Нуржігіт Алтынбеков
жүктеу/скачать 1,09 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нуржігіт Алтынбеков
кезінде көбірек қарқынды қызмет атқаратын мүшелер , яғни жүрек , бұлшықет , мидағы қантамырларының кеңеюі байқалады . Қарашық үлкейіп сезім мүшелерінің жұмыс барысы жинақталады . Ауа жолдарындағы бұлшықет пластинкасының миоциттері босаңсып , тыныс алу жиілейді , асқазан - ішек жолдарының тегіс салалы ет жасушаларының босаңсуымен қатар сфинктердің жиырылуы байқалады . Адреналин және норадреналинмен қатар жасуша цитоплазмасындағы түйіршік құрамында орналасқан өсу факторы мен энкефалиндер де бөлінеді . Ұзақ күйзеліс кезінде өсу факторы іске қосылып , катаболикалық үрдістердің артып кетуіне кедергі келтіреді , ал энкефалиндер күйзелістен болатын ауру сезімін басады . Осыған байланысты бүйрек үсті бездері адам өмірінде маңызды мүше болып табылады . Безді түгелдей алып тастау немесе патологиялық үрдіске ұшырауы адам өмірінің тіршілігін жояды . Дамуы : бездің қыртысты заты 5 аптада целомдық эпителийден бастама алады да, кейіннен ұлғайып интерренальді денеге айналады. Милық заты 6-7 аптада симпатикалық ганглийден дамиды Құрылысы : Бүйрек үсті бездері паренхиматозды мүшелерге жатады . Сырты ТТКДТ - ді капсуламен қоршалған , одан тараған перделері бездердің стромасын түзеді . Ал бездердің паренхимасы қыртысты затында кортикоциттерден , ал боз хромаффиноциттерден түзіледі . Бүйрек үсті бездерінде анық көрінетін шеткі қыртысты және ортаңғы боз замын ажыратуға болады . Өз кезегінде қыртысты заты бірнеше аймақтарға жіктеледі : Субкапсулярлы аймағы . Өте майда , аз маманданған бездің қыртысты бөлігінде камбиальді қызмет атқаратын кортикоциттерден тұрады . Шумақты аймағы . Қыртыстың 10 % түзеді . Құрамында шумақтарды түзетін кортикоциттері бар . Бұлардың цитоплазмасында аздаған ғана липид қосындылар мен холестерин болатыны белгілі . Шумақтық аймақтың қызметі ( минералокортикоидтардың синтезіне қатысады . Судансфобты аймағы . Думақты аймақ шоғырлы аймақтардың арасында орналасқан жіңішке жолағы . Судан бояумен боялмайтын , митоз сатылары жақсы көрінетін аймағы . Қызметі қыртыстың регенерациясына қатысады . Шоғырлы аймағы . Бездің қыртысты затының 75 % құрайды . Оте ірі оксифильді боялған кортикоциттері көптеген баулар түзіп орналасады . Шоғырлы аймақтың құрамында : күңгірт және ашық түсті қыртыстық кортикоциттер болады . Бұл бір жасушаның әртүрлі функциональді жағдайының көрсеткіші болып саналады . Шоғырлы аймақтағы кортикоциттердің ерекшелігіне жасушалардың цитоплаз масында жақсы дамыған кристалдары , ірі митохондрийдың болуы тән . Бұл митохондриялар стероидты гормондардың биосинтезіне жұмысқа қабілеттілігін сақтап , ағзаның пайдалы жұмысқа деген күшін жұмылдыра сақтауға қатысады . Келесі бір ерекшелігіне жасушалар цитоплазмасында липидті қосындылардың болуы және стероидты гормондардың биосинтезіне аскорбин қышқылының болуы тән . Шоғырлы аймағының қызметі глюкокортикоидтарды ( ең көбі кортизол мен кортизон ) өңдеу . Торлы аймағы . Қыртыстың 10-15 % құрайды . Өте майда , тор түзіп орналасқан кортикоциттерден тұрады . Бұлардың цитоплаз масында лизосомалар мен липофусцинді түйіршіктері болады . Аталмыш аймақта глюкокортикоидтар мен аталық жыныс гормон дары , аздаған аналық гормондардың ( эстроген мен прогестерон ) синтезі жүреді . Буйрек үсті бездерінің боз заты бездің қыртысты затынан БТДТ - нен тұратын жіңішке капсула арқылы шектеседі . Жасу шалары хромаффиноциттер - деп аталады . Бұл эндокри - ноциттер хром тұздары мен жақсы боялады да , екі топқа жіктеледі : а ) адреналинді синтездейтін ірі , ашық түсті А - жасушалары б ) күңгірт түсті , майда , тығыз түйіршіктері бар , HA - жасушалары норадреналиннің синтезіне қатысады . |