ОқУ Әдістемелік кешені пәні «Қыпшақтану»


Қырымшақ тілінің фонетикасындағы айрықша белгілері



бет45/79
Дата20.04.2022
өлшемі1,31 Mb.
#31662
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   79
Байланысты:
6 Лекция Кыпшактану

Қырымшақ тілінің фонетикасындағы айрықша белгілері:

Алдыңғы қатарлы дауысты и дыбысының ерекше күшті редукциясы, ол әлсіз позицияда жазуда ы әрпімен таңбаланады: быр «бір», сыз «сіз», қытийим «кетейін», кыбык «қалай»;

Сөз соңындағы қ спирантизациясы (күшейтіле айтылуы): бойдах «бойдақ», қартлых «қарттық»;

Оғыз тілінен енген сөз басындағы в: вер «вер», вар «бар», вар –«бар/бару»;

Көмекші етістіктің оғыз формасы ол- «бол/болу»;

Сөз басындағы т дыбысының ч-ға алмасуы: чыш «тіс», чүш «түс», чүшмек «түсу/құлау»;



Ө,ү дыбыстарының сөздің басқы буындарында (депатализация) жуандап айтылуы: ач копеклер «аш төбеттер/иттер) мен ишчы дугульым (мен жұмысшы емеспін).

Морфология саласында қырым татарлары тілінің орта диалектісімен сәйкеседі.

Арнаулы лексика: қысреге «шынайы / шындыққа жанасымды

/правдивый», бутперест «бұтқа табынушы/идолопоклонник», чешни «дәм/вкус», русфай «жаман/нашар/зұлым/скверный», опранмах «қиналу/азаптану/страдать», қыбар «ұяң/ұялшақ/застенчивый», мефе «пайда», авада «қызмет/служба», амиле «жүкті/ауыр аяқ (әйел)/беременная», бехсун «көңілсіз/грустный», эйрон ол-«ғашық болу/влюбляться», исфат «ант/клятва» и т.п.

Қарайымдар маджмуа деп атайтын қолжазба жинақтарын қрымчақтар джонк (қырым татарлары тілінде джонк «альбом») деп атайды.



Құмық тілі

Құмық (қумуқ) тілі – түркі тілдері қыпшақ тобының қыпшақ-половец топшасына жатады.





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   79




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет