207
Жат ты ғу
25
1. 152су рет те бей не лен ген то гы бар өт кіз гіш тің
ай на ла сын да ғы
маг нит өріс інің күш сы зық та ры ның ба ғы тын көр се тің дер.
2. Өт кіз гіш тер де гі ток тың ба ғыт та рын көр се тің дер (153су рет).
I
I
B
B
152-сурет.
Түзу өткізгіштегі
ток бағыты
153-сурет.
Тогы бар өткізгіш
айналасындағы магнит өрісінің бағыты
Экс пе ри ме нт тік тап сыр ма
Қол дан жа сал ған элект р маг нит тің
кө ме гі мен ине , қай шы , ше ге си яқ ты бо лат
бұй ым дар дан тұ рақ ты маг нит дай ын даң дар. Таң дап ал ған бұйым да рың ның
маг нит тік қа си ет те рін сы нақ тан өт кі зің дер. Алын ған маг нит тер ді жо ғар ғы тем-
пе ра ту ра ға дей ін қыз ды ру оның маг нит тік қа си ет те рі не қа лай әсер ете тін ді гін
тә жі ри бе де тек се ріп кө рің дер: маг нит тел ген
ине ні тіс теуік пен қы сып, оны ба ла-
уыз дың жа лы ны на қыз ды рың дар.
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
«Маг нит өріс ін ме ди ци на да пай да ла ну» та қы ры бы бо йын ша ха бар ла ма
дай ын даң дар.
АР
М
М
даң
даң
А
А
А
лық тап
нит
нит
өріс
өріс
ін ме
ін ме
ди
ди
ци
ци
даң
даң
дар.
дар.
Н
Н
Н
Н
на қызды
лық тапсырма
-
рыңдар.
П
нит дай
тан өткізіңдер. Алын
ру
оның магниттік қа
дер: магниттел
В
В
ниттің көмегімен ине
ындаңдар. Таң
дер. Алын
б
б
б
153-с
айналасындағы
а
аа
153-сурет.
153-с
Тогы
айналасындағы
с
ссс
п
ппппп
а
с
с
на ла сын да ғы
(153су рет).
ы
ы
на ла сын да ғы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
208
§ 34. Элект р маг нит тер жә не олар ды қол да ну
То гы бар тү зу өт кіз гіш тің маг нит өрі сі әл сіз
болғандық тан, ол кең қол да нысқа ие болған жоқ.
Тех ни ка үшін то гы бар шарғы ның маг нит өрі сі
ма ңыз ды рақ. Шарғы ора мы ның са ны арт қан кез
де оның ай на ла сын да ғы маг нит өрі сі кү шейеді.
I То гы бар шарғы ның әр түр лі зат тар дан
жа сал ған де не лер мен өза ра әре кет те суі
Жолақ магниттердің және тогы бар шарғы
ның магнит өрістерінің күш сызықтары ұқсас
(§ 32, 137суретті, § 33, 149суретті қараңдар).
Магнит өрістерінің ортақ қасиеттері көп.
Зерттеу лер нәтижесінде тогы бар шарғының маг
нит өрісі тұрақты магнит сияқты әртүрлі дене
лермен түрліше әрекеттесетіні байқалды. Мы са
лы, шарғы те мір, шой ын, бо лат тан жа сал ған де
не лер ді жақ сы тар та ды, ал ағаш, шыны, пласт
мас са ны мүл дем тарт пай ды. Егер де не ге шарғы
ны по лю сі жа ғы нан жа қын дат са, әре кет те су
ана ғұр лым қар қын ды жү ре ді.
Жі ңіш ке сым ға ілін ген то гы бар шарғы Жер
дің маг нит өрі сін ің күш
сы зық та ры бой ымен
ор ны ға ды. Де мек, оны тұс ба ғ ар ре тін де қол да
ну ға бо ла ды. Тогы бар шарғының тұрақты маг
ниттерге қарағанда бірқатар артықшылықтары
бар. Күштік сипаттамаларын және бағытын
өзгерту арқылы тогы бар шарғының магнит
өрісін басқару оңай.
II Шарғы ның маг нит өрі сін өз гер ту тә сіл де рі
Шарғы ның маг нит өрі сі нің тұ рақ ты жо лақ маг нит пен
са лыс тыр ған да ғы
ар тық шы лы ғы – оның ба ғы ты мен кү шін өз гер ту оңай. Бір қа тар тә жі ри бе лер ді
қа рас ты рай ық. Шарғы мен кілт тен, реос тат тан, ток кө зі нен тіз бек құ рас ты
рай ық. Шарғы ның осін ал дын ала Жер дің маг нит өрі сін ің күш сы зық та ры ның
ба ғы ты на пер пен ди ку ляр қой ып, тізбекті тұ йық тай мыз. Маг нит тіл шені
шарғы ның маг нит өрі сі мен әре кет те суін бай қау ға бо ла тын дай қа шық тыққа
жа қын да та мыз. Реос тат тың кө ме гі мен тіз бек те гі ток кү шін азай та отырып,
маг нит тіл шенің орнын өз ге рт пейақ, оның Жер дің маг нит өрі сін ің күш
сы зық та ры
бой ымен, ба ғы ты сол түс тік по люс ті көр се те тін дей етіп ор ны ғуы на
Достарыңызбен бөлісу: