257
II Көз дің оп ти ка лық жүй есінің үш түрі
Көз дің оп ти ка лық жүй есі нің үш тү рін
бө ліп
көр се ту ге бо ла ды:
эм мет ро пия жа қын нан көр
гіш тік жә не алыс тан кө ргіштік
(224су рет).
Эм мет ро пия
көз дің оп ти ка лық жүй есі нің қа лып
ты еке нін біл ді ре ді. Егер көз дің оп ти ка лық жүй есі
қор ша ған әлем ді көз дің тор қа бы ғын да проекция
лау ға қа бі лет ті бол са, он да кө ру мү ше ле рі
қа лып ты жұ мыс іс тей ала ды. Тор қабық кес кін ді
қа был дап, оны ми ға жі бе ре ді.
Жа қын нан көр гіш тік
ке зін де
жа қын тұр ған
зат тар ға на көз дің тор қа бы ғын да проекция ла
на ды, ал алыс тұр ған дар оның ал дың ғы жа ғын да
проекция ла на ды да, бұл ды рап кө рі не ді. Сәу
ле нің жолын өз гер ту үшін үне мі шашыратқыш
лин за сы бар кө зіл ді рік ки іп жү ру ке рек.
Алыс тан көр гіш тік
ке зін де
алыс тұр ған
зат тар торқабықта проекция ла на ды, ал жа қын
тұр ған дар көз дің тор қа бы ғы ның ар ғы жа ғын да
проекция ла на ды да, бұл ды рап кө рі не ді. Көз ге
осы оп ти ка лық жүй е тән бол са, жұ мыс іс те ген
кез де жи на ғыш лин за сы
бар кө зіл ді рік кию
ке рек.
Кө зіл ді рік көз дің оп ти ка лық жүй есін өз ге рт
пей ді, ол тек сәу ле лер дің жолын тү зеп, де не ні
анық кө ру ге мүм кін дік бе ре ді.
III Жұ мыс қа кө зіл ді рік ті дұ рыс таң дау
Адам ға көз де гі сәу лелер жолын тү зе ту үшін қа жет ті көзілдіріктің опти
калық кү шін анық тай ық. Алыс тан кө ре тін адам ның жақ сы рақ кө ру қа шық
ты ғы 25 смден ар тық, ал жа қын нан кө ре тін адам ның жақ сы кө ру қа шық ты ғы
25 смден кем бо ла ды. Кө зіл ді рік кө ру қа бі ле ті қа лып ты адам ның жақ сы
кө ру қа шық ты ғын да кес кін бе руі қа жет. Лин задағы кес кі н
көз бұршағында
зат бо лып қа былдана ды. Жи нағыш лин за да ғы алын ған су рет сол зат тұр ған
жақ та бо ла ды, де мек, ол – жалған кес кін. Ша шы ра тқыш лин за лар тек жалған
кескіндер бе ре ді. Лин за ның оп ти ка лық кү ші мынадай бо ла ды:
D
F
d
d
=
=
−
1
1
1
0
.
мұн да ғы
d
0
0 25
=
,
ì
,
d
алыс тан жә не жа қын нан жақ сы кө ру қа шық ты ғы.
Естесақтаңдар
Қа лып ты көз үшін кө ру
қа шық ты ғы – 25 см.
Жарық
Жақыннанк р і тік
Жарық
Алыстанк р і тік
Жарық
асаңқабық а
орқабық
б р ағы
іңқалыптык руі
224-сурет.
Көз дің оп ти ка лық
жүй есі нің түр ле рі
А
мұн да ғы
мұн да ғы
Р
ескіндер
ескіндер
мұн да ғы
мұн да ғы
d
d
М
к
к
шық ты ғын да
шық ты ғын да
лып
лып
қа
қа
былдана ды.
былдана ды.
та
та
бо
бо
ла ды,
ла ды,
де
де
мек,
мек,
ескіндер
ескіндер
бе ре ді.
бе ре ді.
А
де гі
де гі
сәу
сәу
анық
анық
тай ық.
тай ық.
ден
ден
ар
ар
тық,
тық,
а
а
л
л
жа
жа
к
к
ем
ем
бо
бо
ла ды.
ла ды.
Кө
Кө
шық ты ғын да
шық ты ғын да
к
к
ес кін
ес кін
былдана ды.
былдана ды.
Н
мүм кін дік
мүм кін дік
бе ре ді.
бе ре ді.
ді
ді
рік
рік
ті дұ
ті дұ
рыс таң
рыс таң
сәу
сәу
лелер
лелер
сәу
сәу
сәу
ж
ж
тай ық.
тай ық.
Алыс
Алыс
-
бе ре ді.
бе ре ді.
П
бар
бар
кө
кө
ти ка лық
ти ка лық
жүй
жүй
есін
есін
олын
олын
тү
тү
зеп,
зеп,
В
ар
ар
ғы
ғы
жа
жа
кө
кө
рі не ді.
рі не ді.
кө
кө
кө
Көз
Көз
жұ
жұ
мыс
мыс
іс
іс
те ген
те ген
зіл ді рік
зіл ді рік
б
тқыш
тқыш
тұр
тұр
ған
ған
қын
қын
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
Жарық
Жарық
с
б р ағы
б р ағы
б р ағы
с
ің
ің
ің
п
п
п
п
ппп
пппппппп
п
п
п
пппп
пп
п
п
п
пп
пп
п
п
п
п
пп
п
п
п
пп
пп
Жарық
Жарық
п
б р ағы
б р ағы
б р ағы
п
ің
п
п
п
п
п
а
а
а
аа
а
а
а
а
қабық а
қабық а
қабық а
а
орқабық
орқабық
орқабық
с
кө ру
кө ру
см.
см.
ы
кө ру
кө ру
ы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
258
IV Жи нағыш лин за ның оп ти ка лық кү шін анық тау
Лин за ның оптикалық осіне па рал лель сәу лелер сы нғаннан кей ін бір нүк
те ге жинақтала ды. Бұл қа си ет ті жинағыш линзаның фо кус тық қа шық тығын
жә не оп ти ка лық күш ін анық тау ға қол да на ды. Шек сіз сәу ле кө зі нің, мы са лы,
Күн нің сәу ле сі оп ти ка лық оське па рал лель бо ла ды.
Олар ды эк ран ға
бағыттап, лин за дан эк ран ға дей ін гі қа шық ты қты өл шеу ар қы лы фо кустық
қа шық ты қты есеп тей ді. Оп ти ка лық күш – линзаның фо кус қа шық ты ғы на
ке рі шама:
D
F
=
1
.
V Көз дің жас ша ма сы на бай ла ныс ты ерек ше лік те рі
Адам дар дың кө зі нің өсуі әр түр лі бо ла ды. Бі реу лер де ол те зі рек, ал бі реу
лер де баяуырақ. Көз ал ма сы әлі кіш кен тай бол ған дық тан,
нә рес те лер ге
жақын зат тар бұ лдырап кө рі не ді. Ба ла кез де көз ал ма сы ның жыл дам өсуі не
бай ла ныс ты алыс тан кө ргіштік бір ден жой ыла ды. Бі рақ әрі қа рай көз ал ма сы
өс кен сай ын ол жа қын нан кө ргіштікке алып ке ле ді. Ере сек жас та көп жағ
дай да жа қын нан кө ру бә сең деп, тоқ тай бас тай ды. Егде тартқан жас та көз бұр
ша ғының қи сық ты ғын бас қа ра тын бұл шы қет тал шық та ры ның әл сі реуі нен
алыс тан кө ргіштік пай да бо ла ды.
VІ Екі көз бен кө ру дің ар тық шы лы ғы
Екі көз бен кө ру дің ар қа сын да біз ай на ла мыз да ғы де не лер дің қаншалықты
алыс не жа қын ор на лас қа нын анық тай ала мыз. Оң жә не сол көз дің тор қа
бы ғын да ғы кес кін әр түр лі бо ла ды: әр көз де не ні бір қы ры нан кө ре ді. Де не
Өзтәжірибең
к еріңніңқа т пке ататынынанықтаң ар қулықтык еріңек салма м тін і
к реалатын а қа ықтыққақо ың ар
еріңненоқулыққа е ініарақа ықтықты
л ең ер ерн т есі см- ен е еболса он асен ере мысістеуеқа етті
л н аныңопт калықк інанықтаң ар іл іріктерің еіл н аныңопт калықк імен
салыстырың ар
Назараударыңдар
Сен дер дің есеп теу ле рің –
жу ық есеп теу лер, сон дық тан кө зіл ді рік алу үшін
лин за ның оп ти ка лық кү шін анық тау да дә рі гер ге қа рал ған дұ рыс.
А
258
258
бы ғын да ғы
бы ғын да ғы
Р
VІ Екі көз
VІ Екі көз
Екі
Екі
көз
көз
а
а
лыс
лыс
не
не
жа
жа
бы ғын да ғы
бы ғын да ғы
М
қын нан
қын нан
ғының
ғының
қи
қи
сық ты ғын
сық ты ғын
лыс тан
лыс тан
кө ргіштік
кө ргіштік
VІ Екі көз
Достарыңызбен бөлісу: