Оқулық Алматы, 014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 9,2 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сыртқы тыныс.
| Оттегі тасымалдау жүйесі
Жүзу кезіндегі физиологиялық ерекшеліктердің көпшілігі организмнің суда болу реакциясымен (су иммерсиясы), дененің го- ризонталды қалпымен, денеге қоршаған ортаның қысымы, қолдың басым жұмыстарымен негізделген. Сыртқы тыныс. Жүзгіштерге жоғары өкпенің тіршілік сыйымдылығы (ӨТС) тəн: жоғары класс ер жүзгіштерде – 5-6,5 л, əйелдерде – 4-4,5 л. Жүзумен айналыспайтын сол жас пен жыныстағы адамдарға қарағанда орта есеппен 10-20% жоғары. Жүзгіштердің тыныс бұлшық ет күші мен өкпенің сыйымдылығы да кəдімгі мөлшерден 8-15% көп. Ауа ортасында тыныс алудан ерекшелігі суда тыныс алу көлемі тыныс алудың қосымша көлемін (ТАҚК) пайдалану есебінен артады. Тыныс шығарудың қосымша көлемі (ТШҚК) 1 л-ге дейін (ауа ортасы жағдайында 2,5 л-ге дейін) азаяды. Тыныс алу деңгейі функциялық қалдық сыйымдылықты азайта қалдық көлем жағына жылжытыла- ды. Нəтижесінде суда тыныс алу кезінде альвеолалық ауа құрамы əр тыныс циклі кезінде өте елеулі өзгереді. Максималды аэробтық жүзу кезіндегі (ОМП деңгейінде О 2 пайдалану) альвеолалық вентиляция құрғақтағы максималды аэробтық жұмыс кезіне қарағанда жоғары. Тыныштық күйде жəне белсенді жүзуде су иммерсиясы кезінде тыныс жолдарындағы ауа ағымының кедергісі 50%-дан аса артады жəне тыныс бұлшық ет белсенділігінің жоғарылауын талап етеді. Кролль əдісімен жүзу кезінде тыныс алатын ауаның əр литріне оттегінің қосымша мөлшері 1,3-2,8 мл-ге жетеді. Жүзу кезінде тыныс алу жүзу (есу) циклдерімен синхрондала- ды: тыныс алу фазасы ұзақтығы азаяды, ал тыныс шығару ұзарады жəне көбіне, су астында (брасс əдісімен жəне шалқалап жүзуді қоспағанда), яғни ауа ортасына қарағанда көп кедергіге қарсы (қосымша шамамен, 50-100 мм сынап бағанасы) жүргізіледі. Оттегіні субмаксималды пайдаланумен жүретін жүзу кезінде өкпе вентиляциясы, тыныс коэффиценті, О 2 пайдалануымен байла- нысты артериялық қанның оттегімен қанығу пайызы мен парциалдық кернеуі шамамен, тредбанда жүгіру немесе велоэргометрде жұмыс кезіндегі сияқты болады. Максималды аэробтық жүзу кезінде О 2 вентиляциялық эквиваленті баламалы (аналогты) жер үсті жұмысы кезіне қарағанда 346 төмен болады. Мұндай салыстырмалы гиповентиляцияның себеп- тері тыныс экскурсиясын қиындататын кеуде қуысына судың қысымы, тыныс алудың жүзу ырғағына (есу қозғалысының жиілігіне) тəуелділігі сияқты ерекше механикалық жағдайлар болып табылады. О 2 пайдаланудың бірдей деңгейі кезінде өкпе вентиляциясы кролль əдісімен жүзуде жүгіруге немесе шалқалап жүзуге қарағанда көбіне 30%-ға азырақ келеді. Максималды аэробтық жүзу кезінде де өкпе вентиляциясының орташа мөлшері максималды аэробтық жүгіруге («жердегі» ОМП деңгейіне) қарағанда төмен. Жүзу кезінде жүгіруге қарағанда тыныс жиілігі сирек мəнге ие. Салыстырмалы гиповентиляцияға қарамастан жүзу кезінде артериялық қандағы парциалдық кернеу мен О 2 мөлшері шама- мен, жер үсті бұлшық ет əрекеттері кезіндегідей. Бірақ максимал- ды аэробтық жүзу кезінде максималды аэробтық жүгіруге қарағанда альвеолалық-артериялық О 2 -градиент төмен болғанмен, артериялық қанның оттегімен қанығуы 91%-ға жуық, яғни сондай мөлшерде бо- лады. Сонымен, өкпе вентиляциясы тіпті, максималды аэробтық жүзу кезінде жүгіру кезіндегідей артериялық қанды оттегімен сондай дəрежеде қанықтыру үшін жеткілікті. Сəйкесінше, сыртқы тыныс алу құрғақтағы сияқты ОМП шектемейді. Жүзу кезіндегі жер үсті локомоциясына қарағанда неғұрлым ОМП аз болуы салыстырмалы төмен вентиляциямен байланысты емес. жүктеу/скачать 9,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|