Образованная страна

17

№4(41) 

23 февраля 2016 г.

БІЛІМДІ ЕЛ  ОБРАЗОВАННАЯ СТРАНА

bilimdi_el@mail.ru

Читайте нас на сайте www.bilimdinews.kz

ЗАМАН ТАЛАБЫ

Оқушы бойында 

зерттеушілікті қалыптастыру

Марат КОНКАШЕВ,

«Өрлеу» БА ҰО» АҚ филиалы Ақмола облысы бойынша ПҚ БАИ 

мұғалімнің кәсіби дамуының педагогикалық-психологиялық 

сүйемелдеу кафедрасының меңгерушісі

Компонент- 

тердің  

атауы

Мотивациялы 

компонент

Когнитивті 

компонент

Іс-әрекет-операциялы 

компонент

құрылымы

Зерттеушілік 

жұмысын 

қалыптастыру 

мұқтаждығы

Педагогикалық 

мониторинг, 

рефлексия, жәр-

демдесу түрлерін 

білуі

Өзін-өзі бағалау біліктілігі, 

сырттан тани білу, өз ерек-

шеліктерін білу, өзінің қызмет 

нәтижелерін саралай білу, өз 

мінез-құлқын түзеу

Түпнұсқамен жұмыс істеу бойынша зерттеушілік 

білім мен білік дағдылары

Анықтамалық әдебиеттермен жұмыс дағдылары;

Оқылған мәтін бойынша қысқаша шолу қабілеттері;

Материалдың құрылымын көре білуі;

Материалды жүйелей білуі.

Деректер мен құбылыстарды бақылау бойынша 

зерттеушілік білім мен білік дағдылары

Мақсаттар мен міндеттерді бақылау, анықтау 

дағдылары;

Бақылау жүргізу және бақыланған құбылыстарды 

есепке алу дағдылары;

Деректерді талдай білу дағдылары;

Өзін-өзі бағалау мен байқауды жүргізу дағдылары.

Деректер мен құбылыстарды талдау бойынша 

зерттеушілік білім мен білік дағдылары

Зерттелетін құбылысты элементтерге бөліп 

қарау дағдылары;

Салыстыру дағдылары; 

Сәйкестендіру дағдылары.

Мәселелерді анықтау және оларды шешу жолда-

ры бойынша зерттеушілік білім мен білік дағды-

лары

Жағдайды талдай білу дағдылары;

Мәселені көріп, тұжырымдау қабілеті;

Мәселелерді шешу жолдарын табу дағдылары;

Мәселелердің шешімін тексеру дағдылары.

Болжамдарды әзірлеу бойынша зерттеушілік 

білім мен білік дағдылары

Болжамдардың берілгенін тексеріп, керегін алу 

біліктілігі;

Болжамды түсіндіру біліктілігі.

Тәжірибені өткізу және әзірлеу, нәтижелерді өн-

деу және енгізу бойынша зерттеушілік білім мен 

білік дағдылары

Берілген деректерді талдай білу дағдылары;

Тәжірибені өткізу дағдылары;

Тәжірибе нәтижесін қорыту дағдылары;

Өзін-өзі бағалау және бақылауды жүзеге асыру 

дағдылары.

Жалпы қорытындыларды қалыптастыру бойын-

ша зерттеушілік білім мен білік дағдылары

Істелген жұмысты талдау дағдылары;

Қойылған мақсаттар мен міндеттерге сәйкес 

жалпы қорытындыны қалыптастыру қабілеті;

Тәжірибелік және нақтылық жағынан өткізген 

зерттеудің нәтижесін бағалау қабілеті.

Аралас ғылымдар жетістіктерін пайдалану бой-

ынша зерттеушілік білім мен білік дағдылары

Аралас ғылымдар қолданылатын зерттеу әдіс-

терін пайдалану дағдылары;

Аралас ғылымдардың жеке және негізгі ойларын 

түсіндіру дағдылары.

№3 

кесте

.

 БІЛІМ МЕН БІЛІК ДАҒДЫЛАРДЫҢ ЗЕРТТЕУ ТҮРЛЕРІ

№1

 

кесте

.

 ПЕДАГОГ БІЛІКТІЛІГІНІҢ ЗЕРТЕУШІЛІК ҚҰРЫЛЫМЫ

Түпнұсқамен 

жұмыс жасау

Болжамдарды 

әзірлеу

Зерттеу қызметінің түрлері

Құбылыстар мен 

деректерді 

бақылау

Тәжірибені дайын-

дау және өткізу, 

нәтижелерді өңдеу 

және енгізу

Құбылыстар мен 

фактілерді талдау

Құбылыстар мен 

фактілерді талдау

Мәселені шешу 

және анықтау

Аралас ғылымдар 

жетістіктерін 

пайдалану

№2

 

кесте

.

Білім беру әлеуметтік 

пайда, әлеуметтік капи-

талдың қалыптасуына 

ықпал етеді. Міндет-

терді іске асыру үшін 

ерекше талаптар қойыл-

ған жаңа формациялы 

мұғалім қажет. 

Мұғалім  жаңа  қазақстандық-

тардың ұрпағын тәрбиелеуде:

-  оқыту  мен  тәрбиелеуде 

жаңа жобалардың авторы;

-  жеке  тұлғаға  бағытталған 

технология  негізінде  білім  беру 

үдерісін ұйымдастырушы техно-

лог;

-  оқушылардың  өзіндік  білім 

алу  кезінде  бағыттаушы,  білім 

беру үдерісінің менеджері;

-  оқушыларға  өз  білімі  мен 

зерттеушілік  тәжірибесін  бе-

ретін,  диагностика  мен  монито-

ринг  дағдыларын  білетін  зерт-

теуші болуы керек.

Уақытпен бірге жүретін, жаңа 

типті  маманды  дайындау  мен 

әлеуметтік  және  мемлекеттік 

тапсырысты орындау біздің ойы-

мызша,  жаңа  формациялы  мұ-

ғалімнің  бойында  зерттеушілік 

біліктілік болып табылады.

Қазаргі  педагогтың  зерттеу-

шілік  біліктілігінің  құрамдас 

бөліктерін  қарайық:  педагоги-

калық  мониторинг,  педагогика-

лық  рефлексия,  педагогикалық 

жәрдемдесу.  Компоненттердің 

құрылымы  келесі  №1  кестеде 

көрсетілген.

Педагогикалық  мониторинг 

нәтижелерінің 

көрсеткіштері: 

педагогикалық  қызметінің  нәти-

желерін  болжау  және  саралау, 

тани  білу.  Жәрдемдесудегі  іс-

әрекет-операциялы  компонент: 

өзара  іс-әрекетті  жеңілдету, 

психологиялық  кедергілерге  тап 

болу,  педагогикалық  үдеріске 

қатысушылардың  жеке  бел-

сенділіктерін  арттыру  біліктілігі. 

Педагогикалық  зерттеу  қыз-

метінде  өзін  бағалау  біліктілігі, 

саралау, жеке тұлғаның дамуын 

болжау  мүмкіндіктерін  өзімен 

салыстыру,  өз  мінез  құлқын  өз-

герту біліктілігі.

Педагогтың  зерттеушілік  бі-

ліктілігінің  қалыптасуы  оқушы-

лардың зерттеушілік біліктілігінің 

қалыптасуы  бойынша  мақсат-

тылықа 

бағытталғанжұмысты 

жүргізуге мүмкіндік береді. 

Зерттеуші  оқушыны  дайын-

дау  үшін  оларды  зерттеу  қыз-

метінің  түрлерімен  таныстыру 

және  зерттеушілік  білім  мен 

біліктілікті  қалыптастыру  үшін 

педегогикалық  қызметтің  мақ-

саттылыққа  бағытталған  болуы 

керек.  (№1  және  №2  кестеде 

көрсетілген).

Қазіргі  қоғамда  глобальды 

әлеуметтік-мәдени  және  әлеу-

меттік-экономикалық  өзгерістер 

білім  беруді  жаңартуды  талап 

етеді.  Ғылыми-зерттеу  құзы-

реттіліктерін  қалыптастыру  мә-

селесі  бүгінгі  күні  маңызды  бо-

лып табылады. Ғылыми-зерттеу 

құзыреттілігі  зерттеу  мәселе-

лерін  шешуде  кәсіби  біліктілік 

пен  шығармашылық  бастаманы 

талап етеді

Оқушыларда  мотивациялы, 

когнитивті  және  іс-әрекет  опе-

рациялы  компоненттерді  қа-

лыптастыру  оқу  үдерісі  кезінде, 

ғылыми  жұмыс  кезінде,  жоба 

жасау  кезінде,  келешек  маман-

дығын  таңдауына  байланысты 

оқушыныңәр түрлі әдістерді қол-

дануы орынды 

Әр  оқушымен  кері  байланыс 

орнату,  эмоционалды  жағымды 

күй, оқушылардың пән олимпиа-

даларына,  ғылыми  конферен-

циялар мен зерттеу байқаулары-

на белсенді қатысуы маңызды.

18

№4(41) 

23 февраля 2016 г.

БІЛІМДІ ЕЛ  ОБРАЗОВАННАЯ СТРАНА

bilimdi_el@mail.ru

Читайте нас на сайте www.bilimdinews.kz

ОПЫТ

Сара ШИДАЛИНА, 

НИШ ХБН, г. Атырау

Активизировать деятельность 

учащихся, развивать  их  

творческие возможности,  

логическое мышление позво- 

ляют задания, имеющие связь  

с дисциплинами естественно- 

научного, исторического, гума-

нитарного цикла. Цель – ввес- 

ти в урок элементы занима-

тельности и познавательности, 

повысить интерес к изучению 

физики и увеличить кругозор 

школьников, привлечь к  

поиску и побудить учащихся  

к чтению дополнительной  

литературы.

Межпредметные  связи  содействуют 

формированию  у  учащихся  цельного 

представления  о  явлениях  природы, 

помогают  им  использовать  свои  знания 

при  изучении  различных  предметов. 

Ведь мир, окружающий нас, интересует 

школьников,  побуждает  их  отвечать  на 

вопросы,  которые  перед  ними  ставит 

жизнь.  Поэтому  введение  в  учебный 

процесс  иллюстративных  сведений  по 

истории, экологии, географии, биологии 

дает  возможность  учителю  физики  свя-

зать предмет с важными аспектами жиз-

ни природы, с деятельностью человека, 

с историей. Применение примеров и за-

дач,  практических  и  исследовательских 

работ  с  элементами  истории,  геогра-

фии, биологии, экологии на уроках и во  

внеурочное  время  поможет  лучшему 

усвоению  учебного  материала.  Привле-

чение  этого  материала  служит  разви-

тию  у  ребят  творческих  способностей, 

формирует умения наблюдать, работать 

с  дополнительной  литературой,  приме-

нять  знания  для  объяснения  явлений, 

наблюдаемых в природе, в окружающей 

жизни,  и,  самое  главное,  вдохновляет 

учащихся к новым открытиям и воспиты-

вает у них чувство патриотизма.

Явления  природы  взаимно  связаны. 

Эту  взаимосвязь  необходимо  раскры-

вать  перед  учащимися  при  изучении 

всех  естественно-научных  дисциплин. 

Например,  на  уроке  «Взаимосвязь  ка-

захской  культуры  с  физикой»  учащиеся 

9-го  класса  продемонстрировали  связь 

физики  с  казахскими  национальными 

традициями и праздником пробуждения 

природы «Наурыз». В физике и астроно-

мии  21  марта  –  день  весеннего  равно-

денствия. Сакральный день для многих 

народов и религий мира. Это дата равно-

весия света и тьмы, после которой свет 

берет верх, и природа быстро пробужда-

ется от зимнего сна. В казахской культу-

ре  это  праздник  нового  года  по  астро-

номическому  солнечному  календарю. 

День  весеннего  равноденствия  –  зна-

менательная,  ежегодно  повторяющая- 

ся  астрономическая  и  географическая 

дата, с которой связан ряд интересных 

природных  явлений  и  процессов.  На 

уроке  были  показаны  слайды,  презен-

тации,  где  представлены  националь-

ные  традиции,  игры,  блюда,  одежда  и 

военные  аксессуары  батыров.  Такие 

мероприятия  формируют  у  учащихся 

патриотизм,  миролюбие,  углубление 

ФИЗИКА и ЛИРИКА

и  расширение  знаний  по  предмету  и 

представление детей о величии нашей 

Родины,  закрепляют  знания  учащихся, 

способствуют  практическому  приме-

нению  полученных  сведений  в  жизни, 

воспитывают чувство гордости за свою 

страну, свой народ.

Большую  роль  в  формировании  це-

лостной картины мира на уроках физики 

играет  составление  и  решение  задач, 

тематических  загадок  и  ребусов.  Эти 

задания должны удовлетворять опреде-

ленным требованиям: они должны быть 

связаны  с  изучаемой  темой  и  способ-

ствовать  более  прочному  и  глубокому 

усвоению физических закономерностей, 

должны  научить  практическому  при-

менению  этих  закономерностей  в  био-

логии,  географии,  истории,  экологии. 

Например,  для  учащихся  7  и  8  классов 

я  предлагаю  загадки  тематического  ха-

рактера.

Что за дерево такое

с ветками играет,

то находится в покое,

то их задирает?

(электрический султан)

Железный оперный певец,

на деревянной сцене спец.

(камертон)

Тепло хранится долго в нем,

об этом знает каждый.

Воздушной шубой греет он,

не обожгись однажды.

(термос)

В прозрачный цилиндр 

водички нальем,

объемчик измерим,

а как назовем?

(мензурка)

Затем  можно  предложить  им  самим 

попытаться  составить  подобные  зада-

ния,  где  прослеживается  связь  понима-

ния  физической  сути  явления  или  при-

бора с литературными оборотами.

Привлечение  фрагментов  с  элемен-

тами  биологии,  географии,  истории, 

экологии призвано формировать у уча-

щихся  любовь  к  природе,  обогащать 

образное мышление, развивать фанта-

зию, что является необходимым факто-

ром успешного усвоения учебного пред-

мета. Решение интегрированных задач, 

составление загадок и творческих обоб-

щений  и  выводов  поможет  пробудить 

у  школьников  интерес  к  предмету,  рас-

ширить их знания и кругозор, лучше по-

нять  физику.  Например,  для  учащихся 

старших  классов  я  предлагаю  состав-

лять в лаконичной стихотворной форме 

обобщения  о  физических  законах  или 

открытиях.  К  примеру,  после  изучения 

раздела  «Квантовая  физика»  состав-

лены  последовательные  тематические 

выводы: 

 

Дитя Столетова дало эффект,

признаться надо, громкий,

название его – фотоэффект,

здесь свет не терпит ломки.

Понятье кванта Планк явил, 

фотон несет энергию, как факс,

и слово дуализм он открыл,

частицу, как волну, представил Макс.

У Беккереля свой закон,

лучи есть альфа, бета, гамма,

радиоактивностью зовется он,

естественна его программа.

Супруги Жолио-Кюри

полоний с радием открыли,

элементы эти в руки не бери,

чтобы лучи, как стрелы, не пронзили.

У Нильса Бора есть своя

теория водородоподобная,

и музыкальность высшую он показал,

но дальше лития теорию не доказал.

Джон Томсон обнаружил электрон,

его параметры измерил циклотрон. 

И хоть ошибся Джон немножко,

но все же пионером оказался он.

 

Ошибку Томсона исправил Резерфорд,

его модель красива и стройна,

частица альфа чувствует комфорт,

но классикам не нравится она.

Но  более  эффективным  является  ре-

шение  физических  задач,  составленных 

на основе сообщений по биологии, геогра-

фии, истории, экологии.

Вот  примеры  задач,  которые  предла-

гаются  школьникам  на  уроках  физики  по 

теме  «Насыщающий  и  ненасыщающий 

пары. Испарение. Кипение».

В процессе перегонки температуру неф-

ти постепенно повышают от 0 до 4000С. В 

какой последовательности при этом будет 

испаряться бензин, керосин, лигроин, каф-

та,  соляр?  (задачи,  связанные  с  экологи-

ей, ответы соотносим с удельной теплотой 

парообразования).

По  теме  «Скорость.  Равномерное 

движение»  можно  дать  ученикам  твор-

ческое  задание.  Например,  предлагает-

ся  таблица,  в  которой  указаны  скорости 

движения  в  живой  природе.  Школьники 

должны  составить  задачи  по  этим  дан-

ным.  Гепарды  охотятся  в  одиночку.  Они 

бегут за добычей со скоростью до 30 м/с, 

но довольно быстро устают. Если в тече-

ние  минуты  они  не  догоняют  добычу,  то 

прекращают  погоню.  Антилопа  находится 

на  расстоянии  100  м  от  гепарда  и  бежит 

со  скоростью  72  км/  ч.  Догонит  ли  ее  ге-

пард? (Ответ: если будет двигаться с мак-

симальной  скоростью,  то  догонит  через  

10 сек).

По  предлагаемой  методике  можно  

проводить не только отдельные уроки, но 

и  внеклассные  занятия  и  мероприятия. 

Такие занятия положительно влияют на 

усвоение  основного  школьного  курса 

физики,  а  также  способствуют  разви-

тию  умений  решать  задачи  творческого 

характера.  Решение  задач,  творческие 

задания  побуждают  учащихся  больше 

читать,  самим  находить  интересные 

факты, а затем использовать их на уроке 

или на внеклассном занятии. Это разви-

вает у них критическое мышление, вни-

мание, наблюдательность.

Задачи и физические загадки, прак-

тические  и  исследовательские  работы 

по физике с элементами биологии, гео- 

графии,  экологии  могут  использовать- 

ся  учителем  физики  на  уроках  и  во 

внеурочной  деятельности,  а  также  

учащимися  при  подготовке  к  уроку,  

при  написании  доклада,  для  самораз-

вития  и  самоподготовки,  для  расши- 

рения кругозора, а также для творчес- 

кой  работы.  Школьники  приучаются 

иллюстрировать  законы  физики  при-

мерами  из  смежных  предметов.  Ма-

териалы  могут  быть  использованы  на 

различных этапах урока: при проверке 

домашнего  задания,  при  даче  нового 

материала,  при  закреплении  нового 

материала;  в  качестве  коротких  сооб-

щений  по  теме,  занимательных  задач, 

материала  развивающего  характера, 

для составления вопросов и задач са-

мими  школьниками.  Все  ученики,  ак-

тивно принимающие участие в этой ра-

боте, поощряются.

Процесс взаимооценивания на интегрированном уроке

19

№4(41) 

23 февраля 2016 г.

БІЛІМДІ ЕЛ  ОБРАЗОВАННАЯ СТРАНА

bilimdi_el@mail.ru

Читайте нас на сайте www.bilimdinews.kz

Соб. инф. и по материалам казахстанских интернет-сайтов

АЙМАҚ

ЗАПАДНО-КАЗАХСТАНСКАЯ ОБЛАСТЬ

В городе Талдыкорган на базе инно-

вационного центра ГККП «Ясли-сад 

№8  «Куншуак»  прошел  областной 

семинар  на  тему:  «Разностороннее 

развитие детей через систему Мон-

тессори». Организатор мероприятия 

– методический кабинет областного 

управления образования.

Целью семинара являлось повыше-

ние  профессиональной  компетент-

ности и творческого потенциала ра-

ботников сферы образования. В его 

работе приняли участие 92 педагога 

дошкольных  организаций  –  детских 

садов  и  мини-центров  Алматинской 

области. 

Соответственно  его  теме,  педагоги 

делились опытом применения в сво-

ей образовательной и развивающей 

деятельности  системы  Монтессори. 

Надо отметить, что данная система, 

которая  предназначена  для  сти-

мулирования  познавательной  ак- 

тивности,  развития  воображения, 

произвольных движений, сенсорной 

сферы  и  творческих  способностей  

детей дошкольного возраста, стано-

вится  весьма  популярной  в  нашей 

стране. Это подтверждает и интерес 

участников  семинара  к  обозначен-

ной теме. 

А  25-26  февраля  в  Доме  культуры 

с.  Узынагаш  Жамбылского  района 

состоится  республиканский  айтыс 

молодых  акынов  –  «Жыр  алыбы  – 

Жамбыл».  В  этом  интереснейшем 

творческом  мероприятии  примут 

участие  юные  таланты  из  общеоб-

разовательных  школ.  С  каждой  об-

ласти приглашается 1 участник.

АЛМАТИНСКАЯ ОБЛАСТЬ

В  интернет-форуме  «Вопрос  +  ответ»,  ор-

ганизованном  управлением  образования 

области,  приняли  участие  116  молодых  пе-

дагогов.

Мероприятие  прошло  в  рамках  областного 

проекта  «Профессиональное  становление 

молодых  учителей».  На  вопросы  учителей 

отвечали  специалисты  управления  финан-

сов области, управления образования, РНПЦ 

«Костанай дарыны». Всего поступило более 

40  вопросов.  Большинство  из  них  было  по 

госпрограмме «С дипломом в село», а также 

по проблемам улучшения жилищно-бытовых 

условий, аттестации педагогов, возможности 

дальнейшего повышения профессионально-

го мастерства. Проведение подобных встреч 

в  этом  регионе  стало  традицией.  Их  цель, 

как и проекта в целом, – поддержка молодых 

специалистов,  пришедших  работать  в  орга-

низации образования.

Маңғыстау  облыстық  оқу-әдістемелік  және 

қосымша  білім  беру  орталығының  ұйымдас-

тыруымен  «Балалардың  құқықтық  санасын, 

ортадағы қатыгездік пен зорлыққа қарсы тұру 

даярлығын қалыптастыру» тақырыбында се-

минар өткізілді.

Семинарға  облыстағы  білім  беру  ұйымда-

рының мамандары мен әдіскерлер қатысты. 

Шараны білім басқармасының қосымша білім 

беру, адамның рухани даму және тәрбие жұ-

мыстары бөлімінің басшысы Алмажай Раим-

бердиева ашты.

Маңғыстау  облысы  Әйелдерге  қарсы  зор-

лық-зомбылықпен  күресу  тобының  аға  инс-

пекторы  Шұға  Смағұлова  аймақтағы  жастар 

арасында  зорлық-зомбылықтың  алдын  алу 

мақсатында  атқарылған  шаралар  туралы 

баяндап,  қатысушылардың  сұрақтарына 

жауап берді.

Ақтау қаласындағы №28 орта мектеп дирек-

торының  тәрбие  жұмысы  жөніндегі  орынба-

сары  Нұргүл  Исағалиева  «Қоғамдық  ортада 

балаларға  қатысты  зорлық-зомбылықтың 

алдын  алудың  тәрбиелік  негіздері»;  Жаңа- 

өзен қаласындағы №19 орта мектеп басшы-

сының тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары 

Жұлдыз Ермекова «Жасөспірімдер бойында 

құқықтық сананың қалыптасу ерекшеліктерін 

зерттеу»  тақырыптарында  баяндамалар 

оқып, өзекті мәселелер талқыланса, Маңғыс- 

тау  ауданы,  «Шетпе  лицейі»  директорының 

тәрбие  ісі  жөніндегі  орынбасары  Бекболат 

Еркін  «Балалардың  қатыгездік  пен  зорлыққа 

қарсы тұрудағы мектеп пен отбасы ынтымақ-

тастығы» атты коучинг сабақ үлгісін көрсетті.

Семинар  мақсатына  сәйкес,  қатысушылар 

бір-бірімен  пікір  алмасты.  Соңында  ұсыныс-

пікірлер  қабылданып,  педагогтар  өздерінің 

ойларын ортаға салды.

жүктеу/скачать 15,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: