Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар
жүктеу/скачать 2,71 Mb. Pdf көрінісі
|
жыр әдеби тил
| фразеологизмдік
метафораларды былайша жіктеген жөн: 1) Бірқатар фразеологизмдік метафоралардың пайда болуына халық өміріндегі әдет-ғұрып, салт-дәстүрлері себеп болған. Осы тұрғыдан қарағанда Нұртуған мен Ерімбет шығармаларында салт-дәстүрге, әдет-ғұрыпқа байланысты халық менталитетінің ерекшелігі мына сияқты фразеологизмдерден: аттың майын беру, тоғыз тондық, дәуір айтқызу, хан сейілі, бес асыл, қалауға түсу, бақан құру, ауыр олжа, қалың мал, өтілін өткізу, құн төлеу т.б. көрінеді. 2) Екі ақынның да шығармаларының мол сөздік қорын діни ұғымға, ескі түсінікке байланысты туған фразеологизмдік метафоралар құрайды. Мысалы: әбу-зәмзәм суы, көктен тілеу, шәһит кету, медет тілеу, пірге қол тапсыру, бата беру, тәңір алсын! Тәңір жарылқасын! Қадір құда, сегіз пейіш, жеті тозақ, жад ету т.б. 3) Ақындар шығармалары лексикасындағы бірсыпыра фразеологизмдік метафоралар жаугершілікке, заманға байланысты туған. Мысалы: атой салу, бадана көзді ақ сауыт, ала байрақ, шұбар ту, қырық мың жығын қол, он сан ноғай, білтелі қара мылтық, балдағы алтын ақ болат, сиырма қылыш, сегіз қырлы болат, төрт қырлы жебе т.б. 4) Аталған ақындар шығармаларында бірқатар фразеологизмдік метафоралар ел ішіндегі дау-дамайды билік жолымен шешуге байланысты туған. Мысалы: ант ішті, жер дауы, жесір дауы, дау шешу, төрелік беру, екеуі болса бірі аға біреуі болса бөркі аға, даукес, даудың билігін беру т.б. 5) Ақындар шығармаларында ерекше мәнге ие болған көшпелі заманда халықтың тіршілік көзі – төрт түлік мал атауларының қатысымен жасалған фразеологизмдік метафоралар да аз тумаған. Мысалы: жаман тұғыр, қара жорға, тұлпар атта – ердің бағы, беде жем, тулақ болған тұлпарлар, пешене тұлпар, тұтынар арғымақты ердің ері, астау бас нар, астаубасты қара нар, желмая т.б. 118 6) Ақындар шығармаларында уақыт, мезгіл өлшемдеріне, ай аттарына байланысты жүктеу/скачать 2,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|