Нуржігіт Алтынбеков 167
5-кесте. Сүтқоректілердің мүшелері мен тіндеріндегі регенерацияның нысандары (Д.С. Саркисовтан, 1988) Жасушалық регенерация Жасуша және жасушаішілік регенерация Жасушаішілік регенерация Сүйек
Эпидермис
Асқазан-ішек,
тынысалу және зәр
шығаратын
жолдардың кілегейлі
қабықшасы
Жұмсақ дәнекер тін
Эндотелий
Қанжасам жүйесі
Лимфоидтық тін
Мезотелий
Бауыр
Бүйрек
Ұйқы безі
Эндокриндік бездер
Өкпе
Біріңғай
салалы
бұлшықеттер
Вегетативтік
жүйке
жүйесі
Әдетте миокард
қана
Қаңқалық
бұлшықеттер
Тек
қана
ОЖЖ-ның
ганглийлік жасушалары
Бұл деректер сүтқоректілердің кейбір мүшелері мен тіндері қалпына келу
қаблеттілігін мүлде жоғалтқан, ал адамда «жақсы» және «нашар» жаңғыратын
тіндер мен толысу (дефферецировка) дәрежесі мен жаңғыруға қаблеттілігінің
арақатынасын реттейтін «кері тәуелділік заңы» бар дейтін, соңғы жылдарға
дейін орын алып келген ұғымды жоққа шығарады. Эволюцияның барысында
кейбір тіндер мен мүшелердің жаңғыруға қаблеттілігі жойылмай, олардың
құрылымының және қызметінің ерекшеліктеріне сәйкестеніп, басқа
(жасушалық немесе жасушаішілік) нысанға ауысқаны бүгінгі таңда толық
дәлелденген (Саркисов Д.С.,1977). Сонымен, барлық тіндер мен мүшелер
регенерацияға қабілеттілігін сақтаған, бірақ ол тіннің немесе мүшенің арнаулы
құрылым-қызметіне сәйкестене түрлі нысанда жүзеге асады.
Морфогенезі . Регенерациялық үдерістің морфогенезі екі фазадан –
пролиферация және толысу (дифференцировка) фазаларынан өтеді. Бұл
фазалар,
әсіресе
регенерацияның жасушалық
нысандарында айқын.
