Образованная страна


  Презентациялар,  демонст-



Pdf көрінісі
бет9/13
Дата10.01.2017
өлшемі15,26 Mb.
#1611
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13

1.  Презентациялар,  демонст-

рациялар,  модельдеуді  сабақ-

тарда қолдану.

Интерактивті  тақта  –  визуал-

ды  ресурс.  Сабаққа  қажетті  кез 

келген  суреттер,  сызбалар,  кес-

те,  диаграммаларды  қолдану-

ға  мүмкіндік  береді.  Интернет 

желісіне қосылып ақпарат алуға, 

оқу материалын қозғалмалы күй-

ге келтіру, абстрактілі ойлау мен 

түсінуді  модельдеуге,  обьекті-

лерді ойлау мен түсінуді модель-

деуге,  обьектілер  арасындағы 

байланыс орнатуға болады.

2.  Сабақ  барысында  оқушы-

лардың белсенділігінің артуы.

Интерактивті  тақтаны  жаңа 

сабақ  өткізу  кезінде  тиімді  қолда-

нуға  болады.  Әр  пәннің  өз  ерек-

шелігімен  қатар,  өзіндік  күрделігі 

де  болады.  Сондықтан  ұстаздың 

міндеті – осы күрделікті дұрыс құ-

растырып,  сабақтың  әр  сағатын 

тиімді  өткізу.  Жалпы  интерактивті 

тақтаны  пайдалана  отырып  білім 

жетілдіру  барысында  іскерлігін 

дамыту,  тапсырмаларды  орын-

дауда теориялық білімдерін тиімді 

пайдалана  білу,  белсенділік  та-

нытып,  тапсырмаларды  ұқыпты 

орындаған оқушылардың ой-өрісін 

жан-жақты  жетілдіруге,  шығарма-

шылық  қабілетін  арттыруға,  бел-

сенділігін дамытуына ықпалы зор.

3. Уақыт ұтымдылығы.

Егер  сізде  интерактивті  тақта 

болса,  сізге  күтуге  тура  келмейді. 

Мысалы,  жаңа  тақырыпты,  үй 

тапсырмасын жазып уақыт алмай-

мыз. Алдын ала дайындалған ма-

териалдарды қолдау арқылы тіпті 

қиын тақырыпты оқушыларға мең-

геруге оңай болады. Қолданылған 

материалдарды  сақтап  қоюға  бо-

лады. Тіпті шетелдік оқыту әдісін-

де сабаққа келмей қалған оқушыға 

дайын  материалды  беріп  жіберіп, 

меңгеріп  алуын  қамтамасыз  етеді 

екен.

Интерактивті  тақтаны  кез  кел-



ген елде, білім беру саласында кез 

келген пәнді оқыту үшін қолдануға 

болады.

Интерактивті  тақтаны  қолда-



нудың  негізгі  әдістері  (Ұлыбри-

тания  педагогтарының  ұсынысы 

бойынша):

-  Экранда  көрсетілетін  сурет 

туралы  ақпаратты  жоғары  жаққа 

жазу;


-  Интернеттен  алынатын  ақпа-

ратты  тікелей  оқушылармен  бірге 

іздеу;

- Топпен тығыз жұмыс жасау;



-  Конференциялар  өткізу  үшін 

басқа мектептермен байланыс ор-

нату;

- Интерактивті тақтаны компью-



тердің көмегінсіз басқару;

-  Қолданылған  материалды 

кейін пайдалану үшін файл түрін-

де сақтап отыру;

- Видеороликтер көрсету, элект-

ронды оқулықтар пайдалану;

- Сабақ кезінде сақталған файл-

ды оқушыларға беру.

Білім  берудің  кез  келген  сала-

сында  электрондық  оқулықтарды 

пайдалану оқушылардың өз бетін-

ше жұмысын және олардың жоға-

ры танымдық белсенділігін артты-

рып қана қоймай, логикалық ойлау 

жүйесін  қалыптастыруға,  шығар-

машылықпен еңбек етуіне жағдай 

жасайды. Сапалы электронды оқу-

лық  қашықтықтан  оқып  үйренуіне 

мүмкіндік береді.

Қазақ  тілінің  қоғамдық  қыз-

метін  кеңейтіп,  оның  маңызын, 

қажеттілігін  табиғи  түрде  арттыру, 

жан-жақты  дамытудың  бірден-бір 

жолы  –  тілді  үйретудің  сапасына 

қатаң  талап  қою.  Бақылау  жасау 

–  адамның  өзінің  алдына  қойған 

мақсатына қарай жүзеге асырыла-

тын әрекетінің дұрыстығын қадаға-

лау, тексеру.

Сонымен, қазақ әдебиетін оқы-

тудың  тиімді  тәсілдерінің  бірі  – 

интерактивті  тақталар  мен  жаңа 

технологияларды  қолдану  десек, 

олардың  бала  жадын  жаттықты-

руға  тигізер  септігі  мол  екендігін 

көруге болады. Шәкірттерінің қазақ 

әдебиетін дұрыс, заман талабына 

сай меңгеріп шығуы үшін ұстаздың 

жасаған барлық әдіс-тәсілдері бұл 

жерде орынды.

Инновациялық  білім  беру  –  іс-

керліктің  жаңа  түрі.  Инновация-

лық  қызмет  оқу  ісін  дамытуға, 

пәндердің  мәнін  тереңдетуге,  мұ-

ғалімнің кәсіптік шеберлігін артты-

руға басқа жаңа технологияларды 

енгізуге,  пайдалануға  және  шы-

ғармашылық  жұмыстар  жүргізуге 

бағытталған.  Мұндай  технология-

ларды қолданған оқытушы ұтады, 

яғни ол сабақты тиімді ұйымдасты-

руға көмектеседі, оқушының пәнге 

деген қызығушылығы артады. Егер 

әр сабақты мұғалім дұрыс жоспар-

лап,  мүмкіншіліктерді,  жаңа  тех-

нологияларды  толық  пайдаланып 

жүргізсе,  мемлекеттік  тілді  мең-

герген  азаматтар  санының  өсері 

сөзсіз. Сондықтан, қазақ әдебиетін 

дамытуда және шәкірттердің мем-

лекеттік  тілді  тереңінен  біліп  шы-

ғуына өз үлесімізді қосайық.



22

№4(41) 


23 февраля 2016 г.

БІЛІМДІ ЕЛ  ОБРАЗОВАННАЯ СТРАНА

bilimdi_el@mail.ru

Читайте нас на сайте www.bilimdinews.kz



ЖАСТАРҒА – СӨЗ

ДИСКУССИЯЛЫҚ АЛАҢ

Армандар орындалады

Басты назарда – сынып жетекшісі

Төлеутай МИРАС, 

Қоғамдық тамақтандыру және сервис колледжінің студенті

Астана қаласы

Бұл ретте, арман қуып, Аста-

на қаласына келіп, онда өзімнің 

шынайы  ықыласыммен  таңдап 

түскен  және  бүгінгі  таңда  білім 

алып, өндірістік тәжірибе жинақ-

тау бағытында жүйелі жұмыс жа-

сап  жатқан,  болашақ  маманды-

ғымның алғашқы кірпіші қаланып 

отырған Қоғамдық тамақтандыру 

және сервис колледжінде жасал-

ған мүмкіндіктер ұшан-теңіз. Мен 

– Төлеутай Мирас, Астана қала-

сындағы  Қоғамдық  тамақтанды-

ру  және  сервис  колледжінің  ас-

паз мамандығы бойынша 1-курс 

студентімін.

Біз  Астана  қаласының  2015 

жылғы  үздік  колледжінде  оқи-

тындығымызбен 

мақтанамыз. 

Сондай-ақ, Астана қаласындағы 

әлемдік  брендтегі  қонақ  үй  ке-

шендері мен сервистік орталық-

тарында  тәжірибе  жинақтауға 

мүмкіндігіміздің  бар  екендігімен 

мақтанамыз. Оқу орнында алаң-

сыз  білім  алуға,  дағды  жинауы-

мызға,  тәрбиелік,  тағылымдық 

мол тәжірибе жинақтауға жасал-

ған  жағдайларға  ризашылығы-

мызды білдіреміз.

Менің  қатарларым  мен  тұс-

тастарым Елбасының 2017 жыл-

дан  бастап  техникалық  және 

кәсіптік  білімді  алғашқы  алушы-

ларға тегін білім беруді қамтама-

сыз ету тапсырмасын аса ыжда-

һаттылықпен, қуана қарсы алып 

отыр. 

Бұл  дегеніміз,  қаншама  жас-



тарға  еліміздің  еңбек  әлеуетін 

көбейтуге,  өзінің  мүмкіндіктерін 

толық  пайдалануға  жол  ашары 

сөзсіз.  Бұл  қадам,  жастардың 

өмірлік ұстанымына, болашағын 

айқындауға  байланысты  алғаш-

қы қадамын анықтауға бағыттал-

ған  ойларды  белгілі  бір  арнаға 

тоғыстыруға кепілдік береді. Бұл 

ретте, әлеуметтік жарнама арқы-

лы жастар арасында техникалық 

және  кәсіптік  білімді  насихаттау 

жұмысына  тереңірек  мән  беру 

керектігін  ұсынар  едім.  Күн-

делікті  студенттік  ортада  жүр-

гендіктен,  бірқатар  мәселелер 

шешімін  тапса,  біздің  білім  алу 

мен  тәжірибе  жинақтауымызды 

алға апаратын жайттер оңтайла-

нар ма еді деген оймен назар ау-

даруға тұрарлық ойларды ұсын-

ғым келеді.

Біздің  оқу  орнында  басқа  қа-

лалардан,  ауыл-селодан  келген 

жастар  көптеп  саналады.  Алай-

да, оқу орнының жастарға арнал-

ған  жатақханасының  болмауы 

олардың  ағайынның  үйлерін 

жағалап,  пәтер  жалдап,  тұр-

мыс  қиыншылығын  бастарынан 

кешіп  жүргендігін  көріп  жүрміз. 

Сондай-ақ,  жаңа  жүйені  ендіру 

барысында  оқу  орындарындағы 

қоғамдық  тамақтандыру  орын-

дарының  пайдалану  деңгейіне 

де зер салған дұрыс па деймін. 

Олай  дейтін  себебіміз,  асхана-

лардың  бізге,  жастарға  ұсынып 

отырған  мүмкіндіктері  алаңдау-

шылық  жағдайда,  ассортименті 

өте  жұтаң,  жүйелі  бақылау  ор-

натылмаған,  тез  дайындалатын 

тағамдар сатуға әуестік басым.

Келесі  бір  мәселе,  бұл  – 

өндірістік  оқытуды  ұйымдас-

тыру.  Несін  жасырайық,  бүгінгі 

таңда  өндірістік  оқуға  арналған 

бағдарламаны  қамтамасыз  ету, 

яғни  сабаққа  қажетті  шикізат-

ты  өзіміздің  қаржымызға  сатып 

алып  орындап  жүрміз.  Сондық-

тан да, болашақта оқу орнының 

шеберханалары  мен  зертхана-

ларында 


ұйымдастырылатын 

өндірістік  оқытуға  арналған  оқу 

стандарты  бойынша  қойылатын 

талаптарды орындауға арналған 

шикізат  қорымен  қамтамасыз 

етуді шешу басты мақсат болса 

құба-құп болар еді. 

Аталған  мәселені,  оқу  орын-

дарының  жанынан  қосалқы  ша-

руашылықтар  ашу  арқылы  ше-

шуге болады. Елбасы, «жалпыға 

бірдей еңбек қоғамы» қағидасын 

ұсынып  отырған  жағдайда  біз 

неге  масылдық  пиғылда  бо-

луымыз  керек.  Бізге  мүмкіндік 

берілсе,  қосалқы  шаруашылық-

та  еңбек  тәртібін  үйрене  жүріп, 

өзімізге  қажетті  шикізаттарды 

дайындаған  болар  едік.  Және 

олардан  тұтынушының  дастар-

ханына  дәмді  тағамдар  дайын-

дау  ісіне  терең  машықтанған 

болар едік. 

Жастардың  арасында,  әсіре-

се біздің мамандыққа қызығушы-

лық  артып  келеді.  Студенттерді 

қабылдау  кезінде  бір  орынға  3 

үміткерден  келіп  жүргені  осыны 

байқатады. Тіпті, алдағы уақытта 

олардың  қатары  еселеп  артуы 

мүмкін.  Сол  кезде  оқу  орнының 

бүгінгі  шеберхана  және  зертха-

налық  мүмкіндіктері  жеткіліксіз 

болуы  ықтимал.  Сондықтан  да, 

бүгінгі  керемет  жарақтандырыл-

ған оқу-материалдық база ертеңгі 

күні  жарамай  қалуы  мүмкін.  Де-

мек,  оны  одан  әрі  жаңарта  түсу 

қажеттігі туындайтыны ақиқат. 

Студенттер  қауымын  маза-

лап  жүрген  әлеуметтік  мәселе-

лер тұрғысындағы сұрақтар бар 

екендігін көріп жүрміз. Атап айт-

қанда,  студенттердің  қоғамдық 

көлікте  жеңілдікпен  жүру  мә-

селесі.  Бүгінгі  таңда  мемлекет 

тарапынан  көпбалалы  отбасы 

және  аз  қамтамасыз  етілген 

отбасы  балаларына  қаралған 

жеңілдіктер  тізбесімен  таныс-

пыз.  Десе  де,  студенттер  қауы-

мын  санатқа  бөлмей,  олардың 

қалаішілік  қоғамдық  көлікте  50 

пайыздық  жеңілдікті  пайдалану 

жолдарын қарастыру дұрыс бол-

ған болар еді.

Қазақстанның  болашағы  – 

жастардың  қолында!  Олай  бол-

са, осы жарқын болашақ жолын-

дағы жасампаз істердің жанынан 

табылу әрбір саналы жастың ар-

маны болуы тиіс. 



ҚР «Білім туралы» 

заңына өзгерістер енуіне 

байланысты, білім беру 

жүйесін модернизация-

лау жағдайында сынып 

жетекшісінің рөлі ерекше 

өзектендірілді.

Осыған  байланысты,  «Өрлеу» 

БАҰО» АҚ филиалы Солтүстік Қа-

зақстан облысы бойынша педагоги-

калық  қызметкерлердің  біліктілікті 

арттыру  институты  жақында  жағ-

даяттық  талдау  түріндегі  «Сынып 

жетекшісі – тәрбие берудегі интел-

лектуал  тұлға»  («Білім  туралы» 

Заңына өзгертулерді енгізу ескере 

отырып) атты облыстық мәселелік-

дискуссиялық алаңын өткізді.

Аталған  алаңның  мақсаты  ин-

теллектуалды  тәлімгер  ретінде 

сынып  жетекшісінің  қызметіндегі 

мәселелік  аясын  анықтау  мен 

олардың шешімін табу үшін қажетті 

шешімдерді  жобалауы  болды. 

Басты  міндеті:  мәселер  «тізбегі» 

мен  шешім  «тізбегі»  ара-қатына-

сын белгілеу және (мүмкіндігінше!) 

берілген  шешімдерді  іске  асыра 

алатын субъектерді анықтау.

Осы  іс-шараға  НЗМ  куратор-

лары,  тәрбие  жұмысы  бойынша 

директордың 

орынбасарлары, 

қаланың  Бірінші  лицей,  М.Жұма-

баев  атындағы  Петропавл  гума-

нитарлық  колледжі  жанындағы 

лицей,  «Дарын»  мектебі,  №26 

орта  мектебінің  сынып  жетекші-

лері,  есту  кемістігі  бар  балаларға 

арналған  облыстық  арнайы  мек-

теп-интернаты,  Әбу  Досмұхамбе-

тов  атындағы  облыстық  дарынды 

балаларға  мамандырылған  гим-

назия,  №1  мектеп-интернатының 

тәрбиешілері,  аудандық  әдісте-

мелік  кабинеттердің  әдіскерлері, 

әлеуметтік-педагогтер  мен  психо-

лог-педагогтар  белсенді  қатысты. 

Көрермендер ретінде курс тыңдау-

шылары ерекше қызығушылықпен 

жұмыс  үдерісін  көрді.  Осылайша, 

сынып  жетекшісі  қызметіне  қатыс-

ты  мәселелер  түрлі  көзқарастар-

дан қаралып, талқыланды. Жұмыс 

барысында  Назарбаев  Зияткерлік 

мектебінің  кураторларының  қаты-

сушылармен тәрбиелік жұмыстағы 

әлеуметтік  тәжірибемен  бөліскені 

ерекше назарда болды. Тәрбиелік 

жұмысымен  қатар  НЗМ  өкілдері 

қосымша  білім  беру  туралы  сөз 

қозғады.


Облыстық мәселелік-дискуссия-

лық  алаңын  ұйымдастырушылар 

2015  жылдың  22  сәуірдегі  №227 

Қазақстан  Республикасының  Білім 

және ғылым министрінің «Тәрбие-

леудің концептуалды негізін бекіту 

туралы» бұйрығына сәйкес, мына-

дай сұрақтарды ұсынды:

• Білім беру кеңістігіндегі интел-

лектуалды  көшбасшысы  ретінде 

сынып  жетекшісінің  құндылықтар-

ды мен мақсатты бағдарларды жү-

зеге  асыруда  қандай  қиыншылық-

тар  кездеседі?  Шешу  жолдарын 

ұсыну.

•  Интеллектуалды  мүмкіндік-



терін,  көшбасшылық  қасиеттерін 

дамытуға сынып жетекшісін бейім-

деу қиындықтарын анықтау.

•  Білім  мазмұнын  жаңарту  жағ-

дайындағы сынып жетекшісінің ин-

теллектуалды тұлға ретінде қандай 

негізгі мәселелерін болжайсыздар?

•  Ата-аналармен  жұмыс  істеу 

барысында  интеллектуалды  тұлға 

ретінде  сынып  жетекшісі  қандай 

міндеттерді шешуге тиіс?

Жұмыс  барысында  қатысушы-

лар  мұғалімдіктің  мәселелерін 

ғана  анықтамай,  берілген  мәселе-

лерді шешетін субъектілерін ұсын-

ды.  Алаңның  қатысушылары  бір 

шешімі  ретінде  «Өрлеу»  БАҰО» 

АҚ филиалы «Солтүстік Қазақстан 

облысы  бойынша  педагогикалық 

қызметкерлердің  біліктілікті  арт-

тыру  институтында»  сынып  же-

текшілеріне  арналған  курстарды 

ұйымдастыруды  ұсынды.  Осыған 

байланысты,  облыстың  филиалы 

осындай  курстарды  келісімшарт 

негізінде  өткізуге  дайын  екенін 

білдірді.  Сонымен  қатар  сынып 

жетекшілерінің  жұмысы  интел-

лектуалды  тұлға  ретінде  басым 

қызметіне  айналдыру  мен  қарас-

тырылған мәселелерді шешу үшін 

«босатылған маман» қызметін енгі-

зуін ұсынды.

Осы  іс-шара  өз  мәресіне  жет-

пес  бұрын  көрермендер  өз  ойла-

рын білдіріп, сынып жетекшілерінің 

оңай  емес  жұмысын  белгілеп,  ең-

бектері үшін алғыстарды білдірді.

Мәселелік-дискуссиялық  ала-

ңында  жұмыс  істеу  нәтижесі  бой- 

ынша  қатысушыларға  сертифи-

каттар табыс етілді. Дискуссиялық 

алаңының  қатысушылары  сынып 

жетекшілік  қызметіне  қатысты 

осындай  сияқты  іс-шараларға,  се-

минарларға, вебинарларға қатысу-

ға тілек білдірді. 

Ел Президенті жыл сайынғы Қазақстан халқына арнаған Жолдауында: 

«Білімді, еңбекқор, бастамашыл, белсенді болуға қазірден бастап дағдыла-

ныңдар. Жұмыс пен сұраныс бар өңірге батыл барыңдар. Шеберліктің шыңы-

на жете білсеңдер мамандықтың бәрі жақсы», – деп біз сияқты ел жастарына 

үлкен үміт артатынын айтқан болатын. Сондай-ақ, «...Қазір техникалық 

мамандықтардың, ғылым мен инновацияның күні туған заман. Ерінбей ең-

бек еткен, талмай ғылым іздеген, жалықпай техника меңгерген адам озады. 

Тұрмысы жақсы, абыройы асқақ болады. Біз жүзеге асырып жатқан түбегей-

лі реформалар мен атқарып жатқан қыруар істердің бәрі сендер үшін, бола-

шақ үшін жасалуда» деген аталы сөздері біздерді, жастарды жаңа биіктерге 

ұмтылуға шақырады.

Жайнагүл АЙҒОЖИНА,

педагогика ғылымдарының магистрі,

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы СҚО бойынша ПҚ БАИ,

инновациялық дамуды әдістемелік қамтамасыз ету бөлімінің маманы 


23

№4(41) 


23 февраля 2016 г.

БІЛІМДІ ЕЛ  ОБРАЗОВАННАЯ СТРАНА

bilimdi_el@mail.ru

Читайте нас на сайте www.bilimdinews.kz



ИМЕНА

Звезда Шамиля Сабитова

Олжас АЙТМАГАМБЕТОВ, 

г. Алматы

Где-то там, в безбреж-

ных просторах космоса

несется по своей орбите 

планета имени Каныша 

Сатпаева. Мало кто зна-

ет, что сей прежде  

безымянный косми- 

ческий странник име-

нем выдающегося казах-

ского ученого нарекли 

благодаря астрофизику 

из Алматы Шамилю 

Сабитову. 

Именно  он  предложил  Ни-

колаю  Черных,  открывшему  31 

июля 1979 года в Крымской астро-

физической  обсерватории  но-

вую малую планету, назвать ее в 

честь всемирно известного геоло-

га. Впрочем, он не только предло-

жил, но и приложил руку к откры-

тию: Cабитов несколько месяцев 

«вел» небесного пришельца в ал-

матинской обсерватории для того, 

чтобы  установить  его  «высокий» 

статус,  как  того  требуют  строгие 

научные  правила.  А  в  1982  году, 

будучи  заместителем  директора 

по  науке  Астрофизического  ин-

ститута имени В.Г. Фесенкова, он 

обратился в Принстон-Кембридж-

ский  Международный  планетный 

центр (США). Там астероид 2402, 

вращающийся  вокруг  солнца 

между орбитами Марса и Юпите-

ра, утвердили и занесли в каталог, 

как  малую  планету  «Сатпаев». 

Более высокой оценки заслуг на-

шего  прославленного  соплемен-

ника  трудно  представить  –  его 

имя,  увековеченное  в  звездном 

пантеоне  великих  людей  плане-

ты,  обрело  звучание  поистине 

космического масштаба. 

В  то  время  Академию  наук 

КазССР  возглавлял  Аскар  Куна-

ев, младший брат первого руково-

дителя республики Динмухамеда 

Кунаева.  Поговаривали,  что  тот 

ревниво  относился  к  славе  Сат- 

паева – геолога с мировым име-

нем,  основателя  и  первого  пре-

зидента  Академии  наук.  Как  бы 

то ни было, Шамиль Нигметович 

взял на себя смелость обратить-

ся  к  зарубежным  коллегам  на-

прямую,  минуя  Академию  наук 

КазССР. Спустя два года это ста-

нет если не прямой, то косвенной 

причиной  ухода  Сабитова  из  ин-

ститута.  Добровольно-вынужден-

но  отлученный  от  науки  ученый 

нашел себя в тренерской работе, 

как  кандидат  в  мастера  спорта 

по  шахматам,  он  готовил  юных  

спортсменов в ДЮСШ столицы. 



Достойный сын 

своего народа

Шамиль  Сабитов  –  потом-

ственный  ученый.  Его  отец 

Нигмет  Сабитов  –  личность 

уникальная,  человек-энцикло-

педия,  настоящий  полиглот:  он 

самостоятельно  овладел  араб-

ским,  знал  фарси,  множество 

тюркских  языков,  ему  было 

около  50-ти,  когда  он  выучил 

английский.  Поразительны  не 

только широта его знаний, но и 

упорство  в  овладении  науками, 

в  некоторых  из  них  Нигмет  Са-

битов  был  первопроходцем.  В 

39(!) лет он поступил в Москов-

ский  институт  востоковедения 

им.  Н.Нариманова,  окончив  ко-

торый, стал первым казахом-эт-

нографом  советского  периода. 

Позже,  исследуя  жизнь  и  дея-

тельность жырау, акынов, биев, 

музыкантов  и  народных  ком-

позиторов,  а  также  таких  исто-

рических  личностей,  как  ханы 

Жанибек,  Касым,  Есим,  Тауке, 

Абылхайыр,  Чокан  Валиханов, 

Ибрай Алтынсарин, Абай Кунан-

баев,  Амангельды  Иманов,  он 

стал и первым казахом-библио-

графом. 

Нигмет  Сабитов  –  один  из 

первых  абаеведов,  его  библио-

графическую  работу  о  жизни  и 

творчестве  великого  казахского 

акына  и  философа  высоко  оце-

нил  Мухтар  Ауэзов,  а  труды  по 

филологии,  религиоведению  и  

этнографии  оценили  ученые  

С.Малов,  Н.Юмашев,  Е.Истори-

на,  В.Чернышов,  Н.Сауранбаев. 

Сабитов принимал участие в раз-

работке казахского алфавита на 

основе  кириллицы,  исследовал 

историю народного образования, 

в  том  числе  духовного,  в  казах-

ской  степи.  Науку  он  совмещал 

с  активной  общественной  дея-

тельностью,  просветительством 

и публицистикой. Жил и работал 

Нигмет Сабитов в Москве, затем 

в  Сталинабаде,  как  тогда  назы-

вали Душанбе, и Алма-Ате. 

Достойный сын 

своего отца

От  отца  Шамиль  Сабитов 

унаследовал стремление к нау- 

ке.  Он  родился  в  1934  году  в 

Москве,  когда  его  отец  учился 

в  институте  им.  Нариманова.  В 

стране уже раскручивался махо-

вик  политических  репрессий.  И 

в  той  обстановке  Нигмет  Саби-

тов не побоялся назвать своего 

единственного  сына  Шамилем 

–  в  честь  тогда  еще  опального 

предводителя  борьбы  горцев 

Кавказа  с  царским  колониализ-

мом. 

В  1952  году  Шамиль  Саби-



тов  поступил  в  Московский  го-

сударственный университет им. 

Ломоносова  на  механико-мате-

матический  факультет,  избрав 

впоследствии 

специальность 

«астрофизик».  Учился  он  бле-

стяще  и  оказался  единствен-

ным  выпускником,  получившим 

направление в «Почтовый ящик 

№28»  –  закрытый  городок  на 

Алтае. Интересно, что было это 

летом, а первый искусственный 

спутник Земли запустили только 

в октябре. В секретной лабора-

тории  Сабитов  «колдовал»  над 

ракетами,  рассчитывая  эффек-

тивность их двигателей, топлива 

и других узлов. По его инициати-

ве там поставили мощную ЭВМ 

(электронно-вычислительную 

машину).  «Комп»  занимал  пло-

щадь  десяти  комнат.  Там  же  в 

1960  году  Шамиль  Нигметович 

познакомился  с  одним  улыбчи-

вым летчиком. Позже он встре-

тит  этого  старшего  лейтенанта 

в  закрытом  подмосковном  НИИ 

уже  среди  будущих  космонав-

тов. А потом его покажут по те-

левизору  –  и  ракетостроитель 

узнает старого знакомого по той 

самой лучистой улыбке, по кото-

рой  первого  космонавта  вскоре 

узнает весь мир... 

Впрочем,  блистал  Сабитов 

не  только  в  учебе.  В  1957  году 

в конкурсе бальных танцев све-

жеиспеченный  астрофизик  так 

искусно выделывал па, что удо-

стоился  диплома.  Состоялось 

же  это  головокружительное  со-

стязание в дни Всемирного фе-

стиваля молодежи и студентов. 

Пройдет  полвека,  и  Сабитов 

уже как гость приедет в родной 

город, на юбилей этого умопом-

рачительнейшего для советских 

людей  события  с  пьянящей  ат-

мосферой  свободы  и  новизны. 

И он, шагая по Москве, все еще 

не  веря  в  реальность  происхо-

дящего, поплывет по волне сво-

ей памяти...

В 1964 году Шамиль Сабитов 

по  семейным  обстоятельствам 

переехал из Москвы в Алма-Ату. 

Перспективного  ученого  приня-

ли в Астрофизический институт 

им.  В.Г.  Фесенкова.  В  те  годы 

астрономы  занимались  астро-

физикой  по  совместительству, 

ему же выпала честь стать пер-

вым казахом с дипломом астро-

физика. Свою карьеру он начал 

младшим научным сотрудником, 

а  завершил  ее  заместителем 

директора института. Его стихи-

ей были космос и космонавтика, 

им  кандидат  физико-математи-

ческих  наук  посвятил  50  науч-

ных публикаций и около 30 лет 

своей  жизни.  Посвященный  в 

секреты  ракетостроения  астро-

физик, верный данному когда-то 

им слову, особо на эту тему не 

распространялся  и  жил  скром-

ной  жизнью  пенсионера.  Лишь 

после  его  смерти  среди  бумаг 

покойного  близкие  обнаружили 

Почетный  знак  Международно-

го  Союза  общественных  объ-

единений  ветеранов  Ракетных 

войск  стратегического  назначе-

ния «50 лет РВСН». А до этого 

Федерация космонавтики СССР 

наградила  Сабитова  Золотой 

медалью имени Ю.А. Гагарина. 

Астрономия  –  наука  внезем-

ная,  у  звездочетов  и  рабочий 

день  иной  –  ночной...  Шамиль- 

ага  ушел  из  жизни  20  сентября 

2015 года. Тело предали земле 

22-го. Душа ученого упокоилась 

с  миром  в  тот  день,  когда  при-

миряются  обе  половинки  суток, 

в день осеннего равноденствия. 

Знать, такова была его планида. 

Остались дети, внуки и светлая 

память о нем. И небесное свети-

ло, носящее имя первого казах-

ского академика...

Надеюсь,  что  когда-нибудь  в 

той  звездной  бездне  отыщется 

еще  одна  малая  планета,  кото-

рую назовут именем астрофизи-

ка Шамиля Сабитова.

P.S.  Диплом  о  присвоении 

малой  планете  имени  Каны-

ша Сатпаева хранится в Ин-

ституте геологических наук 

Национальной  академии  РК. 

Думаю, будет далеко не лиш-

ним  дополнить  экспозицию 

предысторией 

обретения 

астероидом  своего  имени. 

Чтобы  хотя  бы  посмертно 

воздать  честь  человеку,  ко-

торому  мы,  казахи,  обязаны 

целой планетой.

В 1964 году Шамиль Сабитов по се-

мейным обстоятельствам переехал из 

Москвы  в  Алма-Ату.  Перспективного 

ученого приняли в Астрофизический 

институт  им.  В.Г.  Фесенкова.  В  те 

годы  астрономы  занимались  астро-

физикой  по  совместительству,  ему 

же выпала честь стать первым каза-

хом  с  дипломом  астрофизика.  Свою 

карьеру он начал младшим научным 

сотрудником, а завершил ее замести-

телем директора института. Его сти-

хией  были  космос  и  космонавтика, 

им кандидат физико-математических 

наук  посвятил  50  научных  публика-

ций и около 30 лет своей жизни.


24

№4(41) 


23 февраля 2016 г.

БІЛІМДІ ЕЛ  ОБРАЗОВАННАЯ СТРАНА

bilimdi_el@mail.ru

Читайте нас на сайте www.bilimdinews.kz




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет