  развитой  познавательной 

способностью.  Полиязычная  компетенция  не  является  суммой  знаний 

конкретных  языков,  но  представляет  собой  единую  сложную,  часто 

асимметричную  конфигурацию  компетенций,  на  которую  опирается 

пользователь.  Она  совершенствует  понимание  методов  и  процесса  изучения 

иностранных языков и развивает способность общаться и действовать в новых 

ситуациях.  Это  компетенция  делает  возможной  и  успешной  деятельность  по 

самостоятельному  овладению  основами  незнакомых  ранее  языков,  поэтому 

компетенция  полиязычия  может  рассматриваться  не  только  как  владение 

несколькими  иностранными  языками,  но  и  как  способность  к  изучению 

иностранных  языков,  владение  «чувством  языка»,  желание  и  умение 

самостоятельно изучать иностранные языки. 

По  мнению  Елбасы  Н.  Назарбаева  «...Казахстан  уникален  и  силен  своей 

многонациональностью. 

На 

его 

земле 

сформировалось 

уникальное 

поликультурное  пространство…  Поликультурность  Казахстана  –  это 

прогрессивный  фактор  развития  общества.  Евразийские  корни  народов 

Казахстана позволяют соединить восточные, азиатские, западные, европейские 

потоки 

и 

создать 

уникальный 

казахстанский 

вариант 

развития 

поликультурности» [4]. 

В своём Послании к народу в 2009 году «Новый Казахстан в новом мире» 

Президент  Республики  Казахстан  Н.А.  Назарбаев  отметил,  что  в  целях 

обеспечения  конкурентоспособности  страны  и  ее  граждан  предложена 

поэтапная  реализация  культурного  проекта  «Триединство  языков»,  согласно 

которому  необходимо  развитие  трех  языков:  казахского  как  государственного 

языка, русского как языка межнационального общения и английского как языка 

успешной интеграции в глобальную экономику. 

C  требованиями  времени  и  такой  новой  системы  образования, 

ориентированной  на  вхождение  в  мировое  образовательное  пространство, 

одним  из  показателей  успешности  процесса  является  выполнение 

образовательных  международных  стандартов,  в  которых  формирование 

функциональной  грамотности  обозначено  в  качестве  одной  из  приоритетных 

задач. 

Общие  ориентиры  развития  функциональной  грамотности  определены  в 

Государственной  программе  развития  образования  Республики  Казахстан  на 

2011  -  2020  годы,  в  цели  которой  входят  формирование  в  школах 

интеллектуальной,  физически  и  духовно  развитой  личности,  удовлетворение 

потребности  граждан  в  получении  образования,  обеспечивающего  успех  и 

социальную адаптацию в быстро меняющемся мире. 

Для  достижения  указанных  целей  разработан  и  принят  к  реализации 

Национальный план действий на 2012-2016 годы по развитию функциональной 

грамотности  школьников.  Формирование  функциональной  грамотности 

387 

 

рассматривается  как  условие  становления  динамичной,  творческой, 

ответственной, конкурентоспособной личности. 

Функциональная  грамотность  -  это  способность  человека  вступать  в 

отношения  с  внешней  средой  и  максимально  быстро  адаптироваться  и 

функционировать  в  ней.  В  отличие  от  элементарной  грамотности  как 

способности личности читать, понимать, составлять простые короткие тексты и 

осуществлять  простейшие  арифметические  действия,  функциональная 

грамотность  есть  атомарный  уровень  знаний,  умений  и  навыков, 

обеспечивающий  нормальное  функционирование  личности  в  системе 

социальных  отношений,  который  считается  минимально  необходимым  для 

осуществления жизнедеятельности личности. При полиязычной среде  развитие 

этих  способностей  происходит  быстрее,  чем  в  моноязычном  пространстве. 

Этому  способствуют  языковые  умения  и  навыки,  которые  развивают  память, 

речь  и  другие  способности.  В  этом  плане  в  Республике  Казахстан 

предпринимаются заметные шаги для внедрения английского языка в качестве 

средства  международного  общения  и  еще  одного  (помимо  русского)  ключа  к 

знаниям  для  следующего  поколения  казахстанцев,  которое  должно  стать 

трехъязычным. При этом президент Назарбаев ссылается на опыт Европы, где 

многоязычие  стало  нормой.  И  чтобы  обеспечить  достижение  международно-

стандартного  уровня  владения  несколькими  иностранными  языками, 

государством  сформулирована  концепция  полиязычного  образования.  Она 

предполагает  становление  полиязычной  личности  при  определенном  отборе 

содержания,  принципов  обучения,  разработке  специальной  технологии  с 

использованием 

многоязычных 

разговорников, 

словарей 

и 

учебно-

методической  литературы,  где  указывались  бы  сходства  и  различия  базового, 

промежуточного  и  нового  языка  обучения.  В  такой  технологии  обучения 

необходимо  обеспечить  идентичность  содержания  обучения  второму  и 

третьему  языкам,  начиная  с  универсальных  языковых  явлений  переходить  к 

специфическим  для  изучаемого  языка.  Важнейшей  стратегической  задачей 

образования  Казахстана  является,  с  одной  стороны,  сохранение  лучших 

казахстанских образовательных традиций, с другой - обеспечение выпускников 

школ  международными  квалификационными  качествами,  развитие  их 

лингвистического  сознания,  в  основе  которого  овладение  государственным, 

родным и иностранными языками. 

Всем  известно,  что  по  поручению  Главы  государства,  начиная  с  2013 

года, в школах республики с 1 класса ввели изучение английского языка. Новая 

модель  образования  будет  строиться  на  трех  языках.  В  качестве 

основополагающей  цели  обучения  иностранным  языкам  становится 

формирование  поликультурной  многоязычной  личности,  обладающей 

информационными,  коммуникативными  и  интеллектуальными  потребностями, 

способностями и компетенциями, которые позволят ей успешно действовать в 

условиях межкультурного общения. 

Практическая  реализация  полиязычного  образования  в  Казахстане  

представлена  деятельностью  международной  школы  «Мирас»  (г.  Алматы), 

388 

 

областной  специализированной  школой-интернатом  для  одаренных  детей 

«Мурагер»  (г.  Караганда),  казахско-турецких  лицеев  в  15  крупных  городах  и 

областных  центрах  республики,  РУОЦ  «Балдаурен»  (г.  Щучинск),  в  КГУ 

«НИСЦ  РО  «Восток»  для  одаренных  детей  УО  ВКО».    В  данных  учебных 

заведениях углубленно изучаются иностранные языки, а также  на иностранном 

языке  ведутся предметы естественно-математического цикла,  а  на  казахском  - 

предметы гуманитарного цикла. 

В общеобразовательных школах наблюдается низкий уровень мотивации 

обучаемых  к  изучению  иностранного  языка.  В  деятельности  педагогов, 

преподающих  казахский  и  английский  языки,  зачастую  присутствует 

доминирующая  позиция  учителя,  адресованность  заданий  только  одному  из 

участников  общения  на  уроке,  высказываний,  учащихся  учителю,  бедный 

ролевой  репертуар  –  все  это  также  не  способствует  повышению  интереса  к 

изучению иностранного языка. Незнание педагогами особенностей психологии 

общения  на  уроках,  возрастных  и  индивидуальных  особенностей  учащихся, 

недостаточная глубина знаний психофизиологических механизмов, лежащих в 

основе  усвоения  языковых  средств,  современных  методов  обучения  языкам 

снижает качество лингвистического образования учащихся. 

Решение названных проблем и противоречий возможно через реализацию 

опытно-экспериментальной  работы  по  организации  содержательной  и 

процессуальной  сторон  полиязычного  образования,  ориентированного  на 

результат. 

В процессе реализации полиязычного образования необходимо учитывать 

несколько специфических черт: 



 

язык  при  полиязычном  образовании  рассматривается  не  только  как 

средство коммуникации, но и как инструмент приобщения к миру специальных 

знаний; 



 

базируясь 

на 

коммуникативно-функциональных 

методиках, 

полиязычное  образование  и  обучение  принимает  за  содержательную  основу 

теоретическую модель иноязычной коммуникативной компетенции; 



 

полиязычное образование стимулирует дальнейшее самообразование и 

саморазвитие. 

Исходя  из  вышеназванных  особенностей,  важными  и  необходимыми 

условиями эффективности являются: 

1.

 

Создание особой развивающей среды. 

2.

 

Реализация 

деятельностного, 

компетентностного, 

личностно-

ориентированного  и  социокультурного  подходов,  а  также  межпредметная 

интеграция. 

3.

 

Учет возрастных и индивидуальных особенностей учащихся. 

4.

 

Эффективные технологии и методы обучения. 

Овладение  несколькими  иностранными  языками  при  отсутствии 

естественной языковой среды предполагает создание особого лингвистического 

развивающего  пространства  в  образовательном  учреждении.  Данное 

пространство  обеспечивает  трансляцию  и  воспроизводство  человеческого 

389 

 

опыта,  а  также  создание  условий  для  стимулирования  процессов  развития  и 

самореализации  личности,  учащихся  в  ходе  активного  усвоения  ими 

нескольких  иностранных  языков.  Концептуальными  основами  создания  такой 

развивающей  среды  выступают  следующие  подходы:  деятельностный, 

компетентностный, 

личностно-ориентированный, 

здоровьесберегающий, 

социокультурный и межпредметная интеграция. Среди этих подходов дает свои 

плоды  интеграция.  Она  создает  благоприятную  возможность  использования 

иностранного языка как языка преподавания по принципу: «Сколько можно на 

другом  языке  и  сколько  необходимо  –  на  родном  языке».  За  счет  этого 

достигается  двойной  эффект:  одновременно  приобретаются  новые  знания, 

совершенствуются  навыки  и  развиваются  умения  овладения  иностранным 

языком. 

Полиязычное  образование  требует  использования  инновационных 

образовательных технологий – стратегии обогащения и ускорения содержания 

образования,  реализации  индивидуальных  образовательных  программ, 

проектного  обучения,  информационных,  проблемных  и  интерактивных 

технологий обучения. Поэтому перед школой и педагогами ставиться задача  – 

идти в ногу со временем, внедрить все новшества в жизнь. 

 

Библиографические ссылки 

1. Большая советская энциклопедия: Языкознание, 1998. 

2. Кондубаева 

М.Р.  Научно-исторические  основы  формирования 

культуры речи двуязычного учителя-словесника: автореф. дис. д-ра пед. наук. - 

Алматы, 1995. - 339 с. 

3. Послание Елбасы к народу Казахстана – 2009. 

4. Абсатова  М.А.  О  сущности  поликультурного  образования.//Білім  – 

Образование. - 2007. - №5. 

5. Жердева Л.Г. Развитие    способностей  овладения иноязычной    речью.// 

Иностранный язык в школе. – 2003. - №2. 

 

 

Абдикади Прмағамбетұлы Мустафаев 

Гауһар Жарылқамысова 

«Өрлеу» БАҰО АҚ-ның Алматы облысы 

бойынша ПҚБАИ, Қазақстан, Алматы 

жүктеу/скачать 8,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: