ОҚытушы пәнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені

 
                      
 
2
1


 
 
В 
 
          А                                                                                         А 
                                                                                                        В 
 
 
 
К 
 
 
 
− + 
 
 
 
 
 
   

 
     
Р
2
 
 
 
1

 
  
     
 
5. 
Металл түтікті резина түтікше арқылы қайнатқышпен және құйма ыдыспен 
жалғау керек. 
6. 
Қайнатқышты айнымалы тоқ желісіне қосыңдар. 
7. 
Металл түтікте бу пайда болған кезден бастап от қыза бастайды, яғни ұлғаяды. 
Индекатордың тілі бұрылады. Түтіктің температурасы судың қайнау 
температурасына t
2=100
0
C  дейін қызған кезде ұлғаю аяқталады. 
8. 
Индекатор бойынша 


 ұлғаюын өлшеу қажет. 
9. 

=


1
2
1
t
t




 формула бойынша сызықтық ұлғаю коэффицентін есептеу керек. 
10.  Тіреуішке екінші түтікті бекітіп өлшеуді қайталау керек. 
11.  Тәжірибені 3 рет қайталап өлшеу мен есептеу нәтижелерін кестеге жазу керек.  
 
Бақылау сұрақтары: 
 
1. 
Молекулалардың өзара әсерлесу күшінің олардың арақашықтығына тәуелділік 
графигін сызу.Осы тәуелділіктің тартылу және тебілу күштері үшін айырмасы неде. 
2. 
Молекулалардың хаосты қозғалысының орташа кинетикалық энергиясы неге 
тең? 
3. 
Қыздыру кезіндегі дененің ұлғаюын молекула-кинетикалық теория бойынша 
түсндіру. 
4. 
Орташа сызықтық коэффиценті дегеніміз не? 
5. 
Берілген температурадағы сызықтық ұлғаю коэффиценті дегеніміз не?Өлшем 
бірлігі. 
6. 
Заттың әр түрлі агрегаттық  күйде болу шарты. 
 
 
 
СДЖ арналған бақылау тапсырмалары: 
 

1. 
Нақты газдардағы молекула аралық өзара әсерлесу күштерінің 
атқаратын ролі, потенциял энергиясы. 
2. 
Қысқа қашықтықта әсер ететін күштер.  
3. 
Потенциялдық энергия денені қыздырғандағы ұлғаюының себебін 
түсіндір.  
 
№31-зертханалық жұмыс (2/1/1  сағ) 
Тұрақты ток көзінің электр қозғаушы күшін және ішкі кедергісін анықтау 
Қажетті құралдар: мультиметр, кедергілер тобы 
Жұмыстың орындалу тәртібі 
 
1. 
Қондырғы тізбегін құрастыр (1-сурет): 
                    ε 
 
 
 
 
 
                    К
Н 
 
 
 
 
 
1-сурет 
2. 
Кедергілер тобының айнымалы тұтқасын айналдыру арқылы кедергі мәнін R 
= 2-5 Ом, қою керек. 
3. 
5-6 секунд бойында «Кн» түймесін басып мультиметр көрсеткен U, кернеуінің 
мәнін жазып ал. 
4. 
Кедергіні 6-10 Ом шамасында өзгерт. 
5. 
«Кн» түймесін қайта басу арқылы тағы да кернеу шамасын жазып ал. 
6. 
Осылайша кедергілердің 5-6 рет өзгертіп әр кедергі үшін кернеу көрсеткішін 
жазып алып төменгі кестеге жаз. 
 
№  
р.б. 
Тәжірибе 
өлшемдері 
Есептеу нәтижелері 
 
R
i 
U
i 
r
i 
εi 
r
 

 
∆r 
∆ε 
1. 
2. 
3. 
4. 
5. 
6. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
;
1
2
2
2
1
1
R
U
R
U
U
U
r



        
U
 
r 
1
1


R
U

1
;        
U
 
 
r
2
2


R
U

2
 
 
 
7. 
Өлшеу қателіктерін есепте. 
 
 
Бақылау сұрақтары 
1. 
Электр тогы, тұрақты ток деген не? 
2. 
Ток күші, ток тығыздығы деген не? 
3. 
Сыртқы (бөгде) күш, э.қ.к. деген не? 
4. 
Біртекті, біртекті емес тізбек днген не? 
5. 
Тізбек бөлігі үшін Ом заңы. 
6. 
Тұйық тізбек үшін Ом заңы. 
7. 
Тізбектің біртекті емес бөлігі үшін Ом заңы. 
8. 
Кернеу, потенциалдар айырмасы деген не? Қандай жағдайда кернеу 
потенциалдар санына тең? 
9. 
Электр кедергісі деген не? Ол неге тәуелді? 
10.  Меншікті өткізгіштік, өлшем бірлігі. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
1.Абдулаев Ж. Физика курсы. –Алматы: Білім, 1994. -349 б. 
2.Трофимова Т. И. Курс физики. – Москва: Высш.шк., 1990.- 478 с. 
3.Кортнев А. В., Рублев Ю. В., Куценко А. Н. Практикум по физике.– Москва: 
Высш. шк., 1965.- 372 с. 
4.Савельев И. В. Курс общей физики. 2 т.– Москва: Наука, 1982.- 430 с. 
5.Яворский Б. М., Детлаф А. А., Милковская Л. Б. Курс лекций по физике. 2т. –
Москва: Высш.шк., 1960.- 421 с. 
6.Грабовский Р. Н. Курс физики.– Москва: Высш.шк., 1970.- 616 с. 
7.Калашников С. Г. Электричество.– Москва: ГИТТЛ, 1965.- 638 с.   
 
СДЖ арналған бақылау тапсырмалары: 
 
1. 
Электр тогының пайда болуының негізгі шарттары. 
2. 
Өткізгіштің кедергісінің пайда болуының себебі. 
3. 
Төтенше өткізгіштіктемпературасы және асқын өткізгіштік дегеніміз не? 
4. 
Өткізгіштіктің классикалық теориясының кемшілігі.    
 
 
№40-зертханалық жұмыс (1/1/1 сағ) 
Конденсатордың электр сыйымдылығын анықтау 
Жұмыстың орындалу тәртібі 
1. 
1-сурет бойынша электр схемасын тексер 
 

 
                                                                A 
 
 
 
                                                                 V 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-сурет 
 
2. 
Вольтметрді (мультиметрді) 220 В ток жүйесіне (“V” және “220” түймелерін 
басқан соң) қос. 
3. 
Реостаттың тұтқасын “min” жағдайына қой. 
4. 
Бірінші конденсаторды қос (1, 2 қосқыштар). 
5. 
Тізбекті «36 В» жүйесіне қос.    
6. 
Реостат тұтқасын жылжыту арқылы токтын әр мәніне сәйкес кернеу өзгерісін 
кестеге жаз (5 рет). 
7. 
бірінші конденсатор орнына екінші конденсаторды қос (3, 4 қосқыш).  
8. 
Тағы ток мәніне сәйкес кернеудің мәнін кестеге жаз (5 рет). 
9. 
Әр конденсатордың сыйымдылығын                                             

U
I
C
0
0

                (ω=314C
-1
),  формуласы бойынша есептеп тап. 
      
 1-кесте 
 
 
№ 
 
 
I   ,   A 
 
U , B 
 
Ci, 
мкФ
 
i
C
, мкФ
 
 


 
1
-
n
n
Ci
-
C
2
c
s


 
 
∆С
1  
 
 
 
 
 
 
2  
 
 
 
 
 
 
3  
 
 
 
 
 
 
4  
 
 
 
 
 
 
5  
 
 
 
 
 
 
1-
конденсатор
 
6  
 
 
 
 
 
 
1  
 
 
 
 
 
 
2  
 
 
 
 
 
 
3  
 
 
 
 
 
 
4  
 
 
 
 
 
 
5  
 
 
 
 
 
 
2-
конденсатор
 
6  
 
 
 
 
 
 

 
Бақылау сұрақтары 
1. 
Электр сыйымдылығы және оның өлшем бірлігі. 
2. 
Электр дегеніміз не? Конденсатордың электр сыйымдылығы. 
3. 
Жазық және сфера конденсатордың электр сыйымдылығы. 
4. 
Тізбектей және параллель жалғастырылған конденсатордың электр 
сыйымдылығы. 
5. 
Сыйымдылық кедергісі және оның физикалық мәні. 
6. 
(9) теңдеуді қортып шығар. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
1.Абдулаев Ж. Физика курсы. –Алматы: Білім, 1994. -349 б. 
2.Трофимова Т. И. Курс физики. – Москва: Высш.шк., 1990.- 478 с. 
3.Кортнев А. В., Рублев Ю. В., Куценко А. Н. Практикум по физике.– Москва: 
Высш. шк., 1965.- 372 с. 
4.Савельев И. В. Курс общей физики. 2 т.– Москва: Наука, 1982.- 430 с. 
5.Яворский Б. М., Детлаф А. А., Милковская Л. Б. Курс лекций по физике. 2т. –
Москва: Высш.шк., 1960.- 421 с. 
6.Грабовский Р. Н. Курс физики.– Москва: Высш.шк., 1970.- 616 с. 
7.Калашников С. Г. Электричество.– Москва: ГИТТЛ, 1965.- 638 с. 
 
 
СДЖ арналған бақылау тапсырмалары 
1. 
Кондесатордың  электр  өрісінің  кернеулік  секторның  циркуляциясы.  Электр 
сиымдылығының физикалық мәні. 
2. 
Диэлектрик ығысу және диэлектрлік алғырлық дегеніміз не? 
3. 
Пьезоэлектрлік,  пироэлектрлік  және  электрострация  құбылыстары  дегеніміз 
не?  
 
№41-зертханалық жұмыс (2/1/1  сағ)
 
Катушканың индуктивтілігін анықтау 
Қажетті құралдар: реостат, мультиметр, миллиамперметр, катушка, темір өзекше 
Жұмыстың орындалу тәртібі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                              2-сурет. Қондырғының схемасы 
 
 
1. 
Қондырғыны жұмысқа дайындау: 

- 
потенциометрдің жылжыма тұтқасын “min” жағдайына келтір; 
- 
мультиметр  мен “B-24” ток  көзінің  қысқыш  сымдарын “220”B электр 
жүйесіне қос; 
- 
мультиметрдің “20” және “-V” түймелерін бас; 
- 
схеманы “-30” тұрақты ток қөзіне қос. 
2. 
Өлшеу: 
- 
миллиамперметрдің шегін “200” mA қой; 
- 
потенциометрдің  жылжыма  тұтқасын  жылжыту  арқылы  кернеудің  тоққа 
тәуелділігін /мультиметрдің 5-6 көрсеткіші /анықтап кестеге жаз; 
- 
потенциометрдің жылжымалы тұтқасын “min” жағдайына келтір; 
- 
схеманы “30” В айнымалы ток жүйесіне қос; 
- 
мультиметрдің “20” және “-V” түймелерін бас; 
- 
миллиамперметрдің шегін 50 mA қой; 
- 
тағы  да  потенциметрдің  жылжымалы  тұтқасын  жылжыту  арқылы  кернеудің 
тоққа тәуелділігін анықтап /мультиметрдің 5-6 кернеуі/кестеге жаз; 
- 
темір  өзекшені  салып  жоғарыда  айтылған  тәуелділікті  тағы  да  анықта,  егер 
мультиметрде “П” әріпі пайда болса, онда “200” түймесін бас; 
- 
жұмыс аяқталған соң қондырғыны ток көзінен айыр; 
- 
I
U
R
T
T

        омдық  кедергісін, 
I
U
Z
Э
Э

      толық  кедергілерін  есептеп  шығар  /әр 
өлшем үшін /; 
- 
өлшеу  қорытындыларына  статистикалық  өңдеу  жүргіз  және  төменгі  кестеге 
толтыр. 
 
    
 
 
№
 р
.б
. 
I
T
 
m
A 
 
U
T
  
B 
Ri
О
м 
I
Э
 
m
A 
Uэ,
 В 
ө/
з 
U'
Э
В 
ө/
н 
Zi
 
О
м 
ө/
з 
Z
'i
О
м 
ө/
н 
 
Li,
Гн
ө/
з 
L`i 
Гн 
ө/н 
L
 
ө/
з 
L
`
ө/
н 
Si 
ө/
з 
S`i 
ө/
н 
 
∆
L 
ө/
з 
∆L` 
ө/н 
 
1. 
2. 
3. 
4. 
5. 
6. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Бақылау сұрақтары 
1. 
Электромагниттік индукция құбылысы дегеніміз не? 
2. 
Электромагниттік индукция (Фарадей) заңы қалай тұжырымдалады? 
3. 
Ленц ережесін түсіндір. 
4. 
Өздік индукция дегеніміз не? 
5. 
Айнымалы ток күшінің әсерлік мәні. 
6. 
Өткізгіштің индуктивтілігі, өлшем бірлігі. 
7. 
Индуктивтік кедергі деген не? 

8. 
(9) теңдеуді қортып шығар. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
1.Абдулаев Ж. Физика курсы. –Алматы: Білім, 1994. -349 б. 
2.Трофимова Т. И. Курс физики. – Москва: Высш.шк., 1990.- 478 с. 
3.Кортнев А. В., Рублев Ю. В., Куценко А. Н. Практикум по физике.– Москва: 
Высш. шк., 1965.- 372 с. 
4.Савельев И. В. Курс общей физики. 2 т.– Москва: Наука, 1982.- 430 с. 
5.Яворский Б. М., Детлаф А. А., Милковская Л. Б. Курс лекций по физике. 2т. –
Москва: Высш.шк., 1960.- 421 с. 
6.Грабовский Р. Н. Курс физики.– Москва: Высш.шк., 1970.- 616 с. 
7.Калашников С. Г. Электричество.– Москва: ГИТТЛ, 1965.- 638 с.   
 
СДЖ арналған бақылау тапсырмалары 
 
1. 
Тұйық орамның индуктивтілігі және оның физикалық мәні. 
2. 
Скин эффект және оны техникада пайдалану. Құйынды токтар. 
3. 
Тізбекті қосу және ашу кезіндегі токтар.  
 
 
№42-зертханалық жұмыс (1/1/1  сағ) 
Электростатикалық  өрісті зерттеу 
Өлшеу методикасы 
Жұмыс мақсаты электродтар түріне байланысты өрістердің геометриялық түрін 
анықтау. Электродтар жазық және коаксиалды (цилиндрлік). Бұл коаксиалды үшін 
эквипотенциалды беттерді анықтап одан соң осы беттерге ортогональді 
сызықтар(перпендикуляр) жүргізу қажет. Өрістерді зерттеу кезінде зонд әдісін 
қолданамыз. Зерттеліп отырған нүктеге арнайы электродты зонд енгіз. Зонд 
потенциал өлшеуіш приборға жалғанған. (3-сурет). 
 
 
 
 
                               А                                                  В                   A,B-металл 
электродтары 
                                                                                                          C-суы бар ыдыс 
                                              Z                                                                  Z-зонд 
 
          G-гальванометр 
                                                                                                     V-вольтметр 
                                                                                                           Д-потенциометр 
 
 
                                                                  G 
 
 
                                                                              V 
                                                              Д   

Потенциометр тұтқасын бұрау арқылы Д нүктесіне потенциалды әртүрлі мәнін 
беруге болады (электродтармен салыстырғанда). Зондты А және В арасында 
жылжыту кезінде гальванометрдің “0” көрсетілген жағдайын жасау керек / I
G
 = 0 
/бұл зонд орналасқан нүктенің потенциалы 

z 
=

д  
деген сөз. 
Белгілі берілген 

д
 мәнінде J
G 
= 0 болатын өріс нүктелері эквипотенциалды беттің 
горизонталь қимасын беретін сызықтар түзейді. Осы сызықтарды қағазға түсіруші 
приборды пантограф деп атайды. (4-сурет). 
 
                         4-сурет 
 
1-4, 5-6, 2-4, пантографтың ағаш иіндері I 
нүктеге зонд бекітіледі, оның төменгі ұшы суға 
батырылған, жоғары жағы жұмсақ өткізгіш сым 
арқылы гальванометрмен жалғастырылған. 2 
нүктеге қағаз бетіне тиетіндей етіліп қарандаш 
бекітіледі. 
Белгілі мәндегі жағдайда 

 нүктелер 
қарындашты басу арқылы пантограф иіндерін 
жылжыту кезінде қағаз бетіне түсірілген нүктелердің арасын біртіндеп қосу 
нәтижесінде эквипотенциалды беттердің горизонталь қимасы болатын сызықтарды 
аламыз. Қондырғыдағы барлық өлшеулер жұмыстың орындалу тәртібіне сай 
жүргізіледі. 
 
Бақылау сұрақтары 
 
1. 
Электр өрісі және оның сипаттамалары: кернеулік және потенциал. Өлшем 
бірліктері. Өріс кернеулігі мен потенциал арасындағы байланыс. 
2. 
Нүктелік зарядтар үшін Е және 

-ді анықтау формулалары. 
3. 
Гаусс теорема. Кернеулік ағыны. 
4. 
Электр өрісінің потенциалдық сипаты. 
5. 
Күш сызықтары, эквипотенциалдық беттер. 
6. 
Өлшеу методикасы. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
 
1.Абдулаев Ж. Физика курсы. –Алматы: Білім, 1994. -349 б. 
2.Трофимова Т. И. Курс физики. – Москва: Высш.шк., 1990.- 478 с. 
3.Кортнев А. В., Рублев Ю. В., Куценко А. Н. Практикум по физике.– Москва: 
Высш. шк., 1965.- 372 с. 
4.Савельев И. В. Курс общей физики. 2 т.– Москва: Наука, 1982.- 430 с. 
5.Яворский Б. М., Детлаф А. А., Милковская Л. Б. Курс лекций по физике. 2т. –
Москва: Высш.шк., 1960.- 421 с. 
6.Грабовский Р. Н. Курс физики.– Москва: Высш.шк., 1970.- 616 с. 
7.Калашников С. Г. Электричество.– Москва: ГИТТЛ, 1965.- 638 с. 
 
СДЖ арналған бақылау тапсырмалары 

 
1. 
Электр өрісі кернеуліктерінің дербестік ұстанымы. 
2. 
Электр өрісіндегі диэлектриктердің поляризациясы. 
3. 
Электр өрісінің энергиясы. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
№48-зертханалық жұмыс (2/1/1  сағ) 
Жердіңмагнит өрісінің горизонталь құрастырушысын анықтау 
Өлшеу тәсілі 
Бұл  жұмыста  тангенс-гальванометр  қолданылады.  Тангенс-гальванометр  вертикаль 
жазықтықта орналасқан дөңгелек орамымен және компатан тұрады. Компас тілінің 
айналу  осі  дөңгелек  орамының  центріне  жатуы  қажет.  Алғашқы  сәтте  компас  тілі 
орам  жазықтығы  бойында  жататындай  яғни  магнит  өрісінің 
1
H
  горизонталь 
құрастырушысымен бағыттас етіп магнит өрісінің әсерінен компастың магнит тілі 

 
бұрышқа бұрылады (5-сурет). 
 
                                                 
H
        
2
H
  
                                                                       
 
 
 
                                                               
1
H
 
 
 
2
H
 - орам  жазықтығына  перпендикуляр  бағытталған  дөңгелек  орамның  магнит 
өрісінің кернеулігі, ал Н
1 
мен Н
2
 арасындағы бұрыш 90
0 
, сондықтан  
                                      

tg
H
H
2
1

         (2) 
(1) теңдеу бойынша дөңгелек орамның центріндегі кернеулік  
2R
IN
H
1

 , мұндағы N-
орам  саны, R-орам  радиусы. (2) теңдеуге  Н
2
  мәнін  қойып  жердің  магнит  өрісінің 
горизанталь құрастырушысын табамыз. 
                                             
 tgα
2R
JN
H
1

               (3) 
Жұмыстың орындалу тәртібі 

1. 
Қондырғының электрлік схемасынмен танысу (6-сурет) 
 
 
 
 
                                
 
 
 
              - Тангенс-гальванометр      
 
 
 
 
 
 
2. 
Реостаттың  жылжымалы  тиегін «min» жағдайларға  қой.  Компастың  магнит 
тілін дөңгелек орамның А – А жазықтығына орналыстыр. 
3. 
Қондырғыны 15 В тұрақты ток жүйесіне қос. Реостат тиегі арқылы токтың 5-
10 әр түрлі мәніне сәйкес компас тілінің ауытқуын 1-кестеге жаз. 
4. 
Жердің  магнит  өрісінің  горитальталь  құрастырушысын  мына  формула  
 tgα
2R
IN
H
1

  бойынша  есептеп 1-кестеге  жаз,  мұнда R=0,1м-орам  радиусы, N=120-
орам саны, α-компас тілінің ауытқу бұрышы. 
5. 
Есептеу қорытындысының статистиқалық өндеуін жаса.   
 
                                          


 
;
1
-
n
n
H
-
H
S
2
H


                 
п
p,
H
t
H



S
 
 
 
мұнда n-өлшеу саны, t
р,п
- Стьюдент коэффициенті. 
 
1-кесте 
№ I, 
A α, град
tgα 
H,
M
A
 
H
,
M
A
 
2
H
-
H
M
A
 
,
S
H
M
A
  ∆H, 
M
A
 
1.   
 
 
 
 
 
 
 
2.   
 
 
 
 
 
 
 
3.   
 
 
 
 
 
 
 
4.   
 
 
 
 
 
 
 
5.   
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                    Бақылау сұрақтары 
1. 
Магнит өрісі. Оның электр өрісінен қандай айырмашылығы бар. 
2. 
Магнит өрісінің индукциясының күш сызықтары. 
3. 
В
-нің бағыты. Магнит индукциясының күш сызықтары. 
4. 
Био-Сфера-Лаплас заңы. 
5. 
Дөңгелек токтың центріндегі магнит индукциясы. 
6. 
Жердің магнит өрісі. 
7. 
Жердің  магнит  өрісінің  горизонталь  құрастырушысын  анықтау  тәсілі. (3) 
теңдеуді қорытып шығар. 
Пайдаланылған әдебиеттер 

1.Абдулаев Ж. Физика курсы. –Алматы: Білім, 1994. -349 б. 
2.Трофимова Т. И. Курс физики. – Москва: Высш.шк., 1990.- 478 с. 
3.Кортнев А. В., Рублев Ю. В., Куценко А. Н. Практикум по физике.– Москва: 
Высш. шк., 1965.- 372 с. 
4.Савельев И. В. Курс общей физики. 2 т.– Москва: Наука, 1982.- 430 с. 
5.Яворский Б. М., Детлаф А. А., Милковская Л. Б. Курс лекций по физике. 2т. –
Москва: Высш.шк., 1960.- 421 с. 
6.Грабовский Р. Н. Курс физики.– Москва: Высш.шк., 1970.- 616 с. 
7.Калашников С. Г. Электричество.– Москва: ГИТТЛ, 1965.- 638 с.   

жүктеу/скачать 1,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: