Жеке органдардағы қан айналым ерекшеліктері

ғы нан жүрек алдыңғы орындардың бірін алады. Миокардқа ке-

летін қан мөлшері бұлшық еттермен салыстырғанда 10 есе көп. 

Қалыпты жағдайда қолқаға қуылған қанның шамамен, 10 пайызы 

жүрек етін қоректендіруге кетеді.

Миокардқа қан жүрек артериялары арқылы келеді. Арнау-

лы тəжірибелерде (Анреп) жүрекке келетін қанның 80 пайызы 

сол жақ, ал 20 пайызы оң жақ жүрек артерияларымен өтетіні 

анықталған. Жүрек етінде капиллярлар торы өте көп, сондықтан 

жұмыс кезінде жүрекке келетін қан мөлшері ағзаның салмағынан 

10-15 есе артады.

Жүректен вена қаны екі жолмен ағады. Қанның бір бөлігі 

жүрек тамырының қойнауы (коронарлық синус) арқылы оң жақ 

жүрекшеге құйылады. Бұл жолмен сол жақ қарыншадан аққан 

вена қаны өтеді. Ал жүрекше пердесі мен оң жақ қарынша 

еттерінен қан жүрек жəне Тебезий веналары арқылы оң жақ 

қарыншаға құйылады.

Жүректегі қан айналым жүрек жұмысының кезеңдері мен са-

тыларына байланысты өзгеріп отырады. Жүректегі қан айналым 

қарқыны систоланың изомериялық сатысы кезінде күрт төмендеп 

жірибелеріне сəйкес жүрекке қанның 75 пайызы диастола кезінде 

келеді.

Жүректегі қан айналым қарқыны артериядағы қан қысымы-

ның деңгейіне, жүректің соғу жиілігі мен систолалық сыйым ды-

лығына, жүрек етінің ширығу дəрежесіне байланысты өзгереді. 

Жүрек тамырларының тонусына қанның газдық құрамы мен 

жүрек етінде пайда болатын алмасу өнімдері үлкен əсер етеді. Қан 

құрамында оттегі азайса, жүрек тамырларының тонусы төмендеп, 

тамырлар кеңейеді де, қан айналымы күшейеді. Көмір қышқыл 

газы мен сүт қышқылы да жүрек тамырларын кеңейтіп, қан ай-

налымын күшейтеді. Адреналин мен норадреналин гормондары 

жүрек тамырларын кеңейтіп, қан айналымын жақсартса, ацетил-

116

холин мен вазопрессин тамырларды тарылтып, қан айналымын 

нашарлатады.

Жүректегі қан айналымын реттеуде маңызды рөлді орталық 

жүйке жүйесі атқарады. Жүрек тамырларының шартты реф-

лекс əсерімен тарылатыны тəжірибе жүзінде дəлелденген. 

Симпатикалық жүйке жүрек тамырларын кеңейтіп, ағзадағы 

қан айналымын жақсартады, ал кезеген жүйке – тамырларды 

тарылтып, қан айналымын нашарлатады деген ұғым бар. Бірақ 

бұл мəселе əзірше толық дəлелденбей келеді. Кейбір деректерге 

қарағанда, симпатикалық жүйке құрамында жүрек тамырларын 

тарылтатын, ал кезеген жүйке құрамында кеңейтетін талшықтар 

болатын көрінеді. Зерттеушілердің қорытындыларындағы қара-

ма-қайшылық аталған жүйкелер əсерінің күрделігімен байланы-

сты болуға тиісті. Бұл жүйкелердің əсерімен алдымен əртүрлі 

экстракардиалық (жүректен тыс) көрсеткіштер өзгеріп, олар жү-

ректегі қан айналымына ықпалын тигізеді.

жүктеу/скачать 5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: