209
қол жет кі зу ге бо ла ды. Де мек, тіз бек те гі ток кү ші нің азаюына орай шарғы ның
маг нит өрі сі де әл сі рей ді.
Ток кү ші арт қан да то гы бар шарғы өрісінің әсе рі
де ар та ды азай ған да әл сі рей ді
.
Тіз бек те гі ток кү шін та ғы да арт ты рып, шарғы да ғы ток тың ба ғы тын өз гер
тейік, сон да маг нит тіл ше маг нит өрі сі нің ба ғы ты қа ра мақар сы ба ғыт қа
өз гер ге нін көр се те ді.
Маг нит өрі сі нің ба ғы ты өт кіз гіш те гі ток тың ба ғы
ты на тәу ел ді.
Шарғы ны ора мы кө бі рек бас қа шарғы мен ау ыс ты рып, тіз бек те гі ток
кү ші нің мә нін өзгеріссіз қалдырайық. Маг нит
тіл шенің шарғы ның магнит
өрісімен әрекеттесу қашықтығы бі рін ші тә жі ри бе ге қарағанда үлкен болады.
Маг нит тіл ше маг нит өрі сі әсе рі нен күш сы зық та ры бой ымен орнығады.
Орам са ны арт қан сай ын шарғы ның маг нит өрі сі де кү шейеді.
Шарғы ға фер ро маг не тик тен жа сал ған өзек ше ні кір гіз ген де, оның маг нит
өрі сі ана ғұр лым кү шейеді.
Өзек ше – шарғы ның іші не кір гі зіл ген те мір өзек (стер жень).
Өзек ше сі бар шарғы ны
элект р маг нит
деп атай ды.
Элект р маг нит тех ни ка да кең қол да ныс тап ты, өйт ке ні оның маг нит өрі сін
бас қа ру оңай. Тіз бек ті ток тан ажы рат қан кез де элект р маг нит тің жұ мы сы тоқ
тай ды.
III Элект р маг нит тер ді тех ни ка да қол да ну
Тұ рақ ты маг нит терге қара ған да электр маг нит
тер дің мынадай ар тық шы лық та ры бар: олар оңай
жа са ла ды, қыз ме ті мен кө ле мі не қа рай әр түр лі
бо ла ды. Элект р маг нит тер тех ни ка да әр түр лі жағ
дай да қол да ны ла ды. Элект р маг нит ті кө тер гіш
кран зау ыт тар да бо лат
пен шо йын нан жа сал ған
зат тар ды кө те ру және бір орыннан екінші орынға
ауыстыру үшін қолданылады (154су рет). Маг нит
ті се па ра тор лар ды құ ра мын да те мі рі жоқ де не ден
те мір ру да ла рын ай ыру үшін қол да на ды (155су
рет). Те міржол дар да ғы «маг нит тік жас тық ша ны»
жа сау үшін де элект р маг нит тер ді қол да на ды
(156су рет). Элект р маг нит кө ме гі мен электр қо
ңы ра уын іс ке қо са ды (157су рет). Электр маг нит
тіз бек ті ав то мат ты түр де бас қа ру ға ар нал ған
құ рыл ғы элект р маг нит тік ре ле нің не гіз гі де та лі
бо лып та бы ла ды
(158су рет).
Э
лект р маг нит тіз бе
гін қос қан кез де зә кір (якорь) (2) өзек ше ге (1)
154-сурет.
Маг нит ті кө тер гіш
кран
ерро
магнитті
бөлшектер
N
Кіріс
илиндр
Тазартылған
өнім
Магнит
155-сурет.
Маг нит тік се па ра тор
А
құ
құ
рыл ғы
рыл ғы
құ
құ
құ
б
б
о лып
о лып
б
бб
т
т
гін
гін
қо
қо
с қан
с қан
Р
(156с
(156с
у рет).
у рет).
ңы
ңы
ра уын
ра уын
ңы
ңы
ңы
іс
іс
тіз
тіз
бек ті
бек ті
ав
ав
то мат ты
то мат ты
рыл ғы
рыл ғы
э
э
лект р маг нит тік
лект р маг нит тік
э
ээ
т
т
а бы ла ды
а бы ла ды
М
е па ра тор лар ды
е па ра тор лар ды
у да ла рын
у да ла рын
е міржол дар да ғы
е міржол дар да ғы
үшін
үшін
де
де
э
э
лект р маг нит тер ді
лект р маг нит тер ді
у рет).
у рет).
Э
Э
лект р маг нит
лект р маг нит
ке
ке
қо
қо
А
бо
бо
те ру
те ру
және
және
бір
бір
үшін
үшін
қо
қо
лданылады
лданылады
е па ра тор лар ды
е па ра тор лар ды
құ
құ
ра мын да
ра мын да
құ
құ
құ
у да ла рын
у да ла рын
ай
ай
ыру
ыру
е міржол дар да ғы
е міржол дар да ғы
Н
мен
мен
лект р маг нит тер
лект р маг нит тер
те
те
х ни ка да
х ни ка да
л да ны ла ды.
л да ны ла ды.
Н
Э
Э
лект р маг нит ті
лект р маг нит ті
бо
бо
лат
лат
пен
пен
шо
шо
бір
бір
орыннан
орыннан
-
ле мі не
ле мі не
х ни ка да
х ни ка да
П
ни
ни
ка
ка
да қол
да қол
қара
қара
ған да
ған да
э
э
лектр маг нит
лектр маг нит
тық шы лық та ры
тық шы лық та ры
бар:
бар:
қа
қа
В
л да ныс
л да ныс
рат қан
рат қан
к
к
ез де
ез де
да
да
ну
ну
б
б
зілген темір өзек (стер
магнит
маг
деп атай
нит
ап ты,
ап ты,
өйт
өйт
а
кір
кір
а
мір өзек (стер
с
қарағанда
қарағанда
зық та ры
зық та ры
бой
бой
ымен
ымен
кү шейеді.
кү шейеді.
кір
кір
гіз ген де,
гіз ген де,
п
у ыс ты рып,
у ыс ты рып,
шарғы
шарғы
ның
ның
қарағанда
қарағанда
үлк
үлк
ен
ен
ымен
ымен
а
ток
ток
тың
тың
ток
ток
ток
тіз
тіз
бек те гі
бек те гі
ның
ның
с
ғы тын
ғы тын
өз
өз
гер
гер
ра мақар сы
ра мақар сы
ба
ба
ғыт қа
ғыт қа
тың
тың
ба
ба
ғы
ғы
ы
ның
ның
әс
әс
е рі
е рі
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
210
тар ты ла ды жә не қуаты жоғары жұмыс тізбегінің контактілерін тұ й ық тай ды (3).
Э
лект р маг нит тіз бе гін ажы рат қан кез де се ріп пе (4) зә кір ді бас тап қы қа лып қа қай та
ра ды, жұ мыс іс теп тұр ған тіз бек үзі ле ді де, оның жұ мы сы тоқ тай ды.
2
1
3
1) Сызықты электр
қозғалтқыштың статоры
2) Бағыттаушы электрмагнит
) Көтергіш электрмагнит
156-сурет.
Маг нит ті жастықшадағы пой ыз
1
4
3
2
157-сурет
.
Электр қо ңы рау
158-сурет.
Элект р маг нит тік ре ле нің құ ры лы сы
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. То гы бар шар ғы ның маг нит өрі сі нің күш сы зық та ры қан дай? Олар дың ба ғыт-
та рын қа лай анық тай ды?
2. То гы бар шар ғы ның маг нит өрі сі нің әсе рін қан дай әдіс тер мен кү шей ту ге
бо ла ды?
3. Элект р маг нит тер де ге ні міз не?
4. Элект р маг нит тер қан дай салаларда қол да нылады?
Тапсырма
8-суреттер е
бе нелененқ рылғылар-
ың мысістеупр н пін
т сін ірің ер
А
210
210
Р
Р
3.
4. Элект
Достарыңызбен бөлісу: