Оқу құралы Қостанай 2016
жүктеу/скачать 368,75 Kb.
|
Суюндикова Ж.Т. Адам экологиясының негіздері
| Адам қауымы. Антропоэкожүйенің зерттеулер негізі мағынасы адам қауымының ішінде өтетін өмірлік шарттарды зерттеуге бағытталған процестерде өтеді. Сондықтан көрсетілген модельде бұл блок оның ортасында орналасқан. Мұны қарапайым әдіспен анықтау қиынырақ, бірақ келесідей түсінуге болады: ең болмаса қысқа мерзім ішінде белгілі бір байланыс құрылып сақталатын әлеуметтік байланыс адамдар қауымы.
Мақсатына байланысты кез келген адам қауымы таңдалуы мүмкін: территориальді (мысалы, Мәскеу (Москва)), мамандандырылған (барлық Кузбасс халқы арасында шахтерлер), этникалық (барлық Ханты – Мансийдегі автономды округ арасындағы барлық халық), жастық (Нечерноземьяның қарт тұрғындары) т.б. Адамдар қауымы басқа халықтармен арақатынасады, аймақ шаруашылығына қатысады және қарама қайшы қатынаста. Халықтың өмірін зерттеу (оның еңбегі, тұрмысы, демалысы, отбасы – некелік қатынасы, білімі, мәдениеті, қоғамдық өмірі, халықаралық қатынастар) өмір сүру қиындықтарымен байланысты. Өмір салты әлеуметтік топтың кәдімгі өмір түрлерінің бірлестігін алып жатып, оны анықтайтын өмір салты бірлестігін қарастырады. Табиғат. Шаруашылықтың маңызды жақтарын және халық шарттарын табиғат анықтайды, бірақ бір уақытта ол байқаларлықтай адамның шаруашылықта күшімен анықталады. Халықтың өміріне (сонымен қатар оның денсаулығына және демографиялық мінез – құлқына) әлеуметтік – экономикалық шарт ретінде табиғаттың жеке компонеттері мен олардың бірлестігі әсер етеді. Олардың арасында: жер үсті қабаты, атмосфера, онда өтетін барлық процестер және құбылыстар, табиғи сулар, топырақ қабаты, аймақтың геологиялық құрылымы. Шаруашылық биологиялық ресурстарды пайдаланумен, табиғатпен тығыз байланысқан аймақтар үшін адамдардың өмірінде маңызды орынды өсімдіктер мен жабайы жануарлар алады. Ландшафттың биологиялық компоненттері, улы өсімдіктер мен жануарлармен қарым – қатынас, кейін ауыр уланудың жойылуы болуы мүмкін, сонымен қатар инфекциялық аурулар тудырады, табиғатта сақталатын қоздырушылар жануарлармен тасымалданады. Біздің жер шарымыздың көптеген аудандарына, адамдардың өмірі мен денсаулығына үлкен қауіпті тудыратын табиғи құбылыстар: жер сілкіністер, сел көшу, цунами, қар көшкіні. Бұл сұрақ жеткіліксіз зерттелген, бірақ стихиялық зоналық аймақта өмір сүретін адамдарда, өмірлеріне әсер ететін аса мінез – құлық қалыптасқан. Мысалы ретінде жапон халқын келтіруге болады, олардың көпғасырлық дәстүрі болып «қағаз үйлердің» құрылысы болып табылады, жиі жер сілкінісі кезінде жарақаттағы төмен саналады. Ұзақ жылдар бойы ауаның төмен температурасы сақталатын аудандарда, белгілі бір өмір ырғағы қалыптасады, бірақ оның бұзылуы адамдар үшін қауіпті. Табиғат жағдайларының әсері тек қана популяциялық деңгейде емес, халықтың демографиялық мінез-құлығына әсерін тигізеді. Күмәнсіз, адамның денсаулығы сыртқы орта факторларына бейімделуіне және олардың демографиялық құбылыстармен тығыз байланысты. Геохимиялық экология бойынша фундаментальды зертеулер, биологиялық активті элементтер тізбегі (геологиялық түрлер→топырақ→ауылшаруашылық дақылдар→тамақтану азық-түлік) шектен тыс немесе жеткіліксіз болса, түрлі (эндемикалық зоб және оның ақырғы білінуі-кретинизм; гипофлюороз, эндемикалық подагра және т.б.) ауруларға алып келеді. Күнделікті ультра тығыз суды пайдаланатын тұрғындар арасында ауыр жүрек-қантамыр аурулары пайда болғаны туралы белгілі. Табиғи факторлар түрлі аурулардың пайда болуына әсер етеді, ауруларды некелік әріптестіктен «шығарады», кейбір мысалдар бойынша ауру ерте өлімге де алып келеді. Денсаулыққа әсерінен басқа, табиғат факторлары әлеуметтік-тұрмыстық инфрақұрылымға әсер етеді. жүктеу/скачать 368,75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|