Салыстыра зерттеу үшін үлгілер алу

улгиіер мәжбүрлі түрде алынатын жағдайларда оларды ш акырт- 
кан жөн Сот төрешісі үлгілерді алғаннан кейін жеке өзі немесе 
маманныи катысуымен үлгілерді орайды және мөр басады.
Үлгілерді алгандыгы туралы іс жүргізу әрекеттерінін (сот 
отырысынын) хаттамасында үлгілерді алудын нәтижелері, олар- 
ды алу үшін жасалған әрекетгер жүрпзілу ретін сактай отырып 
жаэылады, бүл ретте колданылган f ылыми-зерттеулік және бас­
ка да әдістер мен рәсімдер, сондай-ак үлгілердін өздері жазы- 
лады 
(9 1 -1 -б а п 2006 ж ш гы 4 шидедегі Казахстан Республика-
сының № 1 5 1
- / / /
Заңымен енггзілген).
Дәрігердщ немесе баска маманнын, соидай-ак саралшынын 
үлгілерді алуы <КР А ІЖ К 91-2-бап ). Кдзакстан Республикасы- 
нын Конституциясындағы 17-бапка сәйкес: I. Адамнын кадір- 
касиетіне кол сүғылмайды. 2. Ешкімді айыптауга, ofaH зорлык- 
зомбылык жасауга, баскадай катыгездж немесе адамнын кадір- 
касиетін корлайтындай ж әбір көрсетуге не жазалауга болмай- 
ды. Демек түлғанын өзінсіз, онын келісімінсіз онын жазу кол- 
танбасынын, канынын, үрыгынын, сілекейінін, экскрем енпш н, 
белплі бір кәсібн дагдыларды көрсететін азык-түліктердін және 
т.б. сараптамалык үлплерін алу мүмкін емес. С ондай-ак, адам ­
нын өміріне немесе денсаулығына зиян келетін болса, үлгілерді 
алуга болмайды. Ж огарыда айтылгандардын барлыгы өдетте сот 
отырысы кезіңде соттын немесе сот төрешісінін үйгарымымен 
арнайы алынатын сараптамалык үлгіге гана катысты екенш айта 
кеткен жөи. *Еркін үлгілерге» келетін болсак. оларлын дайын- 
далуы ешкандай тәжірибемен және сараптамамен байланысты 
болмагандыктан, адамнын келісімінсіз мәжбүрлі түрде алынуы 
мүмкін.
Үлгиерді а іу кезінде адам кукыгын цоргау мақсатында.
А ІЖ К -де үлплерді алу тәртібін аныктайтын жана 91-3-бабы
енгізіліен. Онда, «Үлгілерді алудын әдістері мен тылыми-тех- 
никалык күралдары адамнын өмірі мен денсаульны үшін кауіп- 
сізболуы тиіс. Катты ауыртатын күрделі медишшалык рәсімлер 
мен әдістерді үлгілер алынуга тністі адам жазбаша келісім бер 
генде іана колданылады, ал еіер онын жасы камелетке толма- 
ган болса немесе психикалык аурумен ауыратын бо.тса, онын 
занлы өкіллерінін келісімі батуы керск» деп айгы нан (91 -3-бабы, 
2006 жылгы 4-ішдделегі К.Р N° 151- III Заиымен енгітілісн)
К.Р А ІЖ К 91- 1-бабында т ү л « * ж , дәрігерден немесе баска 
маманнан сот үйғарымыиа сөйкес тапсырма бойьжш а үлп.тер 
алу ті лмі карастырыліан. Д әрігер немесе маман соттврецнсінін
1*6

тапсырмасы бойынша түлға ағзасына кажетті әрекеттерді 
жүргізіп, іздеп отыртан үлгілерді алады, және оны орап, мөр 
басып, дәрігер немесе баска маман жасаган ресми күжатпен 
бірге сот төрешісіне жібереді.
Сарапшы зертгеу кезінде сынак үлплерін дайындауы мүмкін, 
бүл туралы ол корытындьша хабарлауы тніс.
Үлгілерді дайындауга сот төрешісі катыскан жагдайда бар- 
лык іс жүрпзу әрекетгері өзі жазған хатгамада көрсетіледі. Са 
рапшы зерттеу жүрпзгеннен кейін үлі ілерді оралған және мөр 
басылган түрде өзінін корытындысына тіркеп, іске катыстыру 
үіиіи сот төреішсіне жібереді (91-2 бабы, 2006 жылғы 4-шіл- 
дедегі КР № 15I-III Заңымен енгізілген).
Сараптама объектісі корытындыны талап ететін сүрактар 
төнірегінде аныкталатынын үмытпау керек. Бүл сүрактарды сот 
іске катысып отырган тараптар гпкірлерін есепке ала отырып 
күрады. Сот сарапшыға істің пакты мән-жайларын багалауга, 
олардыи болу себептеріне, деректердш арасында байланыстьт 
бар-жоғына, білімнін белплі бір саласыіідагы гылыми дерек- 
терге катысты және т.б. кез келген сүрактар коюы мүмкін. Са- 
раптаманы тағайындау туралы соттың үйғарымында койылатын 
сүрактар пакты болуы керек және ол істік мән-жайларын 
күкыктык багалауды камтымау керек.
Сот сарапшысы азаматтык іс жүргізушілік күкыктык карым- 
катынастыи субъектісі болып табылады, онын занға сәйкес 
белгілі бір күкыктары бар жәме іс жүрпзу міндеттерін орындау 
үшін жауапты.
А1ЖК. 92-бабына сәйкес, сарапшы сот тапсырған сарапта- 
малык зерттеуді адал орындауды камтамасыз етуге шакырыла- 
ды. Мысалы, сарапшы: сараптама жүргізу үшін сот тапсырған 
матерпалдар мен күжаттарды кабылдауға; оларды толык зерт- 
теуге; онын алдына койылган сүрактар бойынша непзді және 
әділ корытыиды жасап, оны сараптама тағайындаған сотка 
жіберуге; соттык шакыруымен сот отырысына катысуға келу; 
жүрпзілген зерттеу мен берілген корытындыга катысты сурак- 
тар төнірепңде жауап беруге міндетті.
Сарапшынын іс жүрпзу күкыктарының аясы кен: ол істің 
барлык материалдарымен таныса алады, соттан косымша 
кажетті матерпалдарды сүрай алады. Сот отырысында сарапшы 
іске катысушы түлғалар мен куәгерлерге сүрактар коюға 
күкылы. Егер сарапшы сараптама жүрпзу кезінде өзіне койыл-
187

ған сұрактардан тыс, іс ушін манызы бар мән-жайларлы ангык- 
таған болса, бул м ән-ж айлар туралы өзінің түжырымын өзінін 
корытындысына косуға күкыгы бар. Сарапш ы кінәлі ж өніндеп 
сүрактар төш репнде емес, тек леректер т ө ж р еп н л еп сүрактар- 
га ғана жауап беретінін умытпау керек. Бұл ретте сарапшыға 
бір жагынан сараптаманын жоғары гылыми денгейін, екініш 
жагынан корытындынын әділліпн камтамасыз етуге бағьптал- 
ған, белгілі бір талаптар койылады.
Сарапшынын карсылык білдіруі К.Р А ІЖ К -н ін 41, 42-бапта- 
рында шектелген. Сарапш ы өзіне бершген материалдар коры- 
тынды беру үшін ж еткіліксіз болган жагдайларда немесе тап- 
сырылған сараптамаға өзінін білімі жетю ліксіз болған жаглай- 
да корытынды беруден бас тарта алады. (К Р А ІЖ К -ш н 92-бап -
2006 жылгы 4-ш ииед еп КР № 151- ІІІ Қ Р Заны).
Қорытындынын бейтараптыгы мен өділділіпн камтамасыз 
ету үшін зан сарапш ылар ретінде тағайындалатын тулгадарга 
ш ектеулер кояды:
а) тараптар мен іске катысушы баска да тұлғалар жағынан 
туыстык катынасы бар түлғаларга және олардың өкілдеріне;
б) іске п к елей немесе жанама мүддесі бар тулғаларға, сон- 
дай -ак олардын бейтараптығына күмән келпретін мән-ж айлар 
бар жағдайда;
в) т ар ап тар мем іске каты суш ы б аск а да түлгал арм ен
кызметтік немесе өэге байланысы бартүлгаларга және олардын 
өкілдеріне;
г) азаматтык іс козғауға неп з болган матерналдарға тексеріс 
ж урпзген түлгаларга;
д) істі алғаш карау кезінде куәгер, аудармашы, өкіл, проку­
рор, хатшы ретінде катыскан түлгаларга;
е) тністі кузы реп ж ок тулгаларға
Сараптама субъектісіне сот тағайындаган сарапш ы , ягни 
гылым, техника, өнер жөне колөнер саласында арнайы білімі 
бар тұлга жатады Аныктауга тністі сауал білімнін бірнеше са- 
ласы на ж ататын жағдайда бірнеш е сарапш ы тағайындалып. 
кеіиенлі түрде сараптама жүргізиіуі мумкін. Бірнеше сарапшы 
тагайындалган кезде, олар бір-бірімен акылдасып. сотка бір кор- 
т ы іід ы
беруге к у 
kj
.
lt
ы Сараптамаларты бір тәрттнпен ж урпзу 
мен оларлы каж етп гылыми-техникалык куралдармен жараг 
тау үшін елімізде арнайы с а р а т а м а т ы к мекемелер курылған
Сараптама 
об ъ ектісі корытынды талап етілетін сүрактар 
төнірепнле аныкталады Бул сурактарды сот іске катысушы
188

тұлғалардын пікірлерін есепке ала отырып күрады. Сот сарап- 
іиынын алдына ісзін нактылы мән-жайларын бағалаута, олар- 
дың болу себептеріне, деректердін арасында байланыстын бар- 
жогына, бипмнін белгілі бір саласындагы гылыми деректерге 
катысты кез келген сұрактарды коюы мүмкін. Сараптаманы та- 
гайындау туралы соттын үйғарымында койылатын сүрактар 
пакты болуы керек және ол істіи мәп-жайларын күкыктык ба- 
галауды камтымау керек. Мысалы: «Т. дегеи азамат іс-әрекетке 
кабілетсіз жан ба?» деген сүрак дүрыс емес. Іс-әрекетке 
кабілетсіздік мәселесін сот шешеді, 
ал
сарапшыга «Т. деген аза­
мат өз іс-әрекеттерінш мәшн түсіне ме немесе өз іс-әрекеттерін 
баскара алуы мүмкін бе?» деген сүрак койылуы керек.
Сараптамалык зерттеу заттарына із калган заттар, тауардын 
үлгілері,түлғаның денсаулык жагдайы, онын ауру тарихы ж.т.б. 
жатады.

жүктеу/скачать 12,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: