Төре − ұлық, ақсүйек, феодалдық қоғамдағы үстем тап . Қырғыз тілінде
төре – мырза, ақсүйек дегенді білдіреді
(Юдахин К. К. КирРС., М., 1940, 514). Ескі түркі тілінде «тәртіп орнату, реттеу» мағынасында жұмсалатын
төрумек//төру етістігі ертеректе бір елге жататын рулардың, тайпалардың және
жеке кісілердің қарым-қатынастарын реттеп тұратын «заң, қағида» деген
ұғымда қолданылған
(Мелиоранский П. Пам. в ч. К-Т. 1899. Т.12 82-83). Бұл сөз
осы мағынада қазір де кейбір тілдерде қолданылып жүр:
төр – әдет, ырым;
монғол тілінде
төр – құрылыс, мемлект, өкім, билік, басқару, заң деген сөз.
Кейін рудың я тайпаның басшысы, яғни сондағы істің бәрін ретке келтіріп және
басқарып тұрған кісіні
төре деп, ал, оның отыратын орнын
төр деп атап кеткен
болу керек. Төре сөзі қазіргі түркі тілдерінің көбінде ескрген өз ретінде
сақталып қалған. Ал
төр сөзінің мағынасы ауысып, жалпы үйдің ішкі ең
жоғарғы жағы дегенді білдіретін болды. Біреуге ізет көрсетіп,
төрге шығыңыз! Деп айтылуы да осыдан болуға лайық
(Жанпейісов Е. М.Ә. «Абай жолы» эп. т. – А., Ғ.,1976). Айтысып бара алмаспыз
төре, биге. Түзей бер өз жөніңді теңің
тауып, Емеспін Жалайырың, маған тиме!
(Ерімбет). «Әй, шырағым, ақ сұңқар!
Артық туған
төре едің. Сен періден туған құмайсың, Айтпасаң да білемін
(Нұртуған). «Ала ғой» деп атыңды,
Төре кезінде жалындың. Хан болған соң
бермейсің, Уәдеңнен жаңылдың
(Нұртуған). Ол бір күні октябрь – Жарқырап
