Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы 7- класс. «Атамұра» -2003


§ 46. Қазақ халқы мәдениеті



бет42/44
Дата25.01.2023
өлшемі1,36 Mb.
#62955
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   44
§ 46. Қазақ халқы мәдениеті

Тіл және жазу

Күнтізбе. Жұлдыздар картасы

Исламның таралуы

Материалдық мәдениет

ХV ғ.қазақ тілі өзіне тән ерекшелігі бар,дербес тілге айналды
«Едіге», «Ер Сайын» жырларықазақ халқы арасына алшындар арқылы тараған
● «Ер Көкше», «Базар батыр» поэмалары керейлер тілінде тараған
«Талас ескерткіштері» дулат-үйсін тілінде тарады
«Кодекс куманикус» қыпшақ тілінде тарады
● «Наһжи әл Фарадис» кердері тілінде тарады
ХV- ХVІІ ғ.Алтын Орда,Ақ Орда дәуірінде көне қыпшақ тілі ресми әдеби тіл ретінде қолданылды
ХV- ХVІІ ғ. қазақ тілінде тарихи шығармалар жазыла бастады,алғашқы кітап Қадырғали Қосымұлы Жалаиридің «Жами ат-тауарих» кітабы болды



ХV- ХVІІ ғ.қазақтар арасында уақыт есебімен шұғылданатын,ауа райын зерттейтін білгір кісілер шықты
●Олар халық күнтізбесін жасаушылар болды
Темірқазық түндегі жүріс бағытын бағдарлайтын жұлдыз
Жетіқарақшыастрономиялық сағат ролін атқарды
Меркурий – «таң жұлдызы» ,кейде «Кіші Шолпан» деп атады
Юпитер – « есекеқырған»
Марс – «қызыл жұлдыз»

●Қазақстар ХV- ХVІІ ғ ресми түрде ислам дінін ұстанды


●Ислам дінін қазақтар арасында таратушылар -Түркістан,Бұхара, Астрахань дінбасылары болды


●Отқа табыну үлкен роль атқарды


●Отпен тазарту –аластау рымын сақталды





Қазақтарда тұрғын үйдің екі түрі болды:
1/ Киіз үй «жазда!
2/ жылы үй ( қыста)
Жазғы үйдің екі түрі болды:
1/ кәдімгі киіз үй
2/ арба үстіне орнатылған жылжымалы үй -күйме
●Киіз үйді жауып тұратын киіздер – туырлық, үзік, түндік деп аталды
●Үйдің дәл ортасында от жағатын орын –ошақ болды
●Ешкі терісінен тігілген жұмсақ аяқ киім- мәсі деп аталды
●Қыздардың тұрмысқа шығу тойындағы бас киімі –сәукеле болды
●Жас келіндер алғашқы жылы сәукелесін киді
●30-40 жастағы әйелдер кимешек киді
●Орта жастағы әйелдер жаулық тартты
●Жасы келген әйелдер –күндік киді

§ 47. Қазақ халқының шығармашылық дәстүрі

Жыраулар

Доспамбет жырау

Жиембет жырау

Ертегілер

●Қазақ халқының ауыз әдебиетінде жыраулар поэзиясы ерекше орын алады

ХVІ- ХVІІ ғ өмір сүрген жыраулар: Доспамбет,Марғасқа,Ақтамберді,Шалкиіз, Бұхар т.б.





●1490 жылы Азов қаласында туып, 1523 жылы Астрахан маңында қаза тапқан.
●Сөз бастаған шешен, қол бастаған көсем болды

Кіші жүздің Алшын руының ірі феодал тобынан шыққан
Есім ханның Кіші жүздегі ел басқарушы биі ,батыры,
әскербасы болған
●1627 ж.Тұрсын ханның бүлігін басуға қатысқан

●Көп тараған ертегілер –«Ертөстік», «Құламерген», «Алтын сақа», «Аламае мен Жоламан», «Асан Қайғы», «Қарамерген», т.б.
●Аяз би, Жиренше кейіпкерлері ертегі кейіпкерлері болды





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   44




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет