Қаржылық  жоспарлау  әдістері

 
129 
 
 
Сурет 15 – Қаржылық жоспарлау кезеңдері 
 
Жоспарлаудың  есеп  айырысу-талдамалы  әдісінің  мазмұны  олардың 
болашақ  кезең  шамасында  қаржылық  көрсеткіштер  шамасын  жоспарлауда 
талдау негізінде қол жеткізіледі. Бұл әдісті пайдалану кезінде жиі сараптамалық 
бағалауға  жүгінеді. 
Нормативтік  әдісінің  мәні  олардың  көздері    және  ерекшелігі 
шаруашылық  жүргізуші  субъектінің  қаржылық  ресурстарының  қажеттілігі 
техникалық-экономикалық  нормативтердің  алдын-ала  белгіленген  нормалар 
Корпорацияның қаржылық мақсаты 
Пәні  
(жалпы) 
Формальды 
(сандық айқын) 
Шағын мәселелерді талдау (өтімділік, қаржылық 
тұрақтылық, пайдалылық, төлемқабілеттілік) 
Корпорациян
ың бюджеті 
Қаржылық жоспарлау 
Жоспарлы 
баланс 
Кезеңді 
белгілеу 
мақсаттары 
Талдау 
шығындарды 
жабу 
Талдау 
ресурстарын 
жабу 
Рентабельділігі 
Өтімділік 
Экономикалық 
тиімділік 
Жоспарларды орындау есебі және бақылау  
Жоспарлау 
кезеңі 
Бақылау 
кезеңі 

 
130 
 
негізінде  есептеледі.  Осындай  нормативтер  болып  салықтар  ставкалары  мен 
алымдар, амортизациялық аударымдардың нормалары және т. б. Табылады. 
Қаржылық  жоспарлау  нормалар  мен  нормативтер  тұтас  жүйеде 
қолданылады: 
-  республикалық 
-  аймақтық 
-  жергілікті 
-  салалық 
-  корпорацияның өз нормативтері 
Республикалық  нормативтер  ҚР  барлық  территориялары  үшін  міндетті 
болады.  Оларға  жатады:  республикалық  салық  ставкалары,  коммерциялық 
банктерді  қайтақаржыландыру  ставкасы  және  банктің  міндетті  резервтерінің 
нормасы,  мемлекеттік  зейнетақымен  қамтамасыз  ету  мөлшерлемесінің  тарифі 
және  әлеуметтік  сақтандыру,  еңбекақының  ең  төменгі  айлығы,  АЕК  мөлшері, 
АҚ үшін жарғылық капиталдың ең аз мөлшері және т.б. 
Аймақтық және жергілікті нормативтер атқарушы билік органдары және 
өкілді  орындарында  бекітеді.  Әдетте  олар  ставкаларды,  алымдарды  және 
төлемдерді қамтиды. 
Салалық  нормативтері  жекелеген  салалары  шеңберінде  қолданылады 
немесе  кәсіпорындардың  ұйымдық-құқықтық  формаларын  топтары  бойынша, 
шағын  кәсіпорындар  сияқты,  АҚ,  компаниялар,  шетелдік  инвестициялармен 
фирмалар және т. б.  
Нормативтерге  өздері  әзірлейтін  шаруашылық  жүргізуші  субъектілерге, 
айналым  активтерінің  жоспарлы  қажеттілік  нормативтері,  материалдар 
қорының  нормалары,  дайын  өнім,  аяқталмаған  өндіріс,  жөндеу  қорына  бөлу 
аударымдарының нормативі, таза табыстың тұтынуға бөлу нормативі, жинақтау 
және резервтік қорлар жатады.  
Берілген әдіс (нормативтік) ең қарапайым және қол жетімді болады. 
Баланстық  есеп  айырысу  әдісін  қолдану  үшін    қаржы  құралдарына 
қажеттіліктерін  анықтау  келешегі  қаражаттың  түсуі  бойынша  болжамы  және 
болашақта  белгілі  бір  күнге  баланс  шығындары  негізгі  баптар  бойынша 
негізделеді. 
Жоспарлы  шешімді  оңтайландыру  әдісінде  жоспарлы  есеп  айырысудың 
бірнеше  нұсқасы  жасалып,  оның  арасынан  ең  оңтайлысы  таңдалады.  Мұнда 
таңдаудың бірнеше өлшемін келтірінді шығынның  ең аз мөлшерін, ағымдағы 
шығынның ең аз мөлшерін және т.б. пайдалануға болады. 
Экономикалық-математикалық  модельдеу  әдісі  қаржыны  жоспарлауда 
қаржы көрсеткіші мен оның мөлшеріне ықпал ететін факторлардың арасындағы 
өзара  байланыстың  санын  анықтауға  мүмкіндік  береді.  Аталмыш  өзара 
байланыс  экономикалық  процесті  математикалық  символ  мен  тәсілдің  теңдеу, 
теңсіздік,  график,  кесте  және  т.б.  көмегімен  дәл  сипатталатын  экономикалық-
математикалық модельде байқалады.  
Қаржылық 
жоспарлау 
корпорацияның 
жоспарлық 
жүйесінде 
домонинантты  орын  алады,  себебі  қаржылық  жоспарларды  әзірлеу  сапасын 
бұрын  атап  өткендей,  кәсіпорынның  өміршеңдігі  байланысты  болады.  Осыған 

 
131 
 
сәйкес  қаржылық  жоспарлауда  көрсеткіштерді  және  жоспарлардың 
көлденеңінен  және  тігінен  байланысын  қамтамасыз  ету  қажет.  Кесте  8-де 
жоспарлаудың негізгі қосалқы жүйелері және қаржылық жоспарлаудың түрлері 
келтірілген. 
 
Кесте 8– Қаржылық жоспарлаудың жоспар түрлері және қосалқы жүйелері  
 
Қаржылық 
жоспарлаудың 
қосалқы жүйелері 
Игерілетін қаржы жоспарының түрлері 
Жоспарлау 
мерзімі 
Келешектегі 
(стратегиялық) 
қаржылық 
жоспарлау 
Баланс болжамы, кірістер мен шығыстар; 
Пайдалылық болжамы; 
Жоспардың қайнар көздері бойынша және 
инвестицияларды пайдалану; 
Ақша қаражаты қозғалысының болжамы 
(егер инвестициялық жобалар іске 
асырылуса); 
Қызмет көлемін болжау 
3-5 жыл 
Ағымдағы қаржылық 
жоспарлау 
Қызмет көлемін болжау; 
Операциялық  қызмет  түрі  бойынша 
кірістер мен шығындар жоспары;
 
Ақшалай  қаражаттың  түсуі  мен  жұмсалу 
жоспары (қолма-қол ақша балансы)  
Баланс жоспары;  
Инвестицияларды  пайдалану  және  көздері 
бойынша жоспары; 
Қаржы  ресурстарын  пайдалану  және 
көздері  бойынша  жоспары  (жиынтық 
қаржы жоспары) 
1 жыл 
Жедел қаржылық 
жоспарлау 
Төлем күнтізбесі; 
Кассалық жоспар; 
Жоспар түсімі (айналым, кіріс); 
Өндірістік бағдарлама; 
Жоспар бойынша шығындар (түрі, 
баптары) 
Онкүндік 
ай, 
тоқсан 

жүктеу/скачать 1,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: