Нуржігіт Алтынбеков
жүктеу/скачать 1,09 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нуржігіт Алтынбеков
. аутоиммунді тиреоидитте ) бұл жасушалардың саны көбейіп , тіптілимфоидты фолликулалар да пайда болады . Интерфолликулярлы аралықтарындағы тироциттерді - парафолликулярлы жасушалар дейді ( К жасушалары ) . Tироциттер ( thyrocyti ) пішіні мен көлемі бездің қызметіне байланысты өзгеріп отырады . Қалыпты жағдайда пішіні куб тәрізді , ядросы шар тәріздес болып келген , бөлген секреті коллоид түрінде , гомогенді . Ал , егер ағза бездің гормонына төуелді болған ( гормонды көп бөлсе ) жағдайда , бездің гиперфункциясы байқалады да , онда тироциттердің пішіні призма тәрізді қалыпқа келеді . Коллоидтық құрамында көптеген вакуольдар пайда болады . Ағзада бездін қызметі төмендесе ( белсенділігі ) гипофункциясы байқалады да , бұл кезде коллоидты секреті қоюланып қатып , тироциттердің биіктігі өзгеріп , жалпақ пішінге айналады . Тироциттердің апикальді полюстерінде фолликул қуысына бағытталған микробүрлері болады . Бездің қызметінің белсенділігіне қарай бұл микробүрлерінің саны мен көлемі ( мөлшері ) өзгеріп те отырады . Ал базальді полюсінде гемакапиллярлармен түйісетін қатпарлары да бар . Әрбір тироциттер бір - бірімен десмосомалармен байланысады . Кейде тіпті саусақ тәрізді өсінділер ( ннтердигнтациялық байланыс ) арқылы тығыз байланысатын кездері без қызметінің белсенділігін байқатады . Тироциттердің цитоплазмасында органеллалардың барлық түрлері оның ішінде белок синтезіне қатысатын түйіршікті эндоплазмалы торлар , рибосомалар , полисомалар , Гольджи комплексі , өте ірі митохондриялар болады . Секреторлы қызметі . Без жасушаларының бірнеше функциональді кезендерін байқауға болады . Олар : гормонға қажетті заттарды жинау , секрет синтездеу , гормон бөлу . Бездің негізгі бөлігі болып саналатын фолликуласынан секреторлы өнімдері тнроциттер арқылы қан мен лимфа капиллярларына әтеді . Бұл секрет шығару фазасына жатады . Гормонға қажетті өнімдер безге қаннан сорылады . Бұл өнімдерге амин қышқылдары , тұздар т.б. жатады . Қаннан сорылып келген өнімдер эндоплазмалық торда синтезделініп , полипептидті тізбектер түріндегі болашак тироглобулиннің молекуласы түзіледі де , Гольджи комплексіне өтіп тироглобулиннің секреторлы везикулатарына айналып , тироциттердің алтикальді полюсіндегі микробүрлері арқылы жүзеге асады . Сонан соң тироглобулии молекуласынан алдымен бір атомды йод – монойодтирозин , екі - үш атомды йод - тетрайодтирозиндер пайда болады . Гормон бөлу кезеңі . Гормон фолликул ішіндегі коллоидтан реабсор бция жолымен бөліп шығады . Бездің қызметінің белсенділігіне байланысты эндоцитоз әдісі әртүрлі әтеді . Бұл кезеңде тироциттердің пішіні өзгеріпенген ісінеді де , апикальді полюсінде көптеген псевдоподнялар пайда болады ( цитоплазмалық өсінділер ) . Мұндай псевдоподиялар коллоидқа еніп , фагоцитоз өдісімен тироциттерге коллоид фрагменттерін сорады . Тнроциттердің цитоплазмасына коллонд фрагменттері Лизосомалармен қосылып фагосомалар пайда болады да , протеолитикалық ферменттердің әсерінен тироглобулиинен тиреоидты гормондар бәлінеді . Бөлінген гармондар тироциттердің базальді полюсіне ығысып , біртіндеп қанмен лимфаға бөлініп шығады . Гормондары : йодтиронин , йодтирозин т . б . Парафолликулярлы жасушалары немесе к – жасушасы бездің паренхимасында топтаса орналасқан , кейде фолликулдардың қабырғасында да кездеседі . Ерекшелігі : қаннан иодты сормай , - ақ гормон синтездейді . Бөлетін гормоны белокты – кальцитонин Қаңдағы кальцийдің мөлшерін азайтады , қалқанша безінің гармоны паратириннің антогонисі . Қалқанша безден синтезделетін гормон паратирин сүйек тініне өсер етіп , кальцийдің қандағы мөлшерін көбейтеді ( гиперкальциемия ) . - Тироциттердің секреторлы циклы . Тироциттердің секреторлы циклы екі кезеңнен тұрады : секрет түзу , және гормон бөлу . а ) Секрет түзу – тироциттер қаннан тироглобулинді ( амннқышқылын , көмірсуларды , иондар но , иодтарды сорады ) алады . |